________________
ભગવાન ગૌતમ બુદ્ધ અલિપ્ત (બનેલો) સાધક અલિપ્તતાથી જન્મેલા આનંદરોમાંચરૂપ ધ્યાનની પ્રથમ ભૂમિકા - જ્યાં વિશ્લેષણ અને સંશોધન ચાલતાં હોય છે તેમાં - પ્રવેશીને સ્થિર રહે છે, તેનો દાખલો લો.
“હે ભિખુઓ, આંતરશ્રદ્ધાને બળે વિશ્લેષણ અને સંશોધન શમી જતાં ચિત્ત એકાગ્ર થઈ જાય છે અને તે સાધક ચિંતનમાંથી જન્મેલી ધ્યાનની બીજી ભૂમિકામાં પ્રવેશી રહે છે, જ્યાં હવે વિશ્લેષણ અને સંશોધન શમી ગયું હોય છે, અને જે આનંદરોમાંચના અનુભવરૂપ હોય છે. આનંદ-રોમાંચ અદશ્ય થતાં તે (સાધક) તટસ્થ, સાવધાન ને મનનશીલ બને છે, અને શારીરિક સ્વસ્થતા પ્રાપ્ત કરે છે, જેને લીધે, તે ધ્યાનની ત્રીજી ભૂમિકામાં પ્રવેશે છે અને તેને વિશે સાધકો કહે છે, “તે તટસ્થ, સાવધાન અને સ્વસ્થ છે.'
‘સુખ અને દુઃખની અવસ્થા દૂર થતાં અને પૂર્વકાલીન હર્ષશોકના અનુભવો લય પામતાં તે (સાધક) ધ્યાનની ચોથી ભૂમિકામાં પ્રવેશે છે, જે સુખ અને દુઃખથી મુક્ત હોય છે અને (જેને) તટસ્થતારૂપ અનશુદ્ધ સાવધાનતા હોય છે.
““હે ભિખુઓ, એ પ્રમાણે ધ્યાનની ચાર ભૂમિકાઓ હોય છે. હે ભિખુઓ, ગંગા નદી જેમ પૂર્વ ભણી વળીને વહેતી વહેતી ઝડપથી (સમુદ્રમાં) પહોંચી જાય છે તેમ સાધક પણ ધ્યાનની ચાર ભૂમિકાઓ પૂરેપૂરી સિદ્ધ કર્યા પછી નિર્વાણ ભણી વળીને ઝડપથી (લક્ષ્યસ્થાને) પહોંચી જાય છે.'
સારનાથમાં ધર્મચક્રપરિવર્તન વેળાનું ઉદબોધનઃ
