________________
[[ ૭૦]
ધર્મમંગળ:
બળને વશ કરવાથી જે લેકેએ સુખ-શાંતિની આશા રાખી હતી તેમનાં સ્વપ્ન ઊડી ગયાં. ઊલમાંથી ચૂલમાં પડવા જેવું થયું. જે વિજ્ઞાનીઓ એમ કહેતા હતા કે “ ફકર નહિ, પ્રકૃતિના છુપા ભંડારની ચાવી મળી ગઈ છેહવે સ્વર્ગનું રાજ્ય હાથવેંતમાં જ છે” એમણે જ્યારે જગતભરનાં શેષણયંત્ર અને સામ્રાજ્યલેભ જોયાં ત્યારે તેમને પણ ધરતી માર્ગ આપે તે સમાઈ જવું જોઈએ એમ જ લાગ્યું હશે. સુખ-શાંતિ અર્થે સર્જાયેલા વિજ્ઞાને આજે કેટલી હિંસા-ઈર્ષા–વેરની ચીતાઓ સળગાવી છે અને તેમાં કરેડે. માણસના હાડ-માંસનાં કેવાં બલિદાન દેવાય છે એ હકીકત આજે કોણ નથી જાણતું ? જે વૈજ્ઞાનિકે પ્રકૃતિના રહસ્યને પકડવા દેડતા હતા તેમને પણ જ્યારે રેગ, જરા, મૃત્યુ જેવા સંસારના સનાતન શત્રુઓનું રહસ્ય હાથ ન આવ્યું ત્યારે એમને વિજ્ઞાનની શક્તિ પાસે પૂર્ણ વિરામ મૂકવું પડયું. બહિર્લગના ઘણાખરા બળનું સ્વરૂપ જાણવા છતાં એ રેગ, જરા ને મૃત્યુનું રહસ્ય તે અણસમજાયું જ રહ્યું.
વિજ્ઞાનની જ્યાં સમાપ્તિ થાય છે ત્યાંથી જ અધ્યાત્મને આરંભ થાય છે. આર્યાવર્તના ઘણાખરા ચિંતકો અને તપસ્વીઓને એમાંથી જ પ્રેરણા મળી છે. દીર્ઘ ચિંતન અને તપને અંતે એમને સમજાયું કે સંસાર શત્રુઓની સેનાથી ઘેરાયેલો છે એમ નહિ પણ અંતરમાં જ શત્રુની છાવણી પડી છે. બહારથી ગમે તેટલે દુશ્મનો પરાજ્ય કરે, પણ તે પિતાને વેષબદલે કરી જુદા જ સ્વરૂપમાં દેખાવાના.
