________________
આ સમગ્ર ઐતિહાસિક ઘટનાનું સવિસ્તર વર્ણન પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં બે ખંડમાં કરવામાં આવ્યું છે. પ્રથમ ખંડમાં હૈમ સારસ્વત સત્રનો વિસ્તૃત અહેવાલ રજૂ થયો છે. ૬૫ પાનાંના આ અહેવાલમાં ત્રણેય દિવસના પ્રસંગો અને વ્યાખ્યાનોનું સંક્ષિપ્તમાં વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. આ અહેવાલ વાંચતાં જ તે સમયની ઘટનાઓની તાદશ પ્રતીતિ થાય છે. ઐતિહાસિક દષ્ટિએ આ એક મૂલ્યવાન દસ્તાવેજ છે અને પ્રત્યેક ગુજરાતીએ વાંચવા જેવો અમૂલ્ય વારસો છે.
આજે પાટણ ભુલાયું છે પણ તે ગુજરાતની અસ્મિતાનું આધારબિંદુ છે. પાટણ માત્ર ભૂતકાળની રાજધાની તરીકે નહીં, તેમ જ સોલંકીઓના પ્રતાપને કારણે જ નહીં પરંતુ તપસ્વીઓ, સંસ્કાર સ્વામીઓ અને વિદ્વાનોને કારણે સુપ્રસિદ્ધ છે. તેની કીર્તિગાથા માત્ર ગુજરાત કે ભારતમાં જ નહીં પણ સમગ્ર વિશ્વમાં સુપ્રસિદ્ધ છે. શ્રી કનૈયાલાલ મુનશીએ તો જણાવ્યું છે કે પાટણ સામર્થ્ય અને સમૃદ્ધિમાં, વિદ્યા અને રસિકતામાં, અયોધ્યા, પાટલિપુત્ર, રોમ, એથેન્સ ને પૅરિસનું સમોવડિયું શહેર છે. આ ભૂમિ ઉપર સિદ્ધરાજ અને કુમારપાળ જેવા પ્રતાપી રાજાઓ, હેમચન્દ્રાચાર્ય, શાન્તાચાર્ય, સુરાચાર્ય ધનપાલ અને ભાલણ જેવા સમર્થ વિદ્વાનો થઈ ગયા છે. એવી ધરતી ઉપર હૈમ સારસ્વત સત્ર ઊજવવાની ઇચ્છા ઘણાં વર્ષોથી મુનશી સેવી રહ્યા હતા તે સફળ થતાં તેમણે સંતોષ વ્યક્ત કર્યો હતો. તેમની ઇચ્છાનો પ્રતિઘોષ આમંત્રણ પત્રિકાના પ્રથમ પૅરામાં વ્યક્ત થયો છે. (પૃ. ૯) આમંત્રણ પત્રિકાના શબ્દો આજે પણ સ્મૃતિપટ ઉપર લાવી વિચારવા યોગ્ય છે. “આર્યાવર્તમાં ગુજરાતને વિદ્વત્તામાં અગ્રસ્થાન અપાવનાર, ગુજરાતના સાહિત્યસ્વામીઓમાં શિરોમણિ કલિકાલનું બિરુદ પ્રાપ્ત કરનાર શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યું ગુજરાતની અસ્મિતાનું પ્રથમ દર્શન કર્યું. આ વિધાનિધિનું નામ અને સાહિત્ય પ્રવૃત્તિનાં સ્મરણ સતેજ રાખે તો જ ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ એ મહાન જ્યોતિર્ધરના ત્રણમાંથી મુક્ત થઈ શકે એમ છે.” આ વાક્યોમાં કૃતજ્ઞતાના ભાવ, ભક્તિ અને વિદ્યાપ્રીતિની પ્રતીતિ થાય છે. આ ઉપરાંત સમગ્ર અહેવાલને, ઐતિહાસિક ઘટનાને ખૂબ જ સુંદર રીતે રજૂ કરે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
