________________
પ્રમાદરસ્થાન
(૭૮) સુંદર સ્પર્શમાં એકાંત રક્ત રહેલે જીવ અમને સ્પર્શ પર ઠેષ કરે છે
અને આખરે તે અજ્ઞાની દુઃખથી ખૂબ પીડાય છે. પણ આવા દોષથી
વિરાગમુનિ લેખાતો નથી. (૭૯) અત્યંત સ્વાર્થી બનેલે બાલ અને મલિન જીવાત્મા સ્પર્શની આસકિતને
અનુસરીને અનેક પ્રકારના ચરાચર જીવોની હિંસા કરે છે અને ભિન્નભિન્ન
ઉપાયોથી તેને પરિતાપ અને પીડા ઉપજાવે છે. (૮૦) છતાં સ્પર્શની આસકિતથી તથા મૂછથી મનોજ્ઞ પર્શને મેળવવામાં, તેનું
રક્ષણ કરવામાં, તેના વિયોગમાં કે તેના નાશમાં તે જીવને સુખ ક્યાં મળે
છે ? તેને ઉપભોગ કરતી વખતે પણ તે અતૃપ્ત જ હોય છે. (૮૧) જ્યારે સ્પર્શને ભોગવવા છતાં અસંતુષ્ટ રહે છે ત્યારે તેની પરિગ્રહમાં આસ
ક્તિ વધે છે અને અતિ આસક્ત રહેલે તે જીવ કદી સંતોષ પામતો નથી, અને અસંતોષના દોષથી ભાકૃષ્ટ તેમ જ દુ:ખી જીવાત્મા તે બીજાનું
નહિ દીધેલું પણ ચોરી લે છે. (૮૨) આ પ્રમાણે અદત્તનું ગ્રહણ કરનાર (ચેર), તૃષ્ણથી પરાભવ પામેલો
અને સ્પર્શ ભોગવવા તથા મેળવવામાં અસંતુષ્ટ પ્રાણ લોભના દોષથી કપટ
તથા અસત્યાદિ દોષોને વધારે છે અને તેથી તે જીવ દુઃખથી મુકાતો નથી. (૮૩) મૃષા વાક્ય બોલવા પહેલાં અને ત્યાર પછી કે પ્રયોગ કરતી વખતે દુષ્ટ
અંત:કરણવાળો તે દુઃખી છવામાં એ પ્રમાણે અદત્ત વસ્તુઓને ગ્રહણ
કરતે અને સ્પર્શમાં અતૃપ્ત રહે તો તે અતિ દુ:ખી અને અસહાયી બને છે, (૮૪) એ પ્રકારે સ્પર્શમાં અનુરક્ત રહેલા જીવને થોડું પણ સુખ કયાંથી મળે ?
જે સ્પર્શના પદાર્થો પ્રાપ્ત કરતાં કષ્ટ વેઠેલ છે તે સ્પર્શના ભેગમાં અત્યંત
કલેશ અને દુઃખ પામે છે. (૮૫) એ પ્રમાણે અમનેઝ સ્પર્શમાં ઠેષ પામેલે તે જીવ દુઃખના સમૂહની પરંપરા
ઉત્પન્ન કરે છે અને દ્વેષ ભરેલા ચિત્તથી કર્મોને જ એકઠાં કરે છે. તે કર્મો
પરિણામે તેને દુઃખકર નીવડે છે. (૮૬) પરંતુ જે મનુષ્ય સ્પર્શમાં વિરક્ત રહી શકે છે તે શેકથી રહિત થાય છે
અને કમળપત્ર જળથી જેમ લેપતું નથી તેમ આ સંસારની વચ્ચે રહેવા
છતાં ઉપરના દુઃખ સમૂહની પરંપરાથી લેપાત નથી. (૮૭) ભાવ એ મનને વિષય છે. મનોજ્ઞ ભાવ રાગના હેતભૂત અને અમને
ભાવ દૈષના હેતુભૂત છે. જે તે બન્નેમાં સમભાવ રાખી શકે છે તે જ વીતરાગી છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
