________________
અંતની હકીકત સુખની ક્ષણિકતાનો પરિચય આપે છે. સુખ અને આનંદનો સમુદ્ર ભલે હોય તો તેને પણ એક કિનારો છે, જેનું ઉલ્લંઘન કરીને તે બેમર્યાદ બનવાનો નથી. સુખની સોહામણી પળો પણ પૂર્ણાહુતિ પામવાની. ભવ્ય મહોત્સવના મંડપો પણ વિસર્જન પામી જશે. અપાર વૈભવના સ્વામિત્વનું સુખ પણ એકદા કરુણ સમાપ્તિની સરહદે પહોંચી જશે, ત્યારે તિજોરીઓ ખાલી હશે, પાસબુકમાં ઓવરડ્રાફટ બોલતો હશે, ઘેર રોજ લેણદારોના ટેલિફોન આવતા હશે, નાદારી નોંધાવવાનો પણ અવસર આવી જશે અને કદાચ પેટનો ખાડો પૂરવા ખાલી તિજોરીઓ વેચવી પડશે. પુત્રનું આકસ્મિક મરણ પિતૃત્વના સુખને ચૂંટી ખાશે. સત્તાનાં સ્થાનેથી પાણીચું મળશે, ત્યારે સત્તાનાં સુખને પણ પૂર્ણવિરામ લાગી જશે. મગજની બિમારીથી બૌદ્ધિક શક્તિ પર અસર થશે, ત્યારે બુદ્ધિનું સુખ અંત પામશે. અપાર રાજ વૈભવ, અજેય ચક્રવર્તિત્વ, અજોડ બળ કે અદ્ભુત વિદ્વત્તાના સુખ પણ નષ્ટ થઈ જાય છે. શ્રીમંતાઈ, રૂપ, બળ કે ઐશ્વર્યનો સુવર્ણકાળ અંત પામે છે, ત્યારે સુખના દિવસો એક સ્વપ્નશા ભાસે છે. ઝાંઝવાના નીરની જેમ તે સુખભવો દૂરને દૂર ભાગતા દેખાય છે. ત્યારે લાખો પ્રયત્નો છતાં સુખ હસ્તગત થતું નથી. પારાની જેમ વારંવાર સરકી જાય છે, પણ હાથમાં આવતું નથી.
અને જેમ સુખ ટકતું નથી તેમ દુઃખ પણ ટકતું નથી. વ્યથા, વેદના અને સંકટને પણ સમાપ્તિ હોય છે. કાળાડિબાંગ વાદળને પણ એક રૂપેરી કિનાર હોય છે. ઘોર અંધારી રાત્રીને અંતે સૃષ્ટિ પણ પહો ફાટે છે, સૂર્યની પ્રભા વેરાય છે, સહસ્રરશ્મિ ઊગે છે. લંકાની અશોક વાટિકામાં રાક્ષસીઓની વચ્ચે, સીતાજી સ્વામીવિરહની અકથ્ય વ્યથા અનુભવે છે. પણ તે વિરહ પણ લાંબો ટકતો નથી. વ્યથાય લાંબી ટકતી નથી, એ જાલિમ કેદમાંથી મુક્તિ મળે છે. પતિનું મિલન થાય છે, અયોધ્યાની રાજરાણીનું પદ મળે છે, અને એય લાંબુ ટકતું નથી. કારણ
હદયકંપ ૬ ૧૦૯
