________________
ઉપદેશ
‘હું કાલામો, સાંભળો. કોઈના કહેવાથી, રૂઢિથી કે લોકવાયકાથી દોરાઈ જશો નહીં. સૂત્રસંગ્રહોના જ્ઞાનથી કે તર્કથી અને અનુમાનથી દોરાઈ જશો નહીં; - તેમ જ અમુક કારણોથી કે કોઈ મતનો વિચાર કરીને તેનો પોતે સ્વીકાર કર્યો છે માટે અથવા તો સારું લાગશે માટે અથવા તો એ મતનો પ્રવર્તક તમારો ગુરુ છે એ ખ્યાલથી તમે દોરવાઈ જશો નહીં. પરંતુ તમને પોતાને પ્રતીતિ થાય કે આ વસ્તુઓ સારી નથી, આમાં દોષો રહેલા છે, આને બુદ્ધિમાનો વખોડે છે, આનું આચરણ હાનિ અને દુ: ખ ઉત્પન્ન કરે તેવું છે તો પછી તમારે તેનો સ્વીકાર ન કરવો’'
*
*
બુદ્ધની માન્યતા પ્રમાણે સંસારમાં નીચે મુજબ બંધનો હતાં: “હે ભિખ્ખુઓ, સંસાર સાથે જકડી રાખનારાં આ પાંચ ઉચ્ચ પ્રકારનાં બંધનો છે. કયાં કયાં પાંચ ? શરીરની એષણા, અશરીરની એષણા, અહંકાર, આવેશ, અજ્ઞાન - આ પાંચ છે.
આ પાંચ સંસાર સાથે જકડી રાખનારાં ઉચ્ચ પ્રકારનાં બંધનોને પૂરેપૂરાં સમજવાં, પૂરેપૂરાં ઉચ્છેદવાં અને ઉખેડી નાખવા માટે આઠ પ્રકારનો ધર્મમાર્ગ બનાવવામાં આવ્યો છે અને ધ્યાનની ચાર ભૂમિકાઓ નક્કી કરેલી છે.''
*
*
*
ધ્યાનની ભૂમિકાઓ સમજાવતાં બુદ્ધે કહ્યું હતું:
‘હે ભિખ્ખુઓ, ધ્યાનની ચાર ભૂમિકાઓ કઈ કઈ ? હે ભિખ્ખુઓ, ઇન્દ્રિયોના આનંદ અને માનસિક વિકૃતિઓથી
૩૫
