________________
પ્રસાદસ્થાન
અદત્ત વસ્તુઓને ગ્રહણ કરવા છતાં ગંધમાં અતૃપ્ત રહે તે અતિદુઃખી
અને અસહાયી બને છે. (૫૮) એ પ્રકારે ગંધમાં અનુરક્ત રહેલા જીવને થોડું પણ સુખ ક્યાંથી સંભવે ?
જે વસ્તુને પ્રાપ્ત કરવા કષ્ટ વેઠેલું તે ગંધના ઉપભોગમાં પણ અત્યંત કલેશ
અને દુ:ખ પામે છે. (૫૯) એ પ્રથાણે અમનો ગંધમાં દેષ પામેલે તે છવ દુઃખોની પરંપરાને ઉત્પન્ન
કરે છે અને દ્વેષથી ભરેલ ચિત્ત (દુષ્ટ ચિત્તથી) કર્મોને જ એકઠાં કરે છે અને
તે કર્મો પરિણામે તેને દુઃખકર નીવડે છે. (૬૦) પરંતુ જે ગંધમાં વિરક્ત રહી શકે છે તે શોકથી રહિત હોય છે અને
જળમાં ઊગેલું કમળપત્ર જેમ જળથી લેવાતું નથી તેમ આ સંસારની વચ્ચે
રહેવા છતાં (તે છવ) ઉપર જણાવેલા દુઃખોની પરંપરાથી લેખાતા નથી. (૬૧) રસ એ જીભને ગ્રાહ્ય વિષય છે. મને રસ રાગના હેતુભૂત અને અમનેz
રસ દેશના હેતુભૂત છે. જે તે બન્નેમાં સમભાવ રાખી શકે છે તે વીતરાગી છે. (૬૨) જીભ એ રસની ગ્રાહક છે અને રસ એ જીભને ગ્રાહ્ય વિષય છે. મને રસ
રાગના હેતુરૂપ અને અમને રસ હૈષના હેતુરૂપ છે એમ મહાપુરુષો કહે છે. (૬૩) જેમ રસને ભોગી મચછ આમિષના લેભમાં લોખંડના કાંટાથી ભૂદાઈ
જાય છે તેમ રસમાં તીવ્ર આસક્તિ રાખનાર અકાળ મૃત્યુને પામે છે. (૬) વળી જે અમારસમાં તીવ્ર ઠેષ રાખે છે તે તે જ ક્ષણે દુઃખ પામે છે.
આવી રીતે પોતાના જ દુર્દમ્ય દોષથી છવ દુઃખી થાય છે. તેમાં રસનો
કશો પણ દેષ નથી. (૬૫) રુચિકારક રસમાં એકાંત રક્ત રહેલો છવ અમનેઝ રસ પર દ્વેષ રાખે છે
અને આખરે તે અજ્ઞાની દુઃખથી ખૂબ પીડાય છે. આવા દોષથી વિરાગી
મુનિ લેપાત નથી. (૬૬) અત્યંત સ્વાર્થી બનેલ બાલ અને મલિન જીવ રસની આસક્તિને અનુસરીને
અનેક પ્રકારના ચરાચર જીવોની હિંસા કરે છે. અને ભિન્નભિન્ન ઉપાસેથી
તેને પરિતાપ અને પીડા ઉપજાવે છે. " (૬૭) છતાં રસની આસક્તિથી અને મૂછથી મના રસને મેળવવામાં, તેનું રક્ષણ
કરવામાં, તેના વિયોગમાં કે તેના નાશમાં તે જીવને સુખ ક્યાં મળે ? તેને
ઉપયોગ કરતી વખતે પણ અતૃપ્ત જ હોય છે. ઉ. ૧૫
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
