________________
૩૪
ભગવાન ગૌતમ બુદ્ધ તેના વર્ણનમાં જ્યારે વાણી, બુદ્ધિ અને ઇન્દ્રિયોની મદદ લેવાય ત્યારે અનેકવાક્યતા જન્મે તે સ્વાભાવિક જ છે. એ માટે તેઓ આંધળા ને હાથીનું દૃષ્ટાંત આપતા. અનુભવજન્ય જ્ઞાનની બહાર વિશાળ જ્ઞાનરાશિ છે તે દર્શાવવા ખોબામાંનાં અલ્પ પણ ને વૃક્ષ પરનાં અસંખ્ય પણનું દષ્ટાંત આપતા. દુઃખનિવારણમાં જે મદદગાર થાય તેટલાનો જ બોજ ઉઠાવવો એમ વિચારની દુનિયામાં પણ અપરિગ્રહને આગ્રહ રાખતા. સત્ય સમજાવવું અને તે પણ પ્રેમપૂર્વક, સરળ રીતે, એવું માનતા. એકના એક પુત્રના મૃત્યુએ શોકવિહવળ કિસા ગોતમીને – જેને ઘેર કોઈનું પણ મૃત્યુ ન થયું હોય ત્યાંથી - રાઈના દાણા લાવવાનું કહેનાર બુદ્ધનું સર્વવિદિત દષ્ટાંત પણ એ જ સૂચવે છે. લોકભાષામાં, લોકો સમજી શકે તેવી સરળ રીતે, સદષ્ટાંત તેમણે બોધ આપ્યો. જગતમાં સૌથી વધુ વ્યાપક એવા ખ્રિસ્તી ધર્મમાં, દોષોના એકરાર માટે જેમ સપ્તાહમાં એક દિવસ મુકરર થયો છે તેમ ગૌતમ બુદ્ધ મહિનામાં એક વાર દર પૂનમે દોષોનો સંઘ સમક્ષ એકરાર કરવા ઉપોસથવિધિનું આયોજન કર્યું હતું. આત્મપરીક્ષણ કરી જીવનવ્યવહાર સુધારવાની અને એ રીતે સતત વિકાસશીલ રહેવાની કેવી સરસ રીત !
ભગવાન બુદ્ધનું જીવન એટલે કરુણા ને વિવેકનો અદ્ભુત સમન્વય. ગૌતમ બુદ્ધનું પ્રબુદ્ધ જીવન આપણા સહુને મૈત્રી, કરુણા ને મુદિતાનો સરળસહજ માર્ગ ચીંધી રહે એવી અભ્યર્થના.
