________________
अंक २]
अथवा पोताना माटे बनावेला उपाश्रयोमां रहेवा लाग्या त्यारथी तेभो पोतानां हस्तलिखित पुस्तको पण अत्यारना माफक राखवा लाग्या हता.
डॉ. हर्मन जेकोबीनी जैन सूत्रोनी प्रस्तावना
आ दृष्टिए जोतां देवर्धिगणीनो जैन आगमसा हित्यसानो संबंध, साधारणरीते जेम मनाय ले, तेनाधी कोई विलक्षण प्रकारनो होय तेम जणाय छ. तेमणे वस्तुतः तेमनी पहेलां अस्तित्वधरावता रस्तलिखित ग्रंथांने सिद्धान्तना आकारमां गोटवी दीधा हता. अने तेम करती वखते जे जे सूत्रोआगमाना. हस्तलिखित ग्रंथो उपलब्ध थया न होता, ते सधळा तेमणे विद्वान् धर्माचार्याना मुखेथी लखी लीधा हता.
वळी, आवी राते धार्मिक शिक्षणपद्धतिमां दाखल थरला आ नवा फेरफारने लीधे पुस्तको एक अत्यावश्यक साधनरूप थई पडेलां होवाथी प्रत्येक उपाश्रयने आगमग्रंथोनी नकलो पूरी पाडवा माटे तेनी घणी नकलो कराववामां आवी हरो. भा रीते जोतां देवर्धिगणांनी सिद्धान्तनी आवृत्ति ते, तेमनी पहेलां अस्तित्व धरावता पवित्र सिद्धान्तग्रंथोनोल गभग प्राचीन ज आकारमां निर्णीत करेलो एक नवो पाठमात्र छे. आ आवृत्तिकारे, संभव छे के, प्राचीन सिद्धान्तमां कोईक कोईक उमेरा कर्या हशे. परंतु आटला उपरथी संपूर्ण सिद्धान्त नवो वनाववामां आव्यो छे एम तो खरेखर नज. कही शकाय. आ अंतिम आवृत्तिमां निर्णीत थरला पाटनी पूर्वेनो सिद्धां त पाठ पण केवळ यतिभोनी स्मरणशक्तिना आधारे जलखवामां आवता पाठ जेवो भव्यवस्थित न हतो परंतु ते पाट हस्तलिखित प्रतिओ साथै मेळवेलो हतो.
विवेचन कर्या याद हवे आपणे: जैनोना पवित्र आगमांनी रचनानो समर्याविषयक विचार करीए. संपूर्ण आगमशास्त्र प्रथम तीर्थकरनुं ज प्ररूपे छे ए जातना जैनोना विचारनुं तो निराकरण करवा खातरज हुं अहीं सूचन करूं छु. सिद्धान्तना मुख्य ग्रंथोनो समय नक्की करवा माटे आप आना करता वधारे सारां प्रमाणो - पुरावाओ एकत्र. करवा जोईए छूटक अने असंबद्ध सूत्रा: लारको गमे त्यारे आगमप्रथोमां दाखल थई: गया होय तथा देवर्धिगणीए पण भले तेने पोतानी आ.
९१
वृत्तिमां स्वीकारी लीधा होय. पण तेटला उपरथी आपणे कोई प्रकारनं सवळ अनुमान काढी शकीए नहीं. हुं म्लेच्छ अथवा अनार्य जातिओनी' जे यादीओ ए. सूत्रोमां मळी आवे छे ते उपर वधारे वजन मूकी शकतो नथी. तेमज साते निहूनवो, के जेमांनो छेलो वीरनिर्वाण पछी ५८४ वर्षे थयो हतो, तेना उल्लेख उपरथी पण कांई अनुमान काढी शकाय नहीं. आवा प्रकारनी विगतोना संबंधमां जो एम मानवामां आवे के जे आचार्यो पोतानी शिष्यपरंपराने पेढी दरपेढीए लिखित या कथित रूपे सिद्धान्तपाठ सोपता गया हता, ते ओए ते ( विगतो) ने सिद्धान्तनी टीका-टिप्पणीरूपे अगर तो मूळ सुद्धांमां पण दाखल करी दीधी हती तो तेमां काई अस्वाभाविकता जेवुं नथी. परंतु सिद्धान्तमां एक महत्त्ववाळी वावत ए जणाय छे के तेमां कोई पण स्थळे ग्रीक लोकोना खगोळशाखनी गंध सरखी जोवामां आवती नथी. कारण के जैन ज्योतिषशास्त्र ते वास्ताविकमां, एक अर्थराहत अने अश्रद्धेय कल्पना मात्र छे. तेथी आपणे एम अनुमान करी शकीए छीए छे के जैन ज्योतिषशास्त्रकारोने ग्रीक जातिना खगोळ शाखनी स्हेज पण माहीती होत तो तेवुं असम्बद्ध तेओ जरूर न लखत. हिन्दुस्थानमां श्रीसनुं आ शास्त्र ई.स. नी श्रीजी अगर चोथी शताद्विमां दाखल धयुं हतुं एम मनाय छे आ उपरथी आपणे ए रहस्य काढी शकीए छीए के जैनोना पवित्र आगमो ते समयनी पहेलां रचायां हतां.
nane
जैन आगमोनी-रचनाना समयनिर्णयमाटे वीजं प्रमाण ते तेनी भाषा विषयक छे. परंतु, कमनसीये हजी सुधी ए प्रश्ननुं स्पष्ट निराकरण धयुं नधी के जैनागमो, जे भाषामा अत्यारे आपणने उपलध्ध थाय छे ते ज तेनी मूळभापा छे
,
शब्द ते, वेयरना
१ अनार्य जातिओमानो 'आरब धारषा प्रमाणे, कदाच ' आरय ' वाचक बने, परंतु मारा मानवा प्रमाणे ते शब्द ' तामिलो ' नो वाचक छे. कारण के अश्वमु कहे छे. तामिलोनी भाषाने द्रविडीयन लोको २. See Weber Indische Studien, XVI, P. 237.
