________________
ધ સમાજનું રક્ષણ કરે છે
[ ૪૧ ]
જે પત્થર રાજ રેતીની સાથે, પેાતાના જેવા ખીજા ટુકડાઓ સાથે અથડાય છે—કૂટાય છે તેનામાં સહેજે એવી સુંવાળપ આવી જાય છે કે કારીગર પણ મથે તે એવું લીસાપણુ નહિ લાવી શકે. સંપર્ક અને સંઘના જ એ પ્રભાવ છે. સંસારના પ્રવાહ પણ એક રીતે તેા નદીના પ્રવાહ જેવા છે. સંસારના પૂરમાં તણાતે માનવી ઘણા-ઘણાના સ'પ'માં આવે છે અને તેને નવું જાણવાનુ તથા શીખવાનું પણ પુષ્કળ મળે છે. જે કેાઈ એવા સપકમાં નથી આવતા તેને આપણે મૂઢ અથવા જંગલી ગણી કાઢીએ છીએ. સ’સારની ગડમથલમાં અથડાતા, કૂટાતા માનવી સંસ્કારી, અનુભવી અને છે. સામાજિક સંપર્કને લીધે ખડખચડી ગણાતા માનવી ઘેાડીઘણી સુંવાળપ મેળવે છે. કારીગરના ટાંકણાની જેમ અનુભવા તેને ઘડે છે.
ચેાગવાશિષ્ઠમાં એક સ્થળે કહ્યું છે કે
तरोऽपि हि जीवन्ति, जीवन्ति मृगपक्षिणः ।
स जीवति मनो यस्य, मननेन हि जीवति ।।
+
વૃક્ષલતા પણ જીવે છે અને પશુ-પંખી પણ જીવે છે. ખરું જીવન તે તે છે કે જે મનનથી જીવે છે. જે મનન કરે છે, વિચાર કરે છે, વિવેક કેળવે છે અને ધર્મમય જીવન જીવવા મથે છે તે જ યથાર્થ જીવન છે. આ વિચારમય જીવન જ માનવીની વિશેષતા છે. સસારી હાય કે ચાંગી હાય, પણ વિવેકદૃષ્ટિ જેમને વરી છે,
જે
