Dwashray Mahakavya

Author(s): Manilal Nabhubhai Dwivedi
Publisher: Veer Kshetra Mudranalay

Page 6

દ્વચાશ્રયનો સાર.
પ્રથમ સર્ગમાં સ્યાદ્દાદની સ્તુતિ ભેગુ જ ચાલુક્ય વંશનુ મંગલ ઈચ્છી, શ્રી હેમાચાર્ય ગ્રંથના મારભ કરેછે, ટીકાકાર ચાલુક્ય શબ્દના અર્થ કરેછે તે જાણવા જેવા છે. ચુલુક એટલે ખોબલેા; અર્થાત્ સ ંધ્યાવદન કરતી વખતે સૂર્યને અર્ધ્ય આપવાના ખાબલામાંથી જે વીર પેદા થયા તે, ચુલુકય, ને તેના વંશ તે ચાલુક્ય. એ કથા વિસ્તારથી, વિક્રમાંકદેવચરિતને આર ંભે છે. આગળ સેાળમા સર્ગમાં પરમાર શબ્દ ઉપર ટીકા કરતાં ટીકાકાર લખેછે કે વિશ્વામિત્રની સાથે વશિષ્ઠને જ્યારે કામદુલ્લા સબંધી લડાઇ થઇ ત્યારે વિદે યુદ્ધ કરવા માટે પર એટલે શત્રુને હણનારા, જે ચાઢ્ઢા પેદા કર્યેા હતા તે પરમાર. એ પરમાર વંશમાંજ ચાલુક્ય વંશ સમજાય છે, ને પ્રાચીન પરંપરાએ જોતાં, એક ઠેકાણે ચેદિરાજાએ કહેલાં વાયા? આધારે એ વંશનુ મૂલ સામવશ પણ સમજાયછે. ચાલુક્ય વંશના આદિ પુરુષ ભારદ્વાજ હશે એમ પણ છઠ્ઠા સર્ગના સાતમા શ્લોક ઉપરની ટીકાથી સમજા
યછે.
આ આખા સર્ગ અણહિલ્લપુર, જે ચાલુક્યાની રાજધાતિ હતુ, તેના વર્ણનથી, ને છેવટ, ચાલુય, અથવા જેના અપભ્રંશ સેાલકી થયાછે, તેના પ્રથમ પુરુષ મૂલરાજના વહુંનથી, ભરેલાછે. અણહિલપુરની ઉત્પત્તિ વિષે જે દંતકથા ચાલેછે તેજ ટીકાકારે આપેલીછે. વનરાજ નગર વસાવવાને શેાધ કરતા હતા, તેવામાં એક અણહિલ્લ નામના આહીરે એક ઠેકાણે કૂતરા ઉપર શીઆળને ધસી આવતાં જોઇ તે ભૂમિ નગર સ્થાપના માટે યાગ્ય કહી, ને પેાતાના