Jain Dharmno Prachin Sankshipta Itihas ane Prabhu Veer Pattavali

Author(s): Manilalmuni
Publisher: Jivanlal C Sanghvi Ahmedabad

Page 265

૫૦
ભીખનજી મુનિ ગરમ પાણી વહારી લાવેલા, તે ખુલ્લું રહી ગયું હાવાથી અચાનક તેમાં એક ઉંદર પડીને મરણ પામ્યા. આથી ગુરૂએ ભીખનજીને ઠપક આપ્યા. ત્યારે ભીખનજીએ કહ્યું કે “ મારાથી એનું મૃત્યુ થયું નથી, પણ આયુષ્ય તૂટવાથી તે મરણુ પામ્યા, તેમાં હું શું કરૂ ? છેવટે આ મુનિ સ. ૧૮૧૫ માં બીજા ૧૨ સાધુઓ સાથે જુદા પડયા અને ગચ્છ સ્થાપ્યા. આ તેરના નામથી “ તેરાપંથ ” ચાલ્યે. તેમણે એવી પ્રરૂપણા કરી કે “ મરતાં જીવને છોડાવે તેા પાપ લાગે’” મારા નમ્ર મત પ્રમાણે આ હકીકત “ દિગંમર મત ” ની ઉત્પત્તિ જેટલી જ સત્યથી વેગળી જાય છે. અને તે એક બીજાની દ્વેષયુક્ત ભાવનાને પરિણામે મનઃ કલ્પનાઓ વડે જન્મી હોય તેા ના કહેવાય નહિ.
મને જે ઐતિહાસિક સાધના મળ્યા તે ઉપરથી લખવાને પ્રેરાયે। છું કે: તે વખતે આગ્રામાં આધ્યાત્મિક મત–નિશ્ચય નય પર વધારે વજન આપનાર એક મડળ વિકસ્યું હતું, અને વણારસીદાસ વગેરે નિશ્ચય નયના પુસ્તક વાંચતા, અને ગ્રંથા મનાવતા. આ આધ્યાત્મિક મત વિતરાગ ભાષિત ધર્મથી વિરુદ્ધ ન હતા, તથાપિ તેમાં નિશ્ચયમાર્ગ પર મુખ્ય એધ આપી વ્યવહારને ગોણુ” રાખવામાં આવતે. આ ગભિત વ્યવહાર નયને સમજનારા આછા હાઇ નિશ્ચય નયને જ મુખ્યત્વે પક્ડી રાખતા. તેથી આ નિશ્ચય નયના પુસ્તકો ભીખનજીના વાંચવામાં આવ્યા હાય, અને તેના સહવાસ થયા હોય, અને તેને પરિણામે જ ભિકનજીએ એકાંત આગ્રહી મની નવા પથ ઉપસ્થિત ક્યોં હાય, તેમ વધુ વજન ભરી રીતે માની શકાય છે. ઉપરાંત પુજ્યશ્રો રૂગનાથજી મ. પછી તેમની પાટે બિરાજનાર યુવાચાર્ય શ્રી ટોડરમલજી મ. ને પણ નિશ્ચય નયના મત વધુ અંધાયેલા, અને તેથી જ તેએ વ્યાખ્યાનમાં નિશ્ચય નયના મુખ્ય બેધ આપી વ્યવહારનું માત્ર ટુક સ્વરૂપ જ વર્ણવતા અને જ્યારે એકાંતમાં તેમના ખાસ ભક્તો ચર્ચા કરતા, અથવા બહાર ગામથી પત્ર દ્વારા પુછાવતા, ત્યારે તેએ તેના જવાબે એવી ઢબથી આપતા કે જેમાં નિશ્ચયવાદ-એકાંતવાદ જ મુખ્યપણે હાય. એની સાક્ષી રૂપે હાલ પણ કાઠીયાવાડ–ઝાલાવાડમાં “ટોડરમલના પત્રા” વંચાય છે. અને તે વાંચનારાએ એકાન્ત નિશ્ચયનય પર વધુ ભાર મૂકે છે. શ્રી ટોડરમલના તત્ત્વજ્ઞાનની આ અસર ભીકનજીને થઈ હાય અને તેથી તેએ અહિંસા, દાન, અનુકંપાદિ તત્ત્વાને નિશ્ચયમાં ઉતારી, ઉપયુક્ત મત આંધ્યા હાય તે સ્વાભાવિક લાગે છે. કેમકે સિદ્ધાંતમાં નિશ્ચય ભાવે તે સ્વ-આત્માની દયા પાળવાનું કહ્યું છે, તે સ્થળે પરયામાં પ્રવર્તતા સ્વ–દયાને ભૂલાય છે તેથી પરક્રયા-પર-ભાવને છેડી સ્વદયા-સ્વભાવમાં જ રમણ કરવું વધુ ઇષ્ટ છે! વળી “ દાન દેવું ” એ દાનાંતરાય કર્મના ક્ષય થવાથી જ મને છે; તે દાન પેાતાના જ્ઞાનાદિ અનંત ગુણેાને વિષેજ દેવું તે “દ્યાન” છે, પણુ