________________
ઉપદેશ
૩૭.
“વિશુદ્ધ આચારના નિયમ તે ચક્રદંડ છે. એ ચક્રદંડોની સમાન દીર્ઘતા તે ન્યાય છે. વિવેક તે લોહવાય છે. વિનમ્રતા અને ચિંતનશીલતા તે નાભિ છે જેમાં સત્યની અટલ ધરી દઢ થઈ છે.
““જે દુઃખનું અસ્તિત્વ, દુઃખનું કારણ, દુઃખનું નિદાન અને તેમાંથી મુક્તિ અપાવનાર આર્ય અષ્ટાંગિક માર્ગને સમ્યક પ્રજ્ઞાથી જાણે છે તે ચાર આર્યસત્યોને હૃદયંગમ કરી લે છે. એવો મનુષ્ય સમ્યફ માર્ગ પર વિચરણ કરે છે.
“સમ્યફ દષ્ટિ એના પથને પ્રકાશિત કરનારી મશાલ થશે. સમ્યફ ઉદ્દેશ્ય એના પથદર્શક થશે. સમ્યફ વચન માર્ગમાંનાં આશ્રયસ્થળ થશે. એ સમ્યફ આચારને કારણે એની પદગતિ સીધી રહેશે. જીવિકા ઉપાર્જનની વિધિ એનું અનુસંજન હશે, પ્રયત્ન એનાં ચરણ, વિચાર એનો શ્વાસ અને શાંતિ એનાં
પદચિહનોનું અનુસરણ કરશે. . ‘‘સારી ઈચ્છા, પ્રેમ, સત્યનિષ્ઠા, પવિત્રતા, અનુભૂતિની ઉદાત્તતા અને દયા – એ સદ્ધર્મનાં પ્રમુખ લક્ષણો છે.
પ્રાણીમાત્ર આનંદની આકાંક્ષા રાખે છે તેથી સર્વ જીવો તરફ કરુણાનો પ્રસાર કરો. આ જગતમાં ધૃણાને ધૃણાથી રોકી નહીં શકાય પણ તેનો નિરોધ પ્રેમથી કરી શકાશે. પ્રેમ એ સનાતન નિયમ છે.''
સાંપ્રદાયિક સંકુચિતતાનો વિરોધ કરતાં બુદ્ધે નીચે મુજબ ઉપદેશ આપ્યો હતો?
કેટલાક લોકો કહે છે કે અમારો ધર્મ જ પૂર્ણ છે અને બીજા ધમાં હીન છે. આ રીતે લડાઈઝઘડા ઊભા કરી તેઓ વિવાદ કરે છે. તેઓ પોતાની વાત જ સાચી છે એવો આગ્રહ રાખે છે. પોતે
