________________
ગુણરસ્થાન ગુણસ્થાન એ શું છે? શાસ્ત્રીય ચર્ચામાં ઘણી વાર એ ગુણસ્થાનને ઉલેખ થાય છે. સામાન્ય રીતે એને ગુણઠાણું પણ કહેવામાં આવે છે. આ ગુણસ્થાન એકલા જેનોએ જ કપ્યાં કે સર્યા છે એવું કંઈ જ નથી. બહિરાત્મા, અંતરાત્મા અને પરમાત્મા એવી ત્રણ સંક્ષિપ્ત ભૂમિકાઓ તે તમે સાંભળી હશે. જૈનદર્શને એ જ સ્થિતિને જરા વિસ્તારીને ચૌદ ભૂમિકાના રૂપમાં ગોઠવી છે. એમ કહેવાય છે કે ગવાસિષ્ઠ જેવા વેદાન્તના ગ્રંથમાં પણ સાત અજ્ઞાનની અને સાત જ્ઞાનની એમ ચૌદ આત્મિક ભૂમિકાઓનું વર્ણન છે. સાંખ્યગદર્શન પણ ક્ષિપ્ત, મૂઢ, વિક્ષિપ્ત, એકાગ્ર અને નિરૂદ્ધ એવી પાંચ ચિત્તભૂમિકાએ વર્ણવે છે. ચૌદ ભૂમિકાઓનું એ હુંકું વર્ગીકરણ છે એમ ખુશીથી કહી શકાય. બૌદ્ધદર્શનમાં પણ આધ્યાત્મિક વિકાસને પાંચ ભૂમિકામાં પૃથગૂજન, સંતાપન્ન આદિ રૂપે સમાવી દીધું છે. આ રીતે આપણા બધા જ આર્યદર્શનેએ સંસારથી મોક્ષ સુધીના ક્રમ અને સ્થિતિ, તેમજ કારણે ઉપર પુષ્કળ પ્રકાશ નાખ્યા છે.
