________________
૧૮
ભગવાન ગૌતમ બુદ્ધ
હતી. સાતમે સપ્તાહે જગતહિતાર્થે વિચારવાનું નક્કી કર્યું. બે ઉત્કલવાસી વેપારી ત્યાં આવ્યા અને ભક્તિભાવપૂર્વક છાશ અને મધુપિડ મૂક્યા. જ્ઞાનપ્રાપ્તિ પછીનો આ પ્રથમ આહાર હતો. આમ બે વેપારીઓ ભગવાનના સહુ પ્રથમ શ્રાવક અથવા અનુયાયી બન્યા. યુદ્ધ રારĪ નચ્છામિ અને ધમ્મ શરણં નૃચ્છામિ એ બે શરણાં ત્યારે અસ્તિત્વમાં આવ્યાં. સંઘ થવાને હજુ વાર હતી.
હવે બુદ્ધે પોતાના જ્ઞાનની અનુભૂતિ આલારકાલામ અને ઉદ્રક રામપુત્રને સમજાવવાનું નક્કી કર્યું પણ બંનેના દેહાંતની વાત સાંભળી તેઓ તેમના પ્રથમ થયેલા શિષ્યો કૌડિન્યાદિ પાસે જવા નીકળ્યા. રસ્તામાં ઉપક નામે આજીવક શ્રમણ મળ્યો. બુદ્ધે તેને પોતે સ્વબળે જ્ઞાન મેળવ્યું છે અને પોતે જિન છે એમ કહ્યું તે સાંભળી તે ચાલ્યો ગયો. તે પછી ભગવાન કાશી ગયા. ત્યાં કૌડિન્ય વગેરે પાંચ શિષ્યોએ તેમને દૂરથી જોયા. વ્રતભંગ થયેલા સાધુને માન ન આપવું એમ મનોમન તેમણે નક્કી કર્યું છતાં ભગવાન નજીક આવ્યા ત્યારે તેઓ મન સાથે કરેલો નિશ્ચય છોડી ઊભા થઈ ગયા અને તેમને ભાવપૂર્વક વંદન કર્યાં. ભગવાને તેમને બુદ્ધદશા પછી પહેલવહેલો ઉપદેશ આપ્યો. આ દીર્ઘ ઉપદેશ ધર્મચક્રપ્રવર્તન નામે પ્રખ્યાત છે.
*
આ પંચવર્ગીય ભિક્ષુઓ - કૌડિન્ય, વાશ્વ, ભદ્રિક, મહાનામ ને અશ્વજિત તેમના પ્રથમ શિષ્યો થયા અને તે પાંચેનો ભિક્ષુસંઘ બન્યો. તે સાથે યુદ્ધ રારનું મચ્છામિ, ધમ્મ શરનું ગચ્છામિ અને સંર્થ ફારનું વામિ એમ બૌદ્ધ ત્રિશરણાનો જન્મ થયો.
*ધર્મચક્રપ્રવર્તન વિશે આ ચરિત્રને અંતે જોઈશું.
