Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 01
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy

View full book text
Previous | Next

Page 651
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ६३२ भारत-भैषज्य-रत्नाकरः [ सकारादि - - अथ खकारादिगुटिकाप्रकरणम् (९५७३) खदिरादिगुटिका बहेड़ा, हर्र असला, इन्द्रजौ, सोंठ, काली ( यो. चि. म. । अ. ३) मिर्च, पीपल, इलायची, काकड़ासिंगी, कपूर, पीपलाविभीतकीरीतक्यौ धात्री कटफलानि च। मूल, लौंग और कचूर; इनका चूर्ण १-१ भाग शुण्ठीमरीचपिप्पल्या एला कर्कटमाङ्गका ॥ तथा कत्था सबके बराबर लेकर एकत्र मिलाकर कपूर पिप्पलीमूलं सब सठिसंयुतम् । अदरक के रस और किंकरी ( कंटाई या बबूर ) एतानि समभागानि सूक्ष्मचूर्ण तु कारयेत ॥ के काथकी ( ३-३ या ७-७) भावना देकर खदिरं च समं देयं आर्द्रकद्रवभावना। छोटे बेरके समान गोलियां बना लें। भावयेकिङ्करीक्वाथैः वटिका कोलमात्रका ॥ । इन्हें खानेसे कास, कण्ठस्थित कफ, दारुण कासं कण्ठे कर्फ हन्ति स्वरभङ्गं च दारुणम् । स्वर भंग और क्षयका शीघ्र हो नाश हो जाता है। उधसं च निहन्त्याशु क्षयरोगहरं परम् ॥ इति खकारादिगुटिकाप्रकरणम् अथ खकाराद्यवलेहप्रकरणम् खण्डकुष्माण्ड: ४० तोले सोंठ के चूर्ण को २॥ सेर धीमें (र. रा. सु. । रक्तपित्ता.) भून कर उसमें ४ सेर दूध और ३ सेर १० तोले कुष्माण्डखण्ड देखिये खांड मिलाकर मन्दाग्नि पर पकावें। जब अवलेह (९५७४) खण्डशुण्ठिः तैयार हो जाय तो उसमें ५-५ तोळे सोंठ, मिर्च, ( भा. प्र. । आमवाता.) पीपल, दालचीनी, इलायची और तेजपात; इनका नागरस्य पलान्यष्ट घृतस्य पलविंशतिम् । चूर्ण मिला दें। सोरं द्विपस्यसंयुक्तं खण्डस्याः शतं पचेत् ।। । इसे सेवन करनेसे आमवात एवं बलि पलित व्योपत्रिजातकद्रव्यात्मत्येकं च पलं पलम् ।। का नाश होता और बल, पुष्टि, आयु तथा ओजकी निदध्याच्चूर्णितं तत्र खादेदग्निवलं प्रति ॥ वृद्धि होती है । आमवातप्रशमनं बलपुष्टिविवर्द्धनम् । (मात्रा-२-२॥ तोले ।) बल्यमायुष्यमोजस्य बलीपलितनाशनम् ॥ खण्डशुण्ठथवलेहः आमवातपशमनं सौभाग्यकरमुत्तमम् ।। रस प्रकरण में देखिये For Private And Personal Use Only

Loading...

Page Navigation
1 ... 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700