________________
૪૮
ભગવાન ગૌતમ બુદ્ધ વગેરે સર્વ પ્રકારના હલકા માણસોનો સહવાસ થાય છે અને પરિણામે દિવસે દિવસે તેનું પતન વધતું જાય છે. આળસનું વ્યસન પણ ખરાબ છે. આળસુ માણસ એક દિવસ ઘણી કંડીને લઈને પોતાનું કામ કરતો નથી તો બીજે દિવસે અતિશય ગરમીને લઈને તે પોતાનું કામ કરતો નથી; એક દિવસ તે સાંજ પડી ગઈ હોય છે એટલે કામ કરતો નથી, તો બીજે દિવસે સવાર પડી હોતી નથી એટલે કામ કરતો નથી. આમ તે આજનું કામ આવતી કાલ પર નાખી, નવી સંપત્તિ મેળવી શકતો નથી અને પૂર્વાજિત સંપત્તિનો નાશ કરે છે.''
મૂર્ખ અને સુજ્ઞ વચ્ચેનો ભેદ સમજાવતાં ભગવાન બુદ્ધ સુંદર, દષ્ટાંત આપતાં કહ્યું હતું
નદીના પ્રવાહ ઉપરથી સમજો કે, વહેળા ધોધમાર પર્વત ઉપર થઈને અને ખીણમાં થઈને મોટા અવાજ કરતા વહે છે; પણ મોટી નદીઓ શાંતિથી વહે છે. ખાલી હોય તે મોટો અવાજ કરે છે. પણ ભરેલું હોય તે શાંત હોય છે. અધૂરા ઘડાની જેમ મૂર્ખ છલકાય છે. પણ સુજ્ઞ જન ઊંડા જલના ધરાની જેમ શાંત હોય છે.
એક દિવસ બુદ્ધે દુરાચારના ગેરફાયદા અને સદાચારના ફાયદા દર્શાવતાં કહ્યું હતું?
““હે ગૃહસ્થો ! દુરાચારી મનુષ્યને પાંચ-છ રીતે નુકસાન થાય
