________________
आचाराङ्गसूत्रे
टीका – “ जीवित इह ये प्रमत्ताः " इति, इहास्मिन् जीविते प्रत्यहं चयोऽतिक्रमेऽप्यसंयमजीविते, प्रमत्ताः = विषयकपाये प्रमादवन्तो भवन्तीति सम्बन्धः, प्रमत्तो हि षड्जीवनिकायोपमर्दने प्रवृत्तोऽनेकार्थकरी विविधां विरुद्धां सावद्यां क्रियां विदधातीत्याह - " सहन्ता " इति सः शब्दादिविषयगृद्धः प्रमादी हन्ता = पृथिव्य - तेजोवायुवनस्पतित्रसानां प्राणिनां नाशकः 'छेत्ता' वनस्पतिप्रभृतीनां, कर्णनासिकादीनां च ' भेत्ता' पृथिव्यादिनिकायानां, 'लुम्पयिता' ग्रन्थिभेदनादिना, 'विलुम्पयिता ' ग्रामघातादिकर्मणा, 'अपद्रावयिता ' विषशस्त्रादिप्रयोगेण मारकः, 'उन्नासकः 'लोष्टप्रक्षेपादिनोद्वेजको लोकानां भवतीति सर्वत्र योज्यम् ।
C
८८
'जीविए इह जे ' इत्यादि । इस जीवन में जो प्रमादी बना हुआ है। वह 'यह कार्य मेरे पूर्वजोंने नहीं किया है, इसे मैं करूँगा' ऐसा समझकर बस स्थावर जीवों का घातक होता है, उनका छेदन करनेवाला होता है, उनका भेदन करनेवाला होता है, उनका लुम्पन करनेवाला होता है, विलुम्पन करनेवाला होता है, अपद्रावक होता है, उत्त्रासक होता है ।
जीवन उनका ही सफल है जो इस अल्पजीवन में भी संयम द्वारा अपना आत्महित कर लेते हैं । धन्य है उन महात्माओं को जो विपुल विभूति के भोक्ता होकर भी उसे जीर्ण तृण के समान छोड़ देते हैं, और आत्मकल्याण के मार्ग में अग्रसर हो जाते हैं, चक्रवर्तियों या तीर्थकरों के पास किस वस्तुकी कमी थी, जिनका वैभव अतुल्य था, छह खंडकी विभूतिके जो भोक्ता थे, देवता तथा इन्द्र जिनकी सेवा में सदा
'जीविए इह जे' इत्याहि मा भवनभां ने प्रभाही भने छे ते 'मा કાર્ય મારા પૂર્વજોએ કરેલ નથી એ હું કરીશ' એવું સમજીને ત્રમ સ્થાવર જીવાના ઘાતક થાય છે, તેનું છેદન કરવાવાળા થાય છે, તેનુ લેન કરવાવાળા થાય છે, તેનુ લુમ્પન કરવાવાળા થાય છે, વિદ્યુમ્પક થાય છે, અપદ્રાવક થાય છે, ઉત્રાસક થાય છે.
જીવન તેનું જ સફળ છે જે આ અલ્પ જીવનમા પણ સંયમદ્વારા પોતાનુ આત્મહિત કરી લે છે. ધન્ય છે તે મહાત્માઓને જે વિપુલ વિભૂતિના ભાક્તા બનીને પણ તેને જીતૃણુની સમાન છેડી દે છે, અને આત્મકલ્યાણના માર્ગમાં અગ્રેસર થાય ચક્રવર્તિ અગર તીર્થંકરોની પાસે કઇ વસ્તુની ખેાટ હતી, જેના વૈભવ અતુલ્ય હતો. છ ખડની વિભૂતિના જે ભેાક્તા હતા. દેવતા અને ઇંદ્ર જેની સેવામા સદા ઉપસ્થિત રહેતા હતા, એક ક્ષણ માત્ર પણ જેણે સાંસા
