________________
[૧૪]
ધર્મમંગળ ઘણીખરી શક્તિ એમાં જ ખરચાઈ જાય છે.
કેઈ પણ સુધારક કે શ્રેયસ્કર પ્રવૃત્તિને ઈતિહાસ તપાસે તે પ્રારંભમાં એને પ્રચંડ વિરોધ થયેલે દેખાશે. એ વિરોધ શમ્યા પછી કે કંઈક વિચાર કરવા પ્રેરાય છે. શ્રેયસ્કર પ્રવૃત્તિના તમામ અંશને એકી સાથે કદાચ સ્વીકાર ન થાય, તે પણ એમાં પિતાનું હિત, કલ્યાણ હતું એમ માની તેની થોડી-ઘણી મહત્તા કેટલાક મુક્તક ઠે સ્વીકારે છે. સંઘસેવકમાં આશાવાદને પ્રાણવાયુ ન હોય તો તે આવા પ્રચંડ વિરોધ અને સંઘર્ષો સામે ટકી ન શકે.
ભગવાન મહાવીર અને ગૌતમ બુદ્ધદેવના જીવનમાં આવા કેટલાય પ્રસંગો બનેલા તમને યાદ હશે. ગશાળા અને જમાલી જેવા ભગવાનના નિકટના સંપર્કમાં રહેનારાઓએ એક દિવસ એમને વિરોધ કરેલ-જૂદા પડી. ગએલા. અને ગૌતમ બુદ્ધના સંબંધમાં તે એમ કહેવાય છે કે એમના વહાલા અને અત્યંત આજ્ઞાંકિત શિષ્ય આનંદે પણ ગૌતમદેવને કહી દીધેલું કે “મારે ને તમારે હવે નહિ અને આ તમારું કમંડળ?” આનંદ જેવા આત્મીયે ગૌતમ બુદ્ધ દેવને આ શબ્દ સંભળાવેલા. એ કાળના બને પુરુષોને એમના સમયમાં ઘણું વિટંબણાઓ વેઠવી પડેલી, છતાં એમણે પિતાના આશા અને શ્રદ્ધાના દીપકને એકલાવા ન દીધો. વિશ્વનું પરમ હિત તેઓ સાધી શક્યા–એ પ્રકાશના . આધારે આજે પણ લોકોને સન્માર્ગ મળે છે. - સેવક અને સામાન્ય જનના દેહ એક જ પ્રકારની માટીથી ઘડાયેલા હોવા છતાં સૌથી મહત્વને ભેદ. એટલે
