________________
[ ૧૫૦ ]
ધર્મમંગલઃ
કારાને દમ લીધે. આત્મકલ્યાણ અને લોકકલ્યાણ એ બે ભિન્ન ભિન્ન વસ્તુઓ નથી, પણ એક જ ઢાલની બે બાજુઓ છે એમ એમણે પિતાના જીવનવ્યવહારથી બતાવી આપ્યું. ભગવાન મહાવીરે સત્ય-અહિંસાને પ્રચાર કરતાં અથવા તે પ્રકાશનું આંજણ આંજતાં અજ્ઞાનીઓ તરફથી જે ઉપસર્ગો સહ્યાં છે તે વાંચતાં આપણે રોમાંચ અનુભવીએ છીએ. ભયંકરમાં ભયંકર ગણાતા ઉપસર્ગો પણ ભગવાનના કંઠમાં ફૂલના હાર બની જતા હોય અને આજે હજારો વર્ષ પછી પણ એમાંથી શીતળ સુવાસ વહેતી હોય એમ લાગે છે. આત્માનું શ્રેય અને વિશ્વના પ્રાણી માત્રનું મંગળ એ જેનું ધયેય બને છે તેને માગ કેટલો કપરો હોય છે તે આ મહાવીરપ્રભુના જીવનચરિત્રથી જણાય છે. અજ્ઞાનીઓ તે એમને વિરોધ કરે, પરંતુ દે અને ભલભલા પંડિતએ પણ એમની સામે ઝંઝાવાત ઉપજાવે. ભગવાનની સહિષ્ણુતા અને કરુણાની અમીધારમાં વેર-વિરોધ તણાઈ જાય છે. જેઓ વિરોધ કરતા હતા તેઓ જ એમના ચરણ ચૂમે છે. અસાધારણ કરુણા અને ક્ષમાને પ્રભાવ તે મહાવીર પ્રભુના ચરિત્રમાં જીવંત બન્યું હોય એમ સ્પષ્ટ દેખાય છે.
વૈદિક સભ્યતા કે જેનાં મૂળ રસ-કસ શેષાઈ ગયાં હતાં, માત્ર દંભ આડંબર ને નીરસ ક્રિયાકાંડ અવશેષ રહ્યાં હતાં તેમાં ભ૦ મહાવીરે શ્રમણ સંસ્કૃતિનું રસસિંચન કર્યું. ગૌતમસ્વામી જેવા એ જમાનાના પ્રખર
