________________
મિલકતના દસ્તાવેજો, નોમિનીઓ વચ્ચે થોડી અદાલતી કાર્યવાહીઓ, આ બધા મૃત્યુ પછીના લીસોટા છે. ઘરમાં અને પેઢીમાં એક સુંદર ફ્રેમમાં મોટો ફોટો ગોઠવાશે. ફોટા નીચે નામની આગળ સ્વર્ગસ્થનું વિશેષણ લાગશે. દર સ્વર્ગવાસ તિથિએ તેને નવો હાર ચડશે. નોકર કપડાના ફટકાથી રોજ તેને ઝાપટશે. શાળા, હોસ્પિટલ મંદિર, બાલમંદિર અને લાગતી વળગતી સંસ્થાઓમાં થોડોક ધર્માદો થશે અને તકતીઓ ગોઠવાશે. દર
સ્વર્ગવાસ તિથિએ અનાથ આશ્રમના બાળકોને ભોજન અને ગરીબ દર્દીઓને ફળ વહેંચાશે. થોડા વર્ષો સુધી સ્વર્ગવાસ દિને છાપામાં હાર્દિક શ્રદ્ધાંજલિ છપાશે. અને, પછી કાળની કિતાબમાંથી મૃતનું નામ કાયમ માટે ભૂંસાઈ જશે.
જમની આ જોહુકમીથી હતાશા નહિ પણ હિંમત કેળવવાની છે. જમ નિરંતર જગતના જીવોનો કોળિયો કરી રહ્યો છે. પ્રત્યેક વ્યક્તિ તેની હથેળીમાં છે. ગમે તે ક્ષણે તે મસળી શકે તેમ છે. આ મહા-ખાઉધરો યમ ક્યારેય ધરાતો નથી. લોકમાં પણ કહેવાય છે કે પેટ, સ્મશાન અને અગ્નિ ક્યારેય ધરાતા નથી. પેટમાં રોજ ઘણું નાંખ્યા કરવા છતાં તે હંમેશા ઊણું હોય છે. સ્મશાનમાં ઘણા ખપી જવા છતાં હંમેશા તે ભૂખ્યું હોય છે. નવો ખોરાક તેને જોઈએ જ છે. અગ્નિમાં પણ જેમ બળતણ હોમાતું જાય તેમ તે વધુ પ્રજ્વલિત બને છે. તેથી જ જે પોતાની જાતને યમના કોળિયા તરીકે જુએ છે, તે જીવનની ચાદર પર મનોહર રંગો પૂરી શકે છે. તે વિરાટ અનંત જીવનનું અન્વેષણ પ્રારંભી શકે છે. તે પરમસુખની રસમય સૃષ્ટિના સંશોધનમાં ચિત્તને પરોવી શકે છે. તેને પછી અસ્તિત્વની રક્ષા માટેની જ બધી મથામણોમાં કંટાળો ઉપજે છે, ક્ષુદ્રતાના સર્વ કોચલાઓમાંથી બહાર નીકળી છે પરમહિતનું ચિંતન કરી શકે છે.
મૃત્યુએ આજ સુધીમાં મને અનંતીવાર માર્યો અને જગતના સર્વે જીવોને તે મારી જ રહ્યું છે. શું કાયરની જેમ તેની આ બળજબરીને સાંખી જ લેવાની? તેની આ જોહુકમી સામે કોઈ જેહાદ નહિ પોકારીએ
હૃદયકંપ છે ૧૦૬
