________________
નિર્જન રણમાં પહોંચી જાય છે.
લાખ રૂપિયાનાં ડોનેશનનો વિચાર ઘડીમાં અદશ્ય થઈ જાય છે, અને તે જ રકમના ઈન્વેસ્ટમેન્ટનો વિચાર આકાર પામે છે. થોડીવાર પહેલા જેને ભેટી પડવાની ઈચ્છા થયેલી તેને જ થોડીવાર બાદ મન ધિક્કારે છે. જેને બક્ષિસ આપવા કોડ થયેલાં, થોડીવારમાં જ તેને સજા કરવાનું મન ઈચ્છે છે.
મનની સ્થિતિ ખૂબ વિચિત્ર છે, તેની ચંચળતા ગજબની છે. માટે જ આનંદઘનજી મહારાજ સ્પષ્ટ કરે છે :
મન સાધ્યું તેણે સઘળું સાધ્યું, તે વાત નહિ ખોટી. એમ કહે સાધ્યું તે નવિ માનું, એહી જ વાત છે મોટી.”
અને આ મન જ મહાયોગીને ઉથલાવે છે, મહાધ્યાનીને પણ ચલિત કરે છે, મહાતપસ્વીને પણ પટકે છે. અને તે જ મન મહાપાપીને પણ પરમ શ્રેયની ચરમ સીમાએ પહોંચાડે છે, કહ્યું છે
मन एव मनुष्याणां कारणं बन्धमोक्षयोः ।
અહીં મનના વિચારોની અસ્થિરતા પ્રસ્તુત છે. કોઈ વિચાર શાશ્વત ટકતો નથી. એક મહાન ચિંતક રોજ ડાયરીમાં પોતાનું ચિંતન ટપકાવતાં. તેમની ડાયરીનાં પાનાં તપાસતાં ઠેર ઠેર વિચારોમાં વિસંવાદ જોવા મળ્યો. એક દિવસના વિચારથી તદ્દન વિપરીત વિચારો બીજા દિવસના પાનામાં નોંધાયેલા હતા.
એક મહાન ચિત્રકારનાં દિલમાં બે અમર કૃતિઓનું સર્જન કરવાના મનોરથ જાગ્યા. પોતાની સર્વ કળા ઠાલવીને એક કૃષગનું તથા બીજુ કંસનું ચિત્ર દોરવાનું તેણે વિચાર્યું. પહેલા કૃષ્ણનું ચિત્ર દોરવા તેણે નિર્ધાર્યું. તે માટે કોઈ સચોટ આલંબનની શોધમાં નીકળ્યો. ઘણા ગામ અને ઘણા નગરો ફરી વળ્યા પછી, તેણે એક બાળક જોયો. તે બાળકના મુખારવિંદ પર નરી પ્રસન્નતા નીતરતી હતી. તેના અંગોની સુકુમારતા મોહ પમાડે તેવી હતી. તેની આંખોમાં પ્યાર હતો, શબ્દોમાં સ્નેહ હતો અને તેનું
હૃદયકંપ છે ૧૨૧
