________________
ગૌતમ બુદ્ધ
૧૫ રાજાએ તો અજાણ્યા યોગીથી પ્રભાવિત થઈને તેમને આખું રાજપાટ સોંપવાની તૈયારી બતાવી પણ રાજપાટ છોડીને આવેલા સિદ્ધાર્થને એ જંજાળમાં ફસાવું જ ન હતું. તે પછી રાજા બિંબિસારે યજ્ઞનિમિત્ત; તેમ જ ભોજનનિમિત્તે થતા પશુધને અટકાવ્યો. રાજગૃહ છોડીને સિદ્ધાર્થ વૈશાલી ગયા. ત્યાં આધારકાલામના આશ્રમમાં રહી તેમની પાસેથી ધ્યાનપદ્ધતિ - સત્તાધિનાં સાત સોપાન - શીખ્યા. પછી ઉદ્રક રામપુત્ર પાસેથી સમાધિના આઠમા સોપાનનું શિક્ષણ પ્રાપ્ત કર્યું. યોગસાધનાનું શિક્ષણ પૂર્ણ કરી સિદ્ધાર્થ, મગધ દેશની રમણીય ભૂમિ ઉરુવેલા પહોંચ્યા. અહીં એમને ઉદ્રકના કૌડિન્ય વગેરે પાંચ પ્રતાપી શિષ્યો મળ્યા. આ પાંચેય સિદ્ધાર્થ સાથે જોડાઈને સાધના કરવા લાગ્યા, અને સિદ્ધાર્થની સેવા કરવા લાગ્યા. સિદ્ધાર્થે અહીં હઠયોગની સાધના કરી. શબ્દ, સ્પર્શ, રસ, રૂપ, ગંધ આદિ ઈન્દ્રિયોના આહાર રોકી સાધના કરતા, ખોરાક મર્યાદિત કરતા કરતા કેવળ વાયુભક્ષણ સુધી આવ્યા. શરીર એકદમ સુકાઈ ગયું. શક્તિઓ ક્ષીણ થઈ ગઈ છતાં પ્રસન્ન ચિત્તે તેમણે સાધના ચાલુ રાખી. ઉગ્ર તપશ્ચર્યા અને હઠયોગની પરાકાષ્ઠાએ પહોંચવા છતાં
જ્યારે ચિત્તનું સમાધાન ન થયું ત્યારે એકાએક તેમણે દૈવી સંકેત સમી વાણીનું શ્રવણ કર્યું. વીણાવાદક તેની સખીને કહેતી હતી અલી ! વીણાના તારને વધારે કે ઓછા ખેંચીશ નહીં. વધારે ખેંચીશ તો તાર તૂટી જશે અને ઓછા ખેંચીશ તો તાર ઢીલા પડી જશે માટે તારને વધારે કે ઓછા ખેંચીશ નહીં. આ ગીતા શ્રવણથી સિદ્ધાર્થને સાધનાનું સંતુલન સાચવવાની મધ્યમ
