________________
ઉપદેશ
૩૯
આત્મનિષ્ઠ અને પાપભીરુ બનવું; પછી ક્રમે ક્રમે મન, વચન, કર્મ અને વર્તનમાં શુદ્ધ થવું; ઈન્દ્રિયો પરત્વે સજાગ રહેવું; મિતાહારી થવું; સાધનામાં એકાગ્ર થવું; સ્મૃતિમાન અને સાવચેત રહેવું, છ પ્રકારની પ્રજ્ઞા સંપાદન કરવી. આ દરેક કામ ઉત્તરોત્તર આગળ વધીને કરવાનું છે. અને જ્યારે કશુંક આગળ કરવાનું હોય ત્યારે તમે તમારા ધ્યેયને હાંસલ કરવામાં પાછી પાની કરશો નહીં. એ બધું સિદ્ધ થઈ જાય ત્યારે છેવટે સાધક કહી શકે કે કર્તવ્ય કાર્ય પૂરું થયું છે, બ્રહ્મચર્યા સમાપ્ત થઈ છે.''
ભગવાન બુદ્ધે શિષ્યોને ઉપદેશકનો ધર્મ સમજાવતાં કહ્યું હતું? ‘‘જે પણ સદ્ધર્મ શ્રવણ કરવા આવે, ઉપદેશકે તેનું ઉદારતાથી સ્વાગત કરવું તથા આત્મપ્રશંસા ન કરવી.
““ઉપદેશકે અન્યના છિદ્રાન્વેષણથી દૂર રહેવું. ન અન્ય ઉપદેશકોની નિંદા કરવી, ન મિથ્યાપવાદ કરવો, ન કટુ વ્યવહાર કરવો. કોઈ પણ શિષ્યનો નામોલ્લેખ કરી ન તો તેની ભર્સના કરવી, ન તો તેના આચરણની નિંદા કરવી.
“ઉપદેશક સ્કૂર્તિ અને ઉલ્લાસપૂર્ણ આશાથી પરિપૂર્ણ હોવું ઘટે. તેણે ક્યારેય પણ થાકવું ન જોઈએ અને ક્યારેય પણ અંતિમ નિષ્ફળતાથી નિરાશ ન થવું.
ઉપદેશકે ઝઘડાળુ વિવાદોથી ખુશ ન થવું કે ન તો પ્રતિભાની ઉચ્ચતા સિદ્ધ કરવા વિરોધાભાસમાં પડવું. તેણે સર્વદા સ્થિર ને શાંત રહેવું.
‘‘જીવનની અનિવાર્ય આવશ્યકતાઓને સંતુષ્ટ કરવામાં પાપ નથી. શરીરને સ્વસ્થ રાખવું તે કર્તવ્ય છે. તે વિના વિવેકદી૫
