________________
દ
जैन साहित्य संशोधक
[ भाग १
प्रातःकालमों व्हेलो उठतो अने सौधी प्रथम, जैनधर्ममां सुप्रसिद्ध एवा पंचनमस्कार मंत्रनुं स्मरण करतो.
वाद पोताना इष्ट देव गुरुतुं ध्यान करतो. पछी कायशुद्धि विगेरे करी, राजमंदिरमांज आवेला जिनमंदिरमां जई जिनप्रतिमानी पुष्प, नैवेद्य विगेरेथी पूजा करी पंचांग प्रणिपात करतो; तथा यथाशक्ति नमोकारसी विगेरे तपनु प्रत्यास्थान करतो हतो. त्यार वाद, अवसर थप, हाथीना होढ़े बेसी, अनेक सामंत, मंत्री आदि साथै ' कुमार विहार' मां जतो, अने त्यां अणकारी पूजा करी भावपूर्वक प्रभुप्रार्थना करतो. त्यांथी पछी ते हेमचंद्राचार्य पासे जतो अने चंदन, कर्पूर तथा सुवर्णकमलादिश्री तेमनी वरणपूजा करतो हतो. तदनंतर तेमनी आगळ वेसीने धर्मोपदेश सांभळतो अने उपदेशनी समाप्ति थप यथाशक्ति कांईक तपस्यानुं प्रत्याख्यान करी लगभग मध्याह समये पाछो राजभुवनमां आवतो हतो. राजमंदिरमां आवी याचक विगेरे लोकोने उचित वृत्तिनुं वितरण करी, पुनः नैवेद्य विगेरेना थाळो भरी गृहचैत्यनी पूजा करतो अने पछी पोते पवित्र भोजननुं सेवन करतो हतो.
भोजन कर्या बाद ते सभामां जईने बेसत्तो अनेत्यां जुदा जुदा विद्वानो साथै धर्मशास्त्र अने तत्त्वविचारनी वातो करतो तथा तेमनी पालेधी सांभळतो. आ विद्वानोमा कवि सिद्धपाल मुख्य हतो. ते हमेशां राजानी आगळ विविध प्रकारनी कथावार्ताओं करी तेना मनने शांत अने संतुष्ट राखतो हतो.
दिवसना चतुर्थ प्रहरमां ( एटले लगभग ऋण वाग्या पछी ) कुमारपाल राजसभामां सिंहासन उपर जईने बेसतो, अने त्यां आगळ सामंत, मंत्री, मांडलिक अने सेठ साहुकार आदि राजकीय अने प्रजावर्गीय पुरुषो साथै राज्यकारभार संबंधी विचार-विनिमय चलावतो. तथा लोकोनी विज्ञमिओ (फर्यादी) सांभळतो अने तेनो उचित निकाल करतो. राजानो धर्म के एम जाणी क्यारे क्यारे, मल्लवि गेरेनी कुस्तीओं के हाथी विगेरेनी साटमारी जेवी रमतो पण अलिममने ते जोतो हतो.
आवी रीते राज्यकार्य कर्या पछी, जो अष्टमी या चतुर्दशीनो दिवस न होय तो, ये घडी दिवस रहेते सायंकालनुं भोजन करतो-अमी भने चतुर्दशीना दिवसे ते एकज बार भोजन लेतो हतो. भोजनकर्या याद पुष्प आदिथी गृहचैत्यनी सायंकालिकी पूजा करतो अने वारवधुओ पासे आरती-मंगलादि करावतो. त्यार वाद रात्रिना केटलाक समय सुधी, चारण अने गायक आदि जनो तेनी आगळ बेसीने जे गुणगान तथा गायन-वादन आदि करता ते सांभळतो अने ज्यारे निद्रानो समय थतो त्यारे मनमां वैराग्य अने ब्रह्मचर्यना विचारोतुं चिंतन करतो शय्याधीन तो हतो.
ते जैनधर्मप्रसिद्ध नमस्कारमंत्रनुं सतत स्मरण करतो रहेती हता. ए मंत्र उपर तेनी बहुज श्रद्धा हती. ते कह्यां करतो हता के, जे कार्यों, विपुल सैन्य साथै दिग्यात्रा करती वखते पण माराथी सिद्ध न होतां थयां, तथा जे शत्रुओ मारी जातनी चढाईथी पण वश न होता थया, ते कार्यो आ नमस्कार मंत्रा प्रभावधी विना यत्ने सिद्ध थाय छे; तथा ते शत्रुओ अंबड जेवा वणिगू दंडेशोथी पण वश धई रह्या छे. अत्यारे आ नमस्कार मंत्रना प्रभावधी मारा राज्यमां कोई पण स्वचक के परचक्रनो भय नथी तेमज दुर्भिक्षादिनुं पण क्यांए नाम सुधां संभळातुं नथी, इत्यादि.
आवी रीत आ ग्रंथमां, संक्षेपमां कुमारपालना जैन धार्मिक जीवननो सार आपवामां आव्यो छे. कुमारपाल अने तत्कालीन अभ्यान्य प्रसिद्ध पुरुषो के जमनो उल्लेख प्रसंगोपात्त आ ग्रंथमां करवामां आव्यो छे, तेमना संबंधमां विशेष हकीकतो प्रभावकचरित्र, प्रबंधचिन्तामणि, जयसिंहसूरिकृत- कुमार पालचरित्र, चारित्रसुंदर रचित कुमारपालचरित्र, जिनमंडन कृत- कुमारपालप्रबंध इत्यादि प्राचीन ग्रंथोमां; तेमज फार्बलकृत रामाला अने बॉम्बेगेझेटीअर आदि अर्वाचीन ऐतिहासिक ग्रंथोमां यथाज्ञातं प्रकट धरलीज छे, तेथी ते संबंधमां अहीं कांई लांं लखं अनुपयुक्त है.
यद्यपि उक्तरीते आ ग्रंथमां ऐतिहासिक वृत्तांत बहुज अल्पप्रमाणमां आपवामां आग्यो छे; तो पण
