________________
અકા વૈભવની અભિલાષા ઉપજે છે. તેથી નિત્યની ઈચ્છા, ઝંખના અને અભિલાષા અંતરમાં જગાડવા આ ક્ષણિક સૃષ્ટિનું દર્શન ઘણું કામનું છે. તે દર્શનમાંથી વેદના પ્રગટે છે, વેદનામાંથી સંવેદન પ્રગટે છે, સંવેદનમાંથી શૌર્ય પ્રગટે છે, શૌર્યમાંથી સર્વ પ્રગટે છે. સત્ત્વમાંથી સાધના પ્રગટે છે અને એ સાધના જ “નિત્ય ની નિકટ પહોંચાડે છે.
અને, “અનિત્ય” ની પ્રાપ્તિ એ જ પડલ છે, જે “નિત્ય ની પ્રાપ્તિમાં અવરોધ ઊભા કરે છે. ક્ષણિકનું મમત્વ અક્ષય ભણી દોડવા મથતા આતમરામને પગની બેડીની જેમ જકડી રાખે છે અને પછાડે છે. અનિત્યનો પ્રેમ આંખે અંધારપડલ બઝાડી દે છે જેથી નિત્યને ભાળવા દષ્ટિ મથતી જ નથી. અને “અનિત્ય ની મૂર્છાથી જ ઉજજડ બનેલી આતમભૂમિમાં નિત્યનો પ્રેમ અને ઝંખના ઊગતા'ય નથી.
વ્યવહારનો પણ જાય છે કે હાથમાં સુવર્ણનો રત્નજડિત હાર પકડવો હોય તો માટીનું ઠીકરું હાથમાંથી છોડવું જ પડે. સૂર્યના તેજસ્વી પ્રકાશને પામવો હોય તો ઊંડા અંધારા ઓરડામાંથી બહાર નીકળવું જ પડે. વિરાટ સૃષ્ટિનું અવગાહન કરવા કૂપમંડૂકની અવસ્થા ત્યજવી પડે. અનિત્ય માટેના ધમપછાડા એ એક વામણી સંકુચિતતા અને છીછરી જીવનદષ્ટિ છે. ક્ષણિકના મોહપાશની માયાજાળમાં ગૂંથાયેલો માનવી ‘નિત્ય ના સ્વપ્ન પણ ભાળી શકતો નથી.
તો અનિત્યમાં રમનારો અનિત્યનો પ્રેમ છોડી શકવાનો છે? રાગના વર્તુળમાં પૂરાઈને વિરાગના ગાન કોણ ગાઈ શકે? વિષપાન કરીને જીવવાની ખુમારી કોણ ટકાવી શકે ? મોહના રણમાં “નિત્ય' નું ગુલાબ ન ઊગે. પ્રેમ ક્ષણિકનો કરવો અને ઝખના શાશ્વતની કરવી તે તો હાથીના દાંતની કથા કહેવાય.
નિત્યનો પ્રેમ પ્રગટે છે, ત્યારે અનિત્ય પ્રત્યે જુગુપ્સા ઉપજે છે જે ટકવાનું નથી તેના પ્રત્યે તિરસ્કાર વધતો જાય છે. નાશવંત પ્રત્યેનો
હદયકંપ ( ૧૩૯
