Jain Dharmno Prachin Sankshipta Itihas ane Prabhu Veer Pattavali

Author(s): Manilalmuni
Publisher: Jivanlal C Sanghvi Ahmedabad

Page 150

૧૩૫
યક્ષ અને બીજા લોક માન્ય દેવ દેવીઓ તથા મેલા દેવની પૂજાને બદલે તે (મૂર્તિપૂજા) દાખલ કરવામાં આવી જાય છે. આ દષ્ટિબિન્દુથી તપાસતાં તીર્થકરની પૂજા એ ખચીત પહેલાં કરતા સુધારે છે. કારણ કે એક ક્ષુલ્લક અને નૈતિક દષ્ટિએ જરા પણ મહત્તા વિનાની પૂજાને બદલે તેનાથી વધારે પવિત્ર પાત્ર પૂજા માટે દાખલ કરવામાં આવી હતી. જો કે શરૂઆતમાં (અને હું માનું છું કે હાલમાં પણ) તાત્વિક દષ્ટિએ પૂજા એ નિવૃત્તિ મેળવવાનું સાધન ગણાતું ન હતું અને હાલ પણ ગણાતું નથી.
તમારા પંથના ઈતિહાસનું વધારે ચોક્કસ જ્ઞાન મેળવવાની મને ઈચ્છા છે. તમે ક્યા આગમને માન્ય રાખે છે? તમારે સ્થાનકવાસી પંથના તો શિખવનારા સંસ્કૃત અગર માગધી ભાષામાં જુના કે શાસ્ત્રો છે? તમારા યતિઓની પટાવળી મને મળી શકશે? તા. ૨૯-૮-૧૯૧૧
આપને સદાને
(જે. ટી.) હ. જેકબી. અનેક ભાષાનાં જ્ઞાન સાથે જૈન સિદ્ધાન્તનાં સમર્થ અભ્યાસી અને વિચારક પ્રો. હર્મન જે કેબીને ઉપર મુજબને મૂર્તિપૂજા માટે અભિપ્રાય શ્રી વીતરાગ અને ગણધર કથીત સૂત્ર સાથે તથા બીજા કેટલાક ગ્રંથે સાથે સમ્મત થાય છે. અને એ ઉપરથી સ્પષ્ટ સમજાય છે કે શ્રી મહાવીર પ્રભુના નિર્વાણ પછી બીજા સૈકાનાં અંતમાં મૂર્તિની અને મૂર્તિ પૂજાની શરૂઆત થઈ અને શ્રી વીરનિર્વાણ પછી ૩૦૦ વર્ષે શ્રી સંપ્રતિ રાજાના વખતમાં તેને ખૂબ પ્રચાર થયે. એમ થવાનું કારણ આ લેખની શરૂઆતમાં જણાવ્યું તેમ, અન્ય મતનાં દેવ-દેવીઓની પૂજાનાં આકર્ષણે જેનો સ્વધર્મમાં સ્થિર થયા; પરંતુ પછીથી મૂળ હેતુ ભૂલાઈ જઈને પ્રતિમા પ્રચારકોએ મંત્ર તંત્રને અને દેવદેવીઓની માનતાને પ્રચાર કર્યો અને અન્ય માગે ખર્ચાતાં દ્રવ્યને પ્રવાહ આ તરફ વા; જેમાં પિતાને પણ સ્વાર્થ સધાવા લાગ્યો. પછી તે પહાડ પર્વતે અને શહેરે વગેરેમાં પ્રતિમાનું સ્થાપન કરી, તેની પ્રાચીનતા બતાવનારા ગ્રંથ રચીને તેને તીર્થધામ બનાવ્યા અને એ તરફ જન સમાજનું ખુબ ધ્યાન ખેંચ્યું અને તેમાં તેમને સફળતા પણ મળી.
કહેવાને હેતુ એટલો જ છે કે શ્રી મહાવીર પછીના બીજા સૈકાને અંતે ઉપરના કારણથી જિન પ્રતિમાની સ્થાપના અને તેની પૂજાની શરૂઆત થઈ
આ બાબતનાં વધુ સમર્થનમાં બીજા એક પશ્ચિમાત્ય વિદ્વાનનો અભિપ્રાય અત્રે જણાવ જરાએ અનુચિત ગણાશે નહિ.