Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Xiang ekabIjAne samajIe gulAma rasUla kurezI smRti memoriyala ud vasaMta-rajaba komI ekatA kendranA upakrame yojela - cAra vyAkhyAna Fa Tan Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le Le :elllllll: zrI yAsIna dalAla, rAjakoTa zrI yazavaMtabhAI zukala, amadAvAda che. je. esa. baMdUkavAlA, vaDodarA zrI asagaraalI enjiniyara, muMbaI Yao Xu Xu Xu Xu Xu Xu Xu Xu Xu Xu Xu Xu Xu Xu Xu Xu Xu Xu Xu Xu Xu Dui :15: mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira haThIbhAInIvADI, dilhI daravAjA bahAra, WHElle-3Zooo8. Lin Lin Lin Lin Lin Lin Lin Lin Lin Lin Lin Lin Lin Lin
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekabIjAne samajIe gulAma rasUla kuraizI smRti memoriyala ane vasaMta-rajaba komI ekatA kendranA upakrame yojela - cAra vyAkhyAno vyAkhyAtAo zrI yAsIna dalAla, rAjakoTa zrI yazavaMtabhAI zukala, amadAvAda pro. je. esa. baMdUkavAlA, vaDodarA zrI asagaraalI enjiniyara, muMbaI : prakAzakaH mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira haThIbhAInI vADI, dillI daravAjA bahAra, amadAvAda-380 004
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 prakAzaka: manubhAI paMDita maMtrI, mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda-380 004 prathama AvRtti nakla pAMcaso oNkaTobara, 1994 kiMmata rUpiyA bAra 0 mudraka: maheza mudraNAlaya dUdhezvara, amadAvAda-4.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAsaMgika che lola | yyyyyyvyvvn vvyyynnyyynvyvvn mahUma gulAmarasUla miyAMsAheba kurezI jevA nekadila bujharganI rASTrIyabhAvanA ane AjhAdI jaMgamAM emaNe ApelI kurabAnInI madhurasmRti tathA vasaMtarAva hegiSTa ane rajabaalI lAkhANI jevA navalohiyA yuvAnoe amadAvAdanA sana 1946nA komI hullaDamAM - komI ektA - khAtara, svecchAe vahorI lIdhelI zahIdInI pAvana smRti, Aje paNa preraka banI zake che. harijana Azrama TrasTa sAbaramatI (amadAvAda) ane bhAla-naLakAMThA prAyogika saMgha, gaMdI Azrame A madhura ane pAvana smRtine, sAkAra svarUpa ApavAnuM TharAvyuM. zrI gulAmarasUla kurezI, harijana AzramanI - 'ImAma maMjhila'mAM rahetA hatA. A ImAma maMjhilane salAmata rAkhI, bAjunI khullI jamInamAM - "gulAma rasUla kurezI smRti haoNla' bAMdhavAnuM ane temAM tathA ImAma maMjhilamAM vasaMta-rajaba komI ektA kendranuM kAma zarU karavAno nirNaya ryo hato. enA eka bhAgarUpe yojAyela vyAkhyAnamALAnA AyojanamAM A bIjA varSe cAra viSayo para cAra vyAkhyAtAone viSayavAra eka vyAkhyAna ApavA tathA pramukhasthAna mATe zrI TI.yu. mahetAne vinaMtI patro lakhyA hatA. pAMce mahAnubhAvoe uSmApUrvaka saMmati to ApI ja, eTaluM ja nahIM, e sahue Akho divasa sabhAmAM upasthita rahI, badhAnAM vyAkhyAno sAMbhaLavAnuM dAkSiNya dAkhavI, vyAkhyAtA uparAMta zrotA tarIke upasthita rahI, je aucitya ane Adara batAvyAM te khUba spRhaNIya rahyAM. DelahAusIthI prakhara vicAraka, adhyAtmaniSTha sAdhikA viduSI vimalAtAI ThakAra lakhe che : viSayonuM cayana ane vaktAonuM cayana baMne saMketa Ape che ke kAryakrama saphaLa thaze." ane kharekhara, vimalAbahenanI apekSA kaho ke AzIrvAda kaho, te mujaba kAryakrama saphaLa rahyo. zrotA-vaktAo vacce jANe ekatAra baMdhAyo hoya tema mana mUkIne kahevAyuM, ane hRdayane apIla thAya tema jhIlAyuM. zrI yazavaMtabhAInI vivekI nirUpaNa zailI; pro. baMdUkavAlAnI sahaja nirbhItatAbharI vedhakavANI; zrI asagaraalIbhAInI nirAgraha dhArmikatA ane yAsInabhAInI tarkabaddha, buddhiyukta ane vaijJAnika dalIlothI samajAvavAnI saraLa zailI - ema badhAnI vividha lAkSaNiktAothI sabhara vyAkhyAno, kharekhara dAda mAgI le tevAM thayAM.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ amadAvAda bhadramAM Avela saradAra vallabhabhAI paTela smArakabhavanamAM yojAyela kAryakrama, saMkhyA vadhI javAthI chellI ghaDIe sthaLamAM pheraphAra karI, bAjumAM ja Avela majUra mahAjana saMghamAM rAkhavAmAM Avyo hato. temAM saradAra smArakanA tema ja majUra mahAjananA nAnAmoTA tamAma kAryakaro ane agraNIoe Apela sahakArano noMdhapAtra phALo che, ane te mATe ame e baMne saMsthAnA RNI chIe. Ama A vyAkhyAno pustikarUpe pragaTa thAya che. vyAkhyAno svayaM spaSTa che, e to vAMcatAMnI sAthe ja vAcako svayaM anubhavI zakaze. sAcI vAtanuM jJAna thAya, ane darzana sApha thAya to paNa ApaNAmAM rahelA pUrvanA saMskAro ema jhaTajhaTa bhUMsAtA nathI. eTale jJAna tathA darzana pachI tenuM AcaraNa thaI je cAritrya nirmANa thavuM joIe te nathI thatuM. A vyAkhyAnonA cAre viSayono A ApaNI maryAdAmAM vyavahAra goThavavo kaThaNa che. to bIjI tarapha vyAkhyAtAoe sAdI, saraLa bhASAmAM, dAkhalA-dalIlothI potapotAnA viSayane samajAvyo che. tene A vyAkhyAna vAcanAra vAcaka potAnA jIvanamAM vyavahAramAM tenuM AcaraNa karavA Icche to te potAnI zakti-mati ane bhakita mujaba, hAthavago karIne tenuM AcaraNa karI zake, tevo sahelo paNa che, ema paNa A vAMcyA pachI vAcaka anubhavI zakaze. evo amane vizvAsa che. vyAkhyAno vicAra ane vANInA starethI vartanamAM Utare tevA spaSTa hetuthI thayela AyojananA anusaMdhAnamAM have pachI evuM vicAryuM che ke A pustikAnA vAcakomAMthI jemanI bhAvanA hoya, ane thoDo-jhAjho je kaMI samaya ApI zake tevI vyaktionuM eka milana amadAvAdamAM ImAmamaMjhilamAM goThavavuM ane komI ekatA, binasAMpradAyikatA, rASTranI akhaMDitatA ane ekatA temaja sarvadharma upAsanAnuM kAma kaI rIte zarU karavuM? teno cokkasa kAryakrama taiyAra karavo. jemane A kAmamAM rasaruci hoya te sahune A mATe nIcenA saranAme saMparka karavA vinaMtI che. vasaMta-rajaba komI ekatA kendra ImAma maMli, harijana Azrama amadAvAda-380 027 aMbubhAI malakyadazAha jIvaNalAla jayarAmadAsa TrasTI bhAla-naLakAMThA prAyogika saMgha harijana Azrama, TrasTa TrasTI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvadharma upAsanA - yazavaMta zukala - nyAyamUrti zrI mahetA sAheba, bhAIzrI aMbubhAI, yAsInabhAI, asagaraalIbhAI, baMdukavAlA sAheba ane sarva mitro, bhAIzrI aMbubhAIe hamaNAM ja jAhera karyu ke, sarvadharma upAsanA e viSaya mane ApavAmAM Avyo che. jyAre temaNe mane bolavA mATe AmaMtraNa ApyuM tyAre meM te saharSa svIkAryuM hatuM, kAraNa ke AvA prayogo vakhatovakhata thatA nathI. A eka bahu sarasa arthapUrNa samAraMbha yojAyo che, je dvArA keTalA badhA vicAro, navalA vicAro, navalI vAnagI ApaNe pAmyAM chIe, ane te paNa kurezI sAheba ane vasaMta-rajabanI yAdamAM. eTale mAre nA pADavAnuM to kAraNa ja nahotuM. vaLI bIjAM vyAkhyAnomAMthI mane ghaNuM badhuM zIkhavA maLe evo paNa saMjoga hato, paNa meM zrI aMbubhAIne patra lakhIne jaNAvyuM ke, tame mArA mATenA viSayane sarvadharma upAsanA zabda Apyo che ene badale sarvadharma samabhAva karyo hoya to kema ? athavA sarvadharma mamabhAva ke pachI sarvadharma samanvaya kahyo hoya to kema ? Ama mArI managamatI vAta meM karI hatI. paNa emaNe kahyuM ke "nA, tame sarvadharma upAsanA u52 ja bolo evo mAro Agraha che." Ama emaNe mane thoDoka mUMjhavaNamAM to mUkayo, paNa mArI mUMjhavaNa ochI karavA mATe ja jANe ke emaNe eka nAnI pustikA mane mokalI ApI. e hatI pU. saMtabAlajInI, "sarvadharma - upAsanA. eno meM abhyAsa paNa karyo. ja huM jANuM chuM ke, pU. muni zrI saMtabAlajI jaina sAdhu hovA chatAM teo sarvadharmanA upAsaka hatA. emaNe eka sarvadharmaprArthanA paNa racI che, jemAM keTalA badhA vizvavaMdya dharmasthApakonAM nAma temaNe samAvyAM che. emAM gAMdhIjInuM paNa nAma lIdhuM che, gAMdhIjIe koI dharma ke paMtha nathI sthApyo topaNa. pU. saMtabAlajI jANatA hatA ke gAMdhIjI dharma jIvyA hatA. eTale emanuM nAma paNa emaNe aMda2 mUkayuM che. have pelI pustikA vAMcI gayo, toye mArA mananI avaDhava pUrI zamI nahotI, eno mAre jAhera ekarAra karavo joIe. enuM kAraNa ke e che ke eka bIjAne samajIe '
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ "upAsanA' zabdano artha thAya che kazIka dhArmika kriyA, kazIka dhArmika pravRtti. huM IzvarasmaraNa kare, yajana karuM, bhajana karuM, huM AratI naivedya e badhAno Azraya lauM, ane sAthe huM bIjI kriyAo karuM tyAre te upAsanA kahevAya. have savAramAM meM je pravacano sAMbhaLyAM te bahu suMdara pravacano hatAM. sAMbhaLIne nyAla thayo. emaNe jagatanA je dharmonI vAta karI emAM IslAma hato ane hindu dharma paNa Avyo. tathApi ApaNe bIjA dharmo paNa aMdara umerI laIe. bauddhadharma ane jainadharma, e to hindu dharmanA phAMTo rUpe upasyA hatA, joke Ama to svataMtra hatA. chatAM hindudharma sAthe, vedadharma sAthe, emanuM puSkaLa sAmya che, bhale paribhASA judI hoya. te uparAMta ApaNe khristI dharma laIe athavA ApaNe zo dharma laIe, ke tAo dharma laIe. mA badhA dharmono ApaNe bArIkAIthI abhyAsa karIe tyAre badhI vigatomAM badhA dharmo sarakhA che evuM to nahIM kahI zakAya, paNa tattvamAM e bahu sarakhA Utare che. to dharmanuM tattva zuM che e prazna Ave. "dharmasya tattva nihitam guhAyA.... gharmanuM tattva guphAmAM saMtADI rAkheluM che. arthAta e hajI sudhI koInA hAthamAM pUrepUruM AvyuM hoya tevuM ApaNane lAgatuM nathI. atyAra sudhImAM ApaNane je dharmo maLyA che e mahApuruSonA prayogorUpe maLyA che, mahApuruSonI ciMtanaprasAdIrUpe maLyA che, athavA mahApuruSonA potAnA tapanA phaLarUpe maLyA che; ema kaho ke emanI samagra sAdhanArUpe maLyA che. paNa ethI karIne emAM cheka chello zabda uccArAyo che evuM ApaNe kahI nahIM zakIe. Ama dharmane be rIte tapAsI zakAyaH eka to bhagavAne koIkane preraNA karI ane kahyuM ke, mArI ATalI vANIno prasAra kara. vedanA traSio je sUkto uccAre che emAM evo eka aNasAra Ave che. emaNe kazuMka sAMbhaLyuM ane kahyuM. emaNe je sAMbhaLyuM e Izvara pAsethI sIdhuM vahI AvyuM ema emaNe anubhavyuM eTale pachI emaNe eno prasAra karyo. A uparathI vedanAM sUkatone zruti kahevAmAM Ave che. zruti eTale je pratyakSa sAMbhaLyuM hatuM te. pote jAte sAMbhaLyuM hatuM, eTale ke potAne svayaM anubhava thayo hato, eka AdhyAtmika anubhava thayo hato, ema paNa ApaNe kahI zakIe. evo anubhava, jene potAnuM AkhuM astitva samarpa devAya. athavA koI UMDI jijJAsAthI UMDI zodhayAtrA cAlatI hoya ane zodhatAM zodhatAM acAnaka prakAza lAdhe, evo anubhava. jema nyUTanane prakAza lAvyo hato. eka bIjAne samajIe
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke e zodhyA karato hato ke A badhuM Ama kema che? pachI phaLane jhADa parathI paDatuM joyuM tyAM ekadama prakAza Avyo ke, moTI vastuo nAnI vastune AkarSe che. A prakAzane gurutvAkarSaNano siddhAMta kahe che. to jema vaijJAnikone sahasA jJAna thAya, puSkaLa mathAmaNa cAlatI hoya, puSkaLa prayogo cAlatA hoya, mAryA mAryA pharatA hoya ane acAnaka raphurI Ave ke, AnuM kAraNa A hoI zake. pachI to AkhI tArkika prakriyA jaDI Ave, je pahelAM emanA dhyAnamAM hoya paNa nahIM. e to pAchaLathI goThavAya. paNa eno vAMdho nahIM. paraMtu AvuM InTayUIzana - AvI sahajapreraNA acAnaka ja pradIpta thAya. pAchaLathI enA je tALA meLavavAnA thAya te meLavI levAya. to mANasajAte Izvarane A rIte zodhyo che. mANasajAte kazIka pragati paNa karI che. to mANasajAta eTale koNa ? A eka prazna che. mANasa e utkrAMtinuM pharajada che. ApaNe je svarUpe Aje harI-pharIe chIe e svarUpamAM ApaNA purAtanakALanA pUrvajo pharatA hatA evuM mAnavAnuM kAraNa nathI. dasa lAkha varSa pahelAM ke vIsa lAkha varSa pahelAM jyAre vAMdaro manuSya banyo - eTale ke, eka prakArano vAMdaro manuSya banyo - te vakhate enI pAse bhASA nahotI. jevA bIjA prANIonA vahevAro hatA evA ja teonA paNa hatA. enI ciMtanazIlatA eTalI ke ene ema thayuM ke huM TaTTAra thAu ATalo vicAra enI ciMtanazIlatAnuM pArakhuM che. pachI to potAne DhAra karato karato kaMIka keTalIye sadIo pachI e paro TTAra thaI zakyo ane jema jema e phAra thato gayo tema tema enAM navAM navAM saMtAno ardhA padha, poNAM ema TaTTAra thatAM gayAM. A rIte eka prakAranI bhautika utkrAMti manuSyanI thaI. paNa manuSyane manuSya zabda vaLagyo enuM mukhya kAraNa e che ke, e vicArazIla prANI che. e manana karI zake che. je manana karI zake e manuSya nathI, je manana kare te manuSya. man Tu thaka, thIMka karI zake, vicArI zake te manuSya. Avo manuSya vicAratAM vicAratAM kayAM lagI pahoMcI gayo che? AjanI avasthAno vicAra karIe to AjanI je aNuvaijJAnika zodho che tyAM sudhI te AvI pahoMcyo che. philosophImAM paNa e ghaNo AgaLa vadhI gayo che. adharAmAM agharA vicAro eNe sevyA che. gaNitanA moya koyaDAo UbhA karyA che ane enA uttaro paNa ApyA che. eka rIte manuSyanI jJAnasAdhanA e prakAre cAlI che ane jJAnano saMbhAra eka bIjAne samajIe
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ eTalo badho vadhI gayo che ke eka mANasa AkhI jiMdagI Ape to paNa manuSya jeTaluM jJAna bheguM karyu che eTaluM badhuM eka AyuSyamAM te na pAmI zake, "mena dha ananona" e nAmanuM pustaka nobela pAritoSikavijetA elekasIsa kerelanuM che. emAM eNe kahyuM che ke, eka mANasa 21mA varSe grejyueTa thAya e pachI potAnA viSayo uparAMta bAkInA mahattvanA viSayo hastagata karavA mAMDe -- ItihAsa jANe, vijJAna jANe, bhautika vijJAna jANe, gaNita jANe, samAjazAstra jANe, manovijJAna jANe, je mukhya mukhya viSayo mANasanA jIvana para prakAza nAMkhI zake ane ene potAnA jIvanadhoraNanI samajUtI ApI zake evA badhA viSayo e jANe to e zIkhatAM samatAM e pistAlIsa varSano thaI jAya. eTale 21 varSa pachI bIjAM 24 varSa nAMkhe tyAre 45mA varSe ene kaMIka kaMIka aparuM jJAna thAya ke huM koNa chuM ? kevo chuM ? paNa, eya chevaTanuM jJAna che evuM to tyAre paNa nahIM kahI zakAya. eTale sAmaTe saravALe manuSya je jJAna saMcita karyu che te manuSyane potAne oLakhavA mATe paNa pUratuM nathI. A evI bhautika hakIkata che, jeno mANasa jAte svIkAra karavo ja paDe. enI vacce vacce evo aNasAra Ave ke Ane to AtmajJAna thayuM che. evA mANaso pUjAyA paNa che. eTale ke moTA moTA dharmasaMsthApako pUjAyA che. jema ke krAIsTa pUjAyA che. hindustAnamAM je moTA moTA RSimunio thaI gayA vasiSTha, vizvAmitra vagere ane buddha ane mahAvIra paNa thayA, teo pUjAyA che. rAma ane kRSNa ane bIjAM aneka devadevIo paNa pUjAyAM che. paNa gAMdhIjI evo dAvo nahIM kare. huM A eTalA mATe kahevA mAguM chuM ke, gAMdhIjI evA jamAnAmAM thayA jyAre buddhivAdano sUrya tapI rahyo hato. gAMdhIjI evuM nahIM kahe ke, mArAmAM IzvarI tattva che. gAMdhIjI eTaluM ja kahe ke huM to satyano namra sAdhaka chuM. huM satyano namra zodhaka chuM. ahiMsA mArI kAryapaddhati che paNa aMtima satya huM pAmyo nathI. satyano mArga khAMDAnI dhAra jevo che. paNa gAMdhIjIne mana Izvara satya che ema nahIM, satya Izvara che. A eka moTI kabUlAta che, kema ke, Izvara satya che ema kahevAmAM Izvara nAmanI eka svataMtra hastIne mAnavA barAbara te thAya. hamaNAM bhadrAbahene kabIrajInuM sarasa gIta gAyuM ke, Aje hirae hirane joyo. hirane potAne jovAnI lata paDI gaI che, ne e potAne ja joyAM kare che, evuM ApaNe jarUra kahI zakIe. potAnI sAthe ja e saMbhASaNa mAMDI beTho che, e pote potAnI ja madirA pIe che. e pote ja potAnI baMsarI bajAve che, kema ke, A bharyA bharyA brahmAMDamAM enA eka bIjAne samajIe 4
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sivAya bIjuM kaMI ja nathI. A kalpanA paNa pUrvenA RSimunioe-ciMtakoe - karelI che: "ekamu sata viprA bahudhA vadanti". satya eka ja che, mAtra vidvAno ene judI judI rIte varNave che. A khaMDamAM atyAre doDhaso-basso mANaso beThA che, to dareka vyakti nokhI nokhI vyakti che. paNa huM emane nokhA nokhA mAnuM e mAro bhrama che. badhAnI aMdara paramatattvano vAso che, badhAmAM paramAtmA che, badhAmAM paramAtmAnuM svarUpa che ane tattvanI daSTie ApaNe sau eka ja chIe, ane ATalA basso ja nahIM paNa AkhI pAMca abajanI duniyAnI vastI che ane ethI paNa vadhAre che, e badhAmAM Izvarano vAso che. badhAM IzvaranAM svarUpo che. vaividhya dekhAya che, e mAyA che. to pachI mAre mAyAmAM mAnavuM ke zuM karavuM? A eka moTo prazna che. mane je pratyakSa anubhavo thAya che, vAstavika anubhavo thayA kare che, tenA AdhAre to mArA badhA jIvanavyavahAro cAle che. e badhAne mAyA gaNIne phagAvI devA? to pachI mAre khAvuM-pIvuM ke nahIM? A paNa eka prazna Ave. A praznano bahu sarasa javAba ApaNA gujarAtanA moTA manISi sAkSara govardhanarAme sarasvatIcaMdra'nA lakSyAlakSya prakaraNamAM Apyo che. emaNe kahyuM che ke ApaNe pANI pIe chIe tene pANI kahIe chIe, paNa, vaijJAniko ene eca.Tuo. kahe che. be bhAga hAIDrojana, eka bhAga oNkisajana. paNa sAmAnya mANaso evuM kahetA nathI. zuM pIo cho? to be bhAga hAIDrojana ane ekabhAga oNkisajana pIuM chuM ema ApaNe kahetA nathI. ApaNe kahIe chIe ke, pANI pIu chuM. to A rIte vastune jovAnI emaNe je eka viziSTa daSTi ApI te e ke, mANasanI buddhi jyAre nIcalI avasthAe hoya tyAre eNe je joyuM hoya te ane upalI avasthAe pahoMce tyAre je anubhava kare che ane tethIya upalI asthAe pahoMce tyAre je anubhava kare te A badhAnI aMdara tAttvika rIte eka dora cAlyAM kare che. eno artha evo nathI ke upalI avasthA nIcalI avasthAne juThI TharAve che. nIcalI che to upalI che ne? eTale nIcalI avasthAmAMthI mANasa upalI avasthAmAM jAya to te paNa che ane A paNa che. sau saunI jevI mAnasika avasthA. eTale nIcalI avasthAne mithyA kahevAnuM koI kAraNa nathI. saMsAra mAyA che ema kahevAnuM kAraNa nathI. saMsAra paNa che ane brahma paNa che. A rIte govardhanarAme je khulAso karyo te khUba ja vAstavika che. eka bIjAne samajIe
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa e carcAno viSaya nathI. mukhya vAta A che ke judI judI paristhitimAM vedo aneka devone yAda kare - koIka vakhate varaNane, koIka vakhate Indrane ke koIka vakhate sUryane yAda kare, koIka vakhate viSNune yAda kare, - jo ke, viSNu bahu moDA AvyA - Ane aMgrejImAM bahenothIIjhama" kahe che. adhidevavAda evo zabda ApaNe vAparI zakIe. amuka samaye vedonA vicArakomAM eka deva moTo hato. varuNa ja moTAmAM moTo deva che, pachI sUrya ja moTAmAM moTe deva che. ema enAM badhAM varNano cAle. pachI ApaNane eno vAraso maLyo. ApaNe badhAne moTA karyA. eTale hindu dharmane jyAre brahmatattvano vAraso maLyo, upaniSadono vAraso maLyo tyAre ghaNA devo hAjarAhajUra hatA. eTale aneka devomAM mAnavAvALo A dharma thayo. pariNAme badhAne AvI rahyuM ke ApaNe varuNane moTA deva gaNIe, ethI karIne sUrya nAno deva thato nathI. sUrya paNa moTo deva che, varuNa paNa moTo deva che. ema badhAne svIkAravAnI manodazA A bhUmimAM je dharmo pedA thayA emAM svAbhAvika rIte AvI gaI. jyAre bauddha dharma Avyo tyAre eNe paNa kahyuM ke badhA dharmono tame Adara karo. zuM karavAnuM che? maitrI rAkho, karuNA dekhADo, taTastha banI jAo. basa, A karavAnuM che. maitrI, karuNA, upekSA ane muditA. prasanna raho. gharmanAM A cAra mukhya lakSaNa che. lagabhaga A ja marma- A ja zabdo nahIM paraMtu A ja bhAvo jaina dharmamAM paNa che. samAntare A badhA ja guNo-lakSaNo svIkArAtAM cAlyAM, emAMthI darekane potapotAnAM deva-devIo paNa maLI gayAM. eka adbhuta vAta je AnaMdazaMkara dhruve noMdhelI che te e ke tetrIsa karoDa devadevIone A deza mAne ane tema chatAM e kahe ke A tetrIsa tetrIsa karoDa deva-devIo che enI aMdara eka ja paramatattva che, ane je zreSTha paramatattva che e niraMjana che, nirAkAra che. brahma che, e nirguNa che, e jAtirahita che. tame enuM pUruM varNana ja karI zakatAM nathI. e na Iti, na Iti, na Iti, che. evuM je paramatattva che emAM kazAnI bAdabAkI nathI. Akho saMsAra che, AkhuM vizva che ane vizvanI ekeeka vastu enI aMdara AvI gaI. enI bahAra kazuM nathI. jo bahAra hoya to pote bahAra che eTale puruSasUkatanA uddagAtAe gAyuM sahasrazISa puruSaH sahasrAkSa, sahamrapA sabhUmi tiSThato vRtvA, tyatiSThazagulam" , ene hajAra hAtha che, ene hajAra paga che, hajAra AMkho che, AkhI pRthvIne gherI vaLelo hovA chatAM pRthvIthI daza AMgaLa e UMco che. eTale pRthvI karatAMya moTo che. eTale vizva enAmAM samAI gayuM che. eka bIjAne samajIe
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ e vizvamAM samAI gayo nathI. A eka varNana thayuM. A puruSasUkta eka UMcuM AdhyAtmika sUkta che. Ama manuSyanI cetanA jema jema vikAsa pAmatI gaI, utkrAMti thatI gaI tema tema enA vicAro UrdhvagAmI thatA gayA, e vadhAre spaSTa banato gayo. keTalAka vaijJAniko ema paNa kahe ke dharmanI utpatti bhayamAMthI thaI che. A mANasa jAtane je dharma maLyo che enuM uddabhavasthAna bhaya che. e jyAre prAkRta mAnava hato, jyAre meLAomAM vasato hato, lagabhaga galI hato, prANI hato, khorAkanI zodhamAM Amatema bhaTakto hato te divasomAM mANasa mUMjhAyelo raheto hato. ene bhaya lAgato hato. AkAzamAM meghagarjanA thAya toya e thatharI UThato. AkAzamAM vIjaLI camake to paNa thatharI UThato. rAtre aMdhakAra phelAtAM paNa bIe. Avo e mANasa potAnA jIvananA sAtatya mATe mathyA karato. paNa jema jema e anubhava leto gayo tema tema e samajato gayo ke bhale vijaLI AkAzamAM jhabUke paNa mane mArI nAkhavAnI nathI. bhale garjanAo thAya paNa mane khAI javAnI nathI. A anubhava thatAM thatAM te dhIre dhIre svastha thayo. pachI A zuM che e samajavA mathyo ane emAMthI kalpanAo cAlI. jyAM jyAM mANasa jAta vasatI hatI tyAM tyAM sarvatra AvI kalpanAo thaI. eTale manuSyanA samAjo jyAM jyAM baMdhAyA tyAM tyAM sarvatra dharmo udaya pAmyA. ane e dharma kalpanAno, anumAnono, anubhavano viSaya banI rahyo. hajI Aja sudhI koIpaNa dharme chevaTanI vANI uccArI nathI. pratyeka dharma jo pALavAmAM Ave to samajAya ke tevikAsadazAmAM che. paNa, mANasa jAtane dhanyavAda Apavo ja ghaTe ke dharma ApaNe kevaLa mANasa jAtamAM joIe chIe. bIjA prANIomAM dharma che evuM ApaNe kahI zakatA nathI. A dharma koIka rIte manuSyanA manane bAMdhe che ane ene niyamomAM rAkhe che. ene AcAra pUro pADe che, AcAra pAchaLa rahelA vicAro pUrA pADe che ane ema karIne ene evI doravaNI Ape che ke manuSyo ekabIjAnA samAgamamAM rahIne paNa tophAna na kare. dharma zabdano artha je dhAraNa kare che evo thAya che. je toDI nAMkhe che e dharma nahIM. eTale savAre asagaraalIbhAIe ane yAsInabhAIe bahu sarasa vAta karI ke, je judA pADe che e dharma nathI, je bhegA kare che e dharma che. dharmanuM kAma bhegA karavAnuM che, dhAraNa karavAnuM che bAMdhI rAkhavAnuM che. eTale ke jeo potapotAne chUTAchavAyA mANaso gaNe che, jeo prANI, paMkhI jaMtuothI potAne eka bIjAne samajIe
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ alaga gaNe che teo AkhA saMsArane ekarUpa gaNIne varte ane paraspara pratye kevo premabharyo vartAva karavo joIe e zIkhe ene mATe dharma che. dharma AcAramUlaka che. dharmamAM jo AcAra na hoya to e dharma banI zake ja nahIM. dharma kevaLa vicAra nathI paNa AcaravA mATeno vicAra che. manusmRtimAM paNa dharmanAM je lakSaNo gaNAvyAM che emAM paheluM lakSaNa bAMdhatAM kahyuM che ke "AcAraH prathamo dharmaH" AcaraNa e pahelo dharma che. tame niyamane AcaraNamAM mUko to dharma thAya. to samajAya ke ekanuM AcaraNa bIjAne duHkharUpa banavuM na joIe. jo mAruM AcaraNa koInA duHkhanuM nimitta bane to mAruM AcaraNa khoTuM kahevAya. eTale mAruM AcaraNa ane tamAruM AcaraNa eno kayAMka tALo maLavo joIe. Avo tALo meLavavAmAM hajI sudhI mANasa pUrepUro saphaLa thayo nathI. paNa jeTale aMze saphaLa thayo che eTale aMze pRthvI upara bhegAM vasavAnuM AvaDI rahyuM che. Aje pAMca abaja ne trepana karoDanI je vastI che e tALo meLavavAnuM puNya che. ATalAM badhAM mANaso bhegAM rahI zakayAM che to laDatAM-jhaghaDatAM, hasatAM-ramatAM, ekabIjAnI sAthe mahobbata karatAM, ekabIjAnI khoDa kADhatAM, kajiyo karatAM, vyavahAro saMbhALatAM emane ghaNuM badhuM AvaDI rahyuM che. paNa, A vividha ane virodhI vyavahAro che. e vyavahArone jotAM jotAM ApaNe ema samajIe chIe ke kaMI nahIM to paNa eNe bhegA jIvavAnI koI prayukti zodhI kADhI che. paNa A prayuktinuM je kaMI hADa che te to dharmatattva che. . A dharmatattva e upAsanAno viSaya che kharo, Avo eka prazna thAya. eTale aMbubhAIe jyAre mane A vAta karI tyAre mAre upAsanA karavI hoya to konI karavI, e prazna jAgyo. huM buddhipUrvaka, vaijJAnika dRSTithI IzvaranuM astitva svIkArI laIne cAre kora paramatattva vyApta che, ema kahuM to e paramatattva vyApta che ema bolavuM ane paramatattva vyApta che ema anubhavavuM e benI vacce kaMI phera kharo ? ane paramatattva kevuM che ? ene AMkha che, nAka che, kAna che, zuM che ? to eka vastu to samajAI rahelI che ke, AjanI game tevI samRddha mAnava cetanAthI paNa enuM kazuMya varNana thaI zake ema nathI. e na Iti, na Iti, na Iti hoya to upAsanA mAre konI karavI ? kaI rIte karavI ? A eka mUMjhavato prazna. huM jo upAsanA karuM to mAre paramatattvano AkAra bAMdhavo paDe, have manuSya potAnI trevaDa khAtara AkAro paNa nirmyA che. e kAraNe to aneka eka bIjAne samajIe .
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpradAyo che. paramatattva jo ekmavAdvitIyam hoya to dharma to eka ja hoya - paNa saMpradAyo aneka che, enuM kAraNa e che ke manuSyanI AvaData mujaba eNe potAnA ISTadevane AkAra Apyo che. IslAmamAM allAha eka che ema kahyuM to tyAM mUrtipUjA nathI. paNa mUrtipUjA na hoya to paNa joI zakAya che ke manuSya mUrtatA vagara prasaMga pADI zakato nathI. bIjA aneka vyavahAromAM mUrtatA UtarI Ave che. Ama koIka ne koIka prakAre mANasa kazAkane ne kazAkane vaLage che. A eka sArvatrika paristhiti che. to ApaNe zuM karIzuM? A eka prazna Ave. je koI dharma jagatamAM pragaTayo eNe jo chevaTano zabda uccAryo hoya to to ApaNane saraLatA thaI jAya. paNa dareka dharma paratve paNa ApaNe joIe chIe ke, aneka arthaghaTanone avakAza che. e kurAne zarIpha hoya ke, bhagavadgItA hoya ke, veda hoya ke e bhagavAna mahAvIra ke, bhagavAna buddhanI vANI hoya; paNa ApaNe joI zakIe chIe ke pAchaLathI AvelA dharmadhuraMdharoe artho karavAnI rIte aneka vaividhyapUrNa nirNayo ApyA che. to ApaNe zuM karavuM joIe ? e eka prazna che. meM pUjya saMtabAlajInuM pustaka vAMcyuM emAM kAkAsAheba kAlelakaranI prastAvanA hatI. emAM kAkAsAheba kAlelakare e matalabanuM lakhyuM hatuM ke, A nirUpaNamAM jaina dharma tarapha vizeSa ghyAna apAyuM che. pU. saMtabAlajI jaina hatA, eTale emaNe vadhAre abhyAsa jainatvano karyo hoya e svAbhAvika che. have jaina dharma paNa eka parama udAra dharma che. ApaNe joI zakIe chIe ke, jaina dharmamAM koI Izvara nathI, tattva che. eTale sUkSma rIte ema kahI zakAya ke jaina dharma mUrta khyAlo karatAM amUrta tarapha vadhAre DhaLanAro dharma che. bhagavAna buddhanuM paNa evuM che. e to mokSa zabda paNa vAparatA nathI. e nirvANa zabda prayoje che. A nAnA nAnA pheraphAro bahu moTA che. bhale nAnA hoya, tattvamAM ghaNA moTA che. Ama chatAM evuM to kahI zakAya ke A badhA judA judA dharmo che. ane eka vakhate e sthira thayA, anuyAyIoe svIkAryA te pachI emAM phAMTA paNa paDe che. bauddha dharmamAM paNa hInayAna-mahAyAnanA phAMTA paDayA. jaina dharmamAM paNa digambara, zvetAmbara, mUrtipUjaka, zvetAmbara sthAnakavAsI ane terApaMthI ne evA badhA phAMTA paDayA. hindu dharmamAM to AcArya AnaMdazaMkara dhruve kahyuM che tema tetrIsa karoDa devatA ebAjue ane paramatattva brahma bIjI bAjue. A baMnemAM eka bIjAne samajIe
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAne tyAre hindu thavAya. eTale tetrIsa karoDa devatAne paNa chAMTo nAkhavAno ane pachI kahevAnuM ke, AkAzAt patitam toyam yathA gacchati sAgare / sarva deva namaskAram kezavam prati gacchati // eTale ke badhA devone namaskAra karIe te eka mAtra kezavane pahoMce che. mAre jenuM nAma devuM hoya tenuM dauM. viSNunAM sahasra nAmanI to pustikA maLe che. have ekalA viSNunA sahasra nAma hoya to bIjA devonAM nAmono saravALo karIe, mANasa jAtane nAma paDe tyAre cena paDe che. e pote janme ne gujare tyAM sudhImAM enAM keTalAM badhAM nAmo paDe che. thoDA khIjathI paDe che. thoDAM premathI paDe che, paNa nAmo to paDayAM ja kare che. eTale nAma agatyanuM nathI. tame allA kaho, gaoNDa kaho, Izvara kaho, game te kaho paNa aMdara je tattva paDayuM che tene oLakhavAnuM che. A tattva kheMcavAno prayatna mahAtmA gAMdhIjIe Azrama bhajanAvalI taiyAra karAvI temAM pADayo che. duniyAnA atyAra sudhImAM thaI gayelA ane cAlyA AvatA je dharmo che enuM tattva kheMcI lo ane e tattva haMmezA prArthanAmAM lAvo. A sarvadharma upAsanA thaI. koI eka cokkasa dharmavALo, upAsanA karavAvALo Ane vize ema nahIM kahe ke, AmAM amAruM samasta dharmatattva AvI gayuM. e bahu udAra hoya to kadAca kahe paNa kharo. paNa, nahIM to ene ema lAgyA karavAnuM ke kazuMka AmAM khUTe che. paraMtu, pratyeka dharmanuM je tattva che ene jyAre ApaNe pakaDamAM laIe chIe tyAre eTaluM samajAya che ke mAnavanI yugo daramyAnanI mathAmaNane aMte ene je darzana lAdhyuM che,teno aNasAro emAM dekhAya che. eTale ApaNe joI zakIe chIe ke, A moTA dharmo gaNAvyA emanI tole Ave tevA dharmo hajI thayA nathI. je thayA che te jAmI gayA che. enA phAMTA paDaze, enA arthanirNayo badalAze, navAM arthaghaTano thayAM karaze. paNa mULa tarapha e pharI pharIne vaLaze. sAthe sAthe ApaNe e paNa joI zakIe chIe ke, navA dharmo AvyA nathI to je jUnA dharmo rahyA che emanA tattvabhAga para daSTipAMta karIe chIe tyAre pratIta thAya che ke AkhI mANasa jAtanI yugo daramyAnanI mathAmaNa ke, huM koNa chuM? kayAMthI Avyo chuM? kayAM javAno chuM? ane zAne mATe A badhuM ? A cAra pAyAnA prazno eka bIjAne samajIe 10
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. mANasa jAta satata potAne e pUchato rahe che. banDa rasele potAnI "hisTarI oNpha vesTarna philosophI"nI prastAvanAmAM A praznone philosopharsa naoNmensa lenDa tarIke oLakhAvyA che. eTale ke philosopharsanuM A nadhaNiyAtuM khetara. huM koNa chuM? je javAba hoya te Apo. tamAre je Apavo hoya te Apo huM koNa chuM? to kahuM "huM yazavaMta zukla chuM. e sAco javAba nathI e kadAca mane coTaluM, vaLagADeluM eka nAma che. eTale kharuM jotAM yazavaMta zukalano koI artha mArA astitva sAthe ke vyakitatva sAthe nathI baMdhAyo. mAtra huM khovAI na jAu eTalA mATe ane ghera salAmata pAcho pharuM ene mATenI A vyavasthA che. huM koNa chuM? kayAMthI Avyo chuM? kayAM javAno chuM? ane hajI vadhAre kimidam saravam" Ano pUro ne pAko javAba nathI. jeno javAba jaDe nahIM tenI zodha cAle. eTale kavivara ravIndranAtha TAgore phariyAda karI "vhera roDjha Ara meIDa, AI lUjha mAya ve" "jyAM rastAo jhAjhA che, tyAM huM bhUlo paDuM chuM. A cAra mauprazno che to zuM javAba jaDe nahIM tyAM sudhI besI rahevuM ApaNe? atyAra sudhImAM je uttaro rajU thayA che ane ApaNe varkiMga hAIpothIsIsa" kAmacalAu anumAno kahIzuM. A pachI zodha AgaLa calAvo. ApaNe sAcA paMthethI pAchA nahIM vaLIe to hajI vadhAre sAco paMtha jaDaze. paNa jo ema kaho ke A to badhAM gappAM che ane pAchA vaLI gayA to tamane kazuM maLe nahIM. eTale mukhya prazna A che : tamane satyanI kharekhara laganI che kharI? A vizvanuM rahasya zodhavAnI, A vizvano sarjanahAra zodhavAnI jo kharekharI laganI hoya to je dharmo racAI gayA che enA niSkarSono abhyAsa karo, ane tamArI zodha ja hoya to aMdara umero. A rIte ApaNe jo cAlIe to upAsanAne avakAza che. bauddhiko ane vaijJAniko to kahevA lAgaze ke jyAM kArya hoya che tyAM kAraNa hoya che. kAraNa vagara kArya saMbhavatuM nathI. to A je anaMta vizva che enuM kAraNa zuM? enA kAraNanI pAchaLa pAchaLa jatAM, kAraNanuM kAraNa ane tenuM kAraNa zodhatAM jene upaniSado "kAraNam kAraNAnA" kahe che tenI zodha karavA jatAM, ApaNane je kaMI aNasAra Ave che, je kaMI anumAna bAMdhavAnuM mana thAya che, ene ApaNe varkIga hAIpothIsIsa' kahI. ene IzvaranuM nAma ApI zakAya che. Izvarano artha to eka bIjAne samajIe
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdo che, moTo. ghaNA IzavaralAlo A jagatamAM dhUme che. paNa ApaNo kharo Izavara te che, je mahAna che, je samartha che. te sauthI moTuM kAraNa, to e Izavarane ApaNe "kAraNama kAraNAnAma" kahIzuM ne enA para dhyAna sthira karIzuM. e eka prakAranI upAsanA thaI. tamArI badhI avaDhava choDIne eka bindu para tamArA cittane ANIne tame enuM jarAka dhyAna dharo. kadAca kaMIka prakAza paDe. ethI ochAmAM ochuM ATaluM to thaze ja ke, tamAruM vyaktitva saMdhAze, ane vyaktitva saMghAya eTale mANasa mANasa bane.jyAM sudhI vyaktitva vicchinna hoya tyAM sudhI mANasa mANasa banI zakato nathI. eTale upAsanA, dhyAna e badhuM karavAne mATe vyaktitvane eka biMdu upara lAvavuM paDe, sAdhanAne sthira karavI paDe ane viSayane tapAsavo paDe. A jo ApaNI pravRtti hoya to saMbhava che ke, koIkavAra jema vaijJAnikone khaLako Ave che e pramANe ApaNane paNa Ave, ane kAraNanuM kAraNa kadAca jaDI jAya, kadAca pelo ja sAmethI Ave ne kahe ke, have tuM rahevA de, huM je karuM chuM te ja tuM kahe che. harie harine joyo evuM thaI jAya pachIthI. eTale kharekhara to je moTuM tattva che te A che ke Izvara ane A sRSTi judAM nathI. e eka ja che. e bene bhinna karI zakAya ja nahIM. ane bhinna karI zaktA nathI eTalA mATe ApaNe namrapaNe potAno badho garva gaLavA daIne ene namana karIe, enuM dhyAna dharIe. ATaluM jo ApaNe karIe to e eka prakAranI upAsanA thaI. A upAsanAmAM huM hindu dharma ke enAM upaniSado ke, enA vedo, ke enAM zAstro ke enI prArthanAo ke, enI stutione lAvuM, to zA mATe huM IslAmane na lAvuM, zA mATe huM khristI dharmanI prArthanA nA lAvuM? evuM mAre lAvavuM joIe. eTale ja gAMdhIjIe Azrama bhajanAvalImAM kArDanala nyumenanuM lIDa kAInDalI Tu dha lAITa" e potAne gamatuM stavana Ameja karyuM ane Tahela nAMkhI ke koI AnuM bhASAMtara karI Apo. Akhare narasiMharAva diveTiyAe "premaLa jyoti tAro dAkhavI muja jIvanapaMtha ujALa" e bhASAntara pUruM pADyuM. emAMnuM mAre eka DagaluM basa thAya" e gAMdhIjInuM jIvanasUtra hatuM. huM badhuM jANI zakato nathI, paNa samajIne eka DagaluM bharuM eTalI jagA mAre joIe, ATaluM eka DagaluM mAre basa thAya. "vana sTepa Ijha Inapha phora mI", A prArthanA gAMghIjIe lIdhI to kabIranAM bhajano lIdhAM ,mIrAnAM lIdhAM, narasiMhanAM lIdhAM, kezavaharinAM paNa lIdhAM. Ama Azrama bhajanAvalImAM sarvadharma upAsanAnuM hArda paDeluM che. 12 eka bIjAne samajIe
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMtabAlajInA eka ja stavananI aMdara sarvadharma upAsanA svayam paDelI che. A jo ApaNe dhyAnamAM rAkhIe to be hetuo sare: potAnA sivAyanA bIjA dharma vizeno Adara aMkita thAya; koIpaNa dharmanI niMdA karavAnuM kAraNa na rahe. tyAre eTaluM samajI levuM joIe ke A bhUgoLamAM aneka sthaLe vicarato mANasa, aneka ThekANe raheto mANasa, aneka bhASAo bolato mANasa, aneka anubhavo karato mANasa ane anubhavonA pratibhAvo Apato mANasa judI judI rIte vartavAno. ane chatAM ApaNAthI je kaMI juduM hoya te tiraskaraNIya che evuM mAnI na levAya. juduM che bhale, paNa tethI ja e vicAraNIya che. ane jo ApaNane yogya lAge to svIkArya paNa che. e rIte jo ApaNe cAlIe to jagatamAM saMvAda vadhe, ane kadAca, Izvara jo hoya to, e rAjI thAya ke have mArI IcchA tRpta thAya che. sarvadharmaupAsanAmAM namratA che. ema kahI zakAya ke, emAM eka moTo manobhAva che, saunI sAthe meLApa sAdhavAno. sarvadharma upAsanAmAM pratyeka dharmano Adara che. sarvadharma upAsanAmAM ApaNe ema kahI zakIe ke, dhIre dhIre karatAM pUrvagraho ogALavAnI eka prayukita paDelI che. A jo dhyAnamAM rAkhIe to sarvadharma upAsanA mANasa jAtane eka karavA mATenI bhUmikA bAMdhI Ape che. tema chatAM mAre kahevuM joIe ke, je dharmamAM manuSya janmyo hoya athavA to jamyA pachI eNe pote je dharma buddhipUrvaka svIkAryo hoya ene mATeno eno pakSapAta dUra karAvavA jaIzuM to jhaghaDA thaze. eno pakSapAta enI pAse rahevA do. mAtra ene eTaluM samajavA do ke, bIjA dharmono paNa Adara karavo ghaTe che. ATaluM ene bolavA do. svAmInArAyaNa dharmanI eka prArthanAmAM eka paMkita Ave che: "niMdata nahIM koI deva ko. koI devanI niMdA nahIM. A eka moTI vAta thaI ke koI devanI niMdA nA karavI. niMdA na karavI eTalo bhAva jo daDha thAya to manuSya jAta sukhI rahI zake evuM mAnuM chuM. sarvadharma upAsanA jevuM ApaNane AzvAsana ane preraNA ApanAruM sAdhana tyAre maLI rahe ema huM samajuM chuM. Apa saue mane khUba zAMtithI sAMbhaLyo te mATe Apano ane Apa saune saMbodhavAnI mane taka ApI te mATe bhAIzrI aMbubhAI ane bhAla-naLakAMThA prAyogika saMdhano hRdayapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. (tA. 2-7-1994nA roja vasaMta-rajaba zahIdadina nimitte yojAyela vyAkhyAnamALAmAM apAyela vyAkhyAna.) eka bIjAne samajIe
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka va mAmA cokamAM paNa che - yAsIna dalAla gaI sAla yazavaMtabhAI zukala ane huM rANapura ane dhaMdhukA gayelA. ane tyAM hindu-muslima mitronI vacce klAko sudhI vAto karelI. ane khUba sArI evI eka vicAra goSThi cAlelI. Aje ahIM amadAvAda zaheramAM e ja prakAranuM Ayojana pharIthI thAya che ethI AnaMda thAya che. zrI TI.yu. mahetA sAhebanuM pustaka "IslAmanuM rahasyaH sUphIvAda Apa saune maLaze. vAMcazo tyAre khyAla Avaze. Aje bahu ja saMkoca sAthe meM zrI TI.yu. mahetAnA pustaka "IslAma ane sUphIvAda"nuM vimocana karyuM che. pustaka gaIkAle ja mArA hAthamAM AvyuM ane huM AkhuM joI gayo. bahu ja suMdara pustaka thayuM che. ane ApaNe je viSayo rAkhyA che emAM eka viSaya che "komI ektAmAM ApaNuM kartavya" to ApaNuM kartavya zuM hoI zake eno ekaTIva riplAya, kriyAzIla javAba te A pustaka che. ApaNe tyAM komI ekatA kevI rIte AvI zake e vize ApaNe ghaNI vAto karIe chIe gAMdhIvAdI vicAradhArA, sarvodayavAdI vicAradhArA. sarvadharma samabhAva e badhI ApaNe vAto karIe to mane haMmezA ema lAgyuM che ke, vaicArika stare jyAM sudhI pAyAthI lokone ApaNe keTalIka sAcI vAto nahIM kahIe tyAM sudhI komI ekatA kharA arthamAM AvavI muzkela che. bhegA thaIe ne vAto karIe. sArI sArI ane DAhI DAhI vAto karIne gAMdhIjIne yAda karIe. vasaMta-rajabane yAda karIe. paNa Ajano samaya che e AjhAdInA samaya karatAM ghaNo judo paDI gayo che. ghaNAM navAM parimANo umerAyAM che komI ekatAno prazna hoya ke binasAMpradAyiktAno emAM ghaNAM parimANo umerAyAM che. ane eno bauddhika rIte ApaNe abhyAsa nA karIe ane bauddhitAnI bhUmikAe A prazanane carcAe nahIM tyAM sudhI e badhI vAto pariNAma vinAnI banI rahe evuM mane phIla thayA kare che. have emAMno eka muddo A che ke janasamUha, pachI e hindu samAja hoya ke muslima samAja, emane baMnene bIjAnA dharma vize ne potAnA dharma viSe paNa bahu khyAla nathI. AmAM mahetA sAhebe paNa kahyuM che ke, bhAratane jyAM sudhI sAMskRtika ke ektAthI bAMdhazuM nahIM tyAM sudhI A prazna ukalavAno nathI. muslima samAjane paNa kahevuM paDaze ke IslAma zuM che? kharA arthamAM tame samajo. Aje sAmAnya musalamAna kamanasIbe IslAmane ja eka bIjAne samajIe
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ samajato nathI. ane mullAM maulavIo je saMkucita vAto kare che enAthI doravAI jAya che. to kharuM IslAmanuM rahasya to sUphIvAdamAM che. kurAna zarIpha ane hadIsa to barAbara ja che. kurAna je rIte astitvamAM AvyuM, IslAmano je rIte udabhava thayo e bIjA badhA dharmo karatAM thoDAka judA saMjogomAM thayo. payagaMbara mAtra dharma pracAraka na hatA, paNa zAsaka paNa hatA. eTale mAtra emanA jIvanamAMthI ane kurAna zarIphamAMthI ApaNe joIe to IslAmanuM badhuM ja rahasya na paNa nIkaLe. balake keTalIka vAto evI nIkaLaze ke je e samayanA takAdArUpa udabhavelI, tyAre philosophilI jovuM paDe. jema ApaNe tyAM bhAratIya philosophImAM vedAMta che, upaniSado che, gItA che. e kakSAe IslAmane samajavo hoya to sUphIvAda ane judA judA sUphIo je deza duniyAmAM thaI gayA emanuM jIvana ane emanI philasUphI samajIe to IslAmanuM sAcuM rahasya maLe. mahetA sAhebe batAvyuM che ke, IslAmamAM kaitavAda che je jaina philosophIne thoDuM maLatuM Ave che. dvaita ane advaitano tyAM saMgharSa thAya. IslAmamAM kaI rIte dvaita Ave che e bahu vigatavAra samajAvyuM che ane emaNe sUphI saMtonuM jIvana bahu ja saraLa bhASAmAM rajU karyuM che jema ke, mansura "aham brahmAsmi" jema bhAratIya saMskRtimAM kahevAya che, ema arabImAM che "alhala hakka" anDala hakka eTale huM ja Izavara chuM" jema sokreTIsane jherano pyAlo ApI devAmAM Avyo, ema anDala hakka kahenArane phAMsIe caDhAvavAmAM Avyo. e mansura koNa hato? zA mATe ene phAMsI ApavAmAM AvI? e majurathI mAMDI ane bIjA keTalAya sUphI saMto gajhAlI ane badhAnA jIvana upara emaNe prakAza pADayo che. zarUAtamAM zrI dazarathalAla Thakkare A pustakanI prastAvanA lakhI che emAM eka suMdara prasaMga che. atyAre taslImA nasarInanA kissAthI ApaNe badhA vAkepha chIe. salamAna razadInI jema ene paNa mArI nAMkho evA phatavA chUTayA che. bicArI bhUgarbhamAM jatI rahI che. eNe radiyo paNa Apyo che ke, A mIsa koTeDa huM AvuM kAMI bolI nathI. to mAnI laIe ke bolI hoya to AvuM bolavuM e IslAmamAM guno nathI, eno AdhAra A pustakamAM che. sadIo pahelAM IslAmamAM eka saphI saMta thaI gayAM. hajharata rAbIyA basarI e rAbiyAe e jamAnAmAM eTale ke AThamI sadImAM ema kaheluM ke, dharmamAM keTalAka pheraphAra jarUrI che eTale tyAre paNa virodha thayelo. enI pAse keTalAya loko yeLe vaLIne maLelA praznottarI karelI, kevI rIte pheraphAra jarUrI che. emaNe eka ja eka bIjAne samajIe
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkhalo Apelo ke IslAmamAM ema kahevuM che ke tame khudAne cAho ane zetAnane dhikkAro. eTale rAbiyA kahe che ke mane IslAmane cAhavAnI vAta maMjUra che, paNa, zetAnane dhikkAravAnI vAta mane maMjUra nathI. huM khudAmAM eTalI badhI otaprota thaI gaI chuM ke enA sivAya mane kazuM ja sUjhatuM nathI pachI huM enA sivAya bIjAne cAhI paNa zakuM nahIM ne dhikkArI paNa zake nahIM. eTale ATalA pUratuM mAro matabheda che. have Ama joIe to bahu philosophIkala vAta hatI, UDI vAta hatI. paNa sabhAme e lokonA samayamAM hajI ATalI badhI asahiSNutA nahIM AvI hoya. eTale rAbiyAne loko samajI zakyA ane emane koI parezAnI bhogavavI paDelI nahIM. eTale A nAnakaDuM pustaka che, paNa AmAM AvI keTalIka upayogI vAto, keTalAka upayogI prasaMgo mahetA sAhebe abhyAsa karIne kahyA che ane ApaNane Azcarya thAya, AnaMda thAya ke, eka hAIkorTanA mukhya nyAyamUrti kakSAno mAnava bilakula kAyadAnI AMTIghUMTImAM jIvanabhara gUMcavAyelo rahyo hoya emane ATalo samaya maLyo ane emaNe ATalo badho abhyAsa karyo, jainejhamano, hindujhamano, ane IslAmano, ane IslAmano abhyAsa paNa eka binamuslima dvArA. eTale bahu ja biradAvavA jevI vAta hoya to A che ke, ekabIjAnA dharma ane enA marmane ApaNe samajIe ane temane laIne je khoTI vAto kahevAmAM Ave che, khoTo je pracAra karavAmAM Ave che eno javAba ApavA mATe A ja rasto che, dareka dharmanuM AvuM rahasya AvuM sAcuM tatva hoya che. emaNe to sUphIvAdanI vAta karI karAna zarIpha paNa ApaNe vAMcIe. mArA pustakamAM ane kaoNlamamAM me ghaNA dAkhalA ApelA che. IslAmamAM A loko eTale maulavIo ema kahe che ke ame kahIe e ja sAcuM. IslAmamAM koI dalIlane avakAza hoI zake nahIM. kurAnamAM badhuM ja jJAna AvI gayuM che. eka vakhate meM eka maulavIne kahetA sAMbhaLelA ke, vijJAna e to IslAmanI dAsI che, vijJAnanuM koI alaga astitva hoI zake ja nahIM. badhuM ja rahasya, badhuM ja jJAna kurAnamAM AvI gayuM che. pachI meM eka prasaMga vAMcyo ke muAda karIne eka mANasa hato tenI garvanara tarIke nimaNUka karavAnI hatI. payagaMbara eno InTaravyu le che ane prazna pUche che ke tuM kaI rIte A navA pradeza upara zAsana karIza? tyAre eNe kahyuM ke huM pavitra kurAnanuM vAMcana karIza ane emAMthI je mArgadarzana maLaze e mujaba calAvIza. payagaMbara sAheba kahe che ke kurAnamAMthI jo koI uttara na maLe evo jo prazna Avyo to tuM zuM karIza? have ahIMyAM sUcitArtha che ke, kurAna zarIphamAM 16 eka bIjAne samajIe
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa kazuMka evuM hoI zake che. koI samasyA ke jeno javAba tyAM nA hoya. to kahe che ke, huM ApanI hadIsane anusarIza. hadIsamAMthI ukela nA maLe to ? kahe huM, zarIatane anusarIza. ane zarIatamAMthI na maLe to ? to kahe ke huM mArI jAta sAthe saMvAda karIza, huM mArA aMtaraAtmAne pUchIza, mArI kaoNmanasaeNnsano upayoga karIza ane pachI amala karIza. tyAre payagaMbara kahe che ke have tuM AmAM pAsa. jyAre A eka ja dAkhalo eTaluM badhuM kahI jAya che ke, IslAmamAM IjjoAda che "InDIvIjhyula thIMnkIMga" IslAmamAM kyAMya ema kahyuM nathI ke mANase potAnI svataMtra buddhimattAno aMta ANI devo, kadI koIpaNa bAbatamAM saMzaya karavo ja nahIM koIpaNa bAbatamAM carcA karavI ja nahIM. AvuM harDa eNnDa phAsTa kazuM che ja nahIM balake khullo dharma che ane kurAnanA arthaghaTana paNa aneka jAtanA thayelA che. maulAnA AjhAdanuM kurAna ApaNe vAMcIe to emAM ApaNane keTalA badhA arthaghaTano udAramatavAdI maLe. aMgrejImAM pIkatholanuM, phrAMsamAM roDInsane lakheluM che. jAtajAtanA abhyAsa thayA che e badhA ApaNe joIe tyAre ApaNane ema lAge ke IslAmanuM je citra ApaNI samakSa rajU karavAmAM Ave che e citra nathI, ane sarvAze sAcuM paNa nathI. to pachI thAya che zuM ? muzkelI sarvAMgI tyAMthI ja sarjAya che ke je AmAM sAMpradAyiko che, sAmenA pakSanA e loko A ja vAtane pakaDe che. je vAta zAhIImAma kahe ke bIjA saMkucita maulavI kahe ane A loko hathiyAra tarIke AgaLa le ane loko samakSa rajU kare ke juo, A musalamAno eTale A. IslAma eTale A, A to baMdhiyAra dharma che. ane AmAM to talavAra laIne phlAvo thayo che. eka vakhata porabaMdaramAM hato tyAre pahelI vakhata lekha lakhyo, "kerevAna nAmanuM IglIMza chApuM Ave che emAM. to eka maulavI mArI sAme laDavA AvyA. mane kahe ke 'tame kurAna vAMcyuM che ?' to meM kahyuM, 'vAcyuM che'. to tamane khabara che ? emA lakhyuM che ke, 'ApaNe hinduonI vacce rahIe to binamuslimonI vacce rahIne emane sApha karavAnA che, emanI sAme talavAra laIne laDavAnuM che. meM kyuM, 'evuM to meM kaMI vAMcyuM nathI kayAMya.' tame dAkhalo Apo to. temaNe eka kurAnanI AyAta kADhIne batAvI. meM kahyuM ke, mitra tame vacceno repharansa addhara TAMko cho. enI AjubAjuno saMdarbha kema cUkI jAva cho ? emAM zarUAtamAM ema kaheluM hatuM ke, tame je dezamAM raho cho e dezanI prajA sAthe haLImaLIne raho, enI sAthe jhaghaDo karo nahIM. tamArA dharma pAlanamAM koI khalela na pahoMcADe to tamAre koI eka bIjAne samajIe 17
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAthe jhaghaDo nathI. paNa tamArA dharmapAlanamAM koI khalela pahoMcADe to cokkasa tame enI sAthe jehAda karo. meM kahyuM ke, 'AmAM jo ane to che. ApaNe bhAratamAM rahIe chIe ane tamArA ane mArA dharma pAlanamAM koNe khalela pahoMcADI? ApaNe divasamAM pAMca vakhata masjida upara bAMga pokArIe chIe, lAuDaspIkara upara ane chatAM koI rotuM nathI. to tame kaI rIte kaho cho ke mAre bIjA loko sAthe laDavuM? talavAra laIne laDavuM! emanI vacce rahIne emane khatama karavA. mAre koIne khatama karavA nathI." to A jAtanuM vikRta arthaghaTana jANI bUjhIne rItasara phelAvavAmAM Ave che. muzkelI e che ke, hindu samAjamAM ane muslima samAjamAM bejhIkalI keTalAka pAyAnA taphAvata che. eka to hindu samAja, hindu dharmamAM koI sugrathita "orgenAIjha rIlIjhIyana" jevuM che ja nahIM. eka jAtanI vicArasaraNI che, eka prakAranI jIvananI philasUphI che. pariNAme emAM khullApaNuM che. jAta jAtanA saMpradAyo che. peTAsaMpradAyo che. eTale ApoApa keTalIka sahiSNutA A tathyamAMthI AvI gaI che. bIjuM ke hindu samAjamAM aneka vakhata sudhArAnI caLavaLo rAjA rAmamohana rAyathI thatI AvI che. pariNAme emAM AdhunikatAno paNa eka pAyo che. ane trIju hindu samAjamAM AjhAdI pachI ane pahelAM paNa zikSaNanuM pramANa tyAre paNa muslimo karatAM vadhu hatuM, Aje ghaNuM vadhAre che. jyAre AjhAdI pachI muslimomAM zikSaNanuM pramANa bilakula vadhyuM ja nahIM, balake, mAmUlI pheraphAra thayo haze. eTale sAdhAraNa musalamAna che e to hajI paNa moTe bhAge arabI jANato hoto nathI. kurAnanA prAdezika bhASAomAM, bhAratIya bhASAomAM anuvAda bahu moTApAye upalabdha nathI. hoya to ye koI vAMcatuM nathI. muslima mahilAo paNa je vAMce, e paNa haMmezA kitAbo vAMcI vAMcIne ema ja mAne ke ApaNo dharma mahAna che. "yA apyohanAsa" jevo zabda kurAnamAM Ave che. eno artha che, "he mAnavajAta" matalaba ke kurAna koI eka saMpradAyane uddezIne lakhAyuM nathI. mAnavajAtane mATe lakhAyuM che. musalamAna e ke je IslAmanA siddhAMtonuM pAlana kare. pAlana eTale kriyAkAMDa nahIM, paNa IslAmanA pAyAnA vaicArika siddhAMtone musalamAno anusare. pAMca vakhata namAjha paDhIneya dasa vakhata ethI viruddha AcaraNa karato hoya e muslima kaI rIte hoI zake? 18 eka bIjAne samajIe
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ A badhuM huM samajAvuM, paNa sAmAnya musalamAnanA magajamAM A UtaratuM nathI. pariNAme eka Akho jabarajasta samAja, dasa-bAra karoDanI vastIvALo samAja-chellAM pAMca dAyakAthI aMdhakAramAM, azikSaNamAM ane AvA khoTA arthaghaTanothI pIDAya che. ane pachI emAM vadhAre umero karyo ApaNA rAjakAraNIoe. binasAMpradAyiktAno sAco artha zuM che ? meM aMbubhAIne kaheluM ke mAre AnI vAta thoDI karavI che. binasAMpradAyikatAno sAco artha ApaNe hAthamAM laIe to eka vakhata ema lAge ke IslAmane sekayulArIjhama sAthe koI nisbata nA hoI zake. thoDAka AgaLa jaIe ane uparachallI vicAradhArAothI upara jaIe to duniyAnA koI dharma sAthe sekayulArIjhamane TakarAva hoI zake nahIM. sekyulArIjhamano mArkasavAdI artha na laIe. sekayulArIjhamanI ApaNA dezamAM atyAre traNa-cAra vicAradhArAo che. mArkasavAdI vicAradhArA che, gAMdhIvAdI vicAradhArA che, gAMdhIvAdIo sArI sArI UMcI vAto kaheze, upadezo Apaze. hindu-muslima bhAIbhAInI vAto karaze. sArI ja vAta che. hetu kharAba nathI. paNa, ethI AgaLa binasAMpradAyikatAno sAco marma zuM ? to gAMdhIjI je prArthanAo karAvatA ethI aMdara jaIe to sekayulArIjhamanA khyAlathI e bahu meLa bese nahIM. sekyulArIjhama ApaNAmAM bahu ochA loko jANe che. keTalAka rAjakAraNIo have ema kahe che ke, sekayulArIjhama nahIM, sarvadharma samabhAva. paNa sarvadharma samabhAva sAthe paNa ene meLa nathI. "sekayulArIjhama Ijha khoralI vesTarna AIDIyolojI". pazcimamAM jyAre 19mI sadInA uttarArdhamAM vijJAnanI zodhakhoLa jyAre jabarajasta thavA mAMDI ane gaeNleliyo, koparanirksa A badhAe jyAre puravAra karyu ke, dharma graMthomAM badhuM lakhyuM che te sAcuM nathI. pRthvI corasa nathI paNa goLa che. sUrya pRthvInI AsapAsa pharato nathI. pRthvI sUryanI AsapAsa phare che. AvAM keTalAMya tathyo ane rahasyo khullAM karyAM. ane pariNAme dharmagraMtho ane dharmaguruo je kahetA hatA e upadezo ane vijJAna vacce eka TakkaranI bhUmikA sarjAI. ane TakkaranI bhUmikAmAMthI holiyoka jevA lokoe A siddhAMta Apyo je sekayulArIjhama che. ApaNe dharma ane vijJAna ja nahIM paNa dharma ane zikSaNa, dharma ane kAnUna, dharma ane rAjyasattA A badhA vacce jo bhedarekhA nahIM dorIe to A saMgharSa mANasa-jAtane mArI nAMkhaze. eka pachI eka zodhakhoLomAM Trena, moTarakAra, IlekiTrakasiTI A badhAnI zodhakhoLa thavA mAMDI, eTale dharma ane bIjAM kSetro eka bIjAne samajIe 19
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaccenI bhedarekhA doravAnuM jarUrI banyuM. yuropamAM tyAre rAjAnI sAthe dharmanI samAMtara sattA hatI. eTale dharmanI vAto hoya to carca nakkI kare, popa nakkI kare. dhIme dhIme lokoe nakkI karI nAkhyuM ke dharmane have ApaNe vyakitanI aMgata mAnyatAno prazna gaNIe. binasAMpradAyikatAnA khyAlamAM pahelAmAM pahelo pAyAno siddhAMta hoya to A che ke, dharma e vyaktinI aMgata mAnyatAno prazna che. mANasa potAnA gharamAM potAno dharma agara to pUjA-pATha, namAjha paDhavI hoya, mUrtipUjA karavI hoya to e badhuM kare. paNa ene bajAramAM na lAve, arthakAraNamAM na lAve, rAjakAraNamAM nA lAve, zALAnA zikSaNamAM nA lAve ane kAnUnamAM nA lAve. kAnUna saune mATe sarakho. A eno pAyo hato. ane pachI emaNe badhA jAtajAtanA siddhAMto nakkI karIne ApyA. dhIme dhIme e yuropanI prajAne A vAta gaLe UtarI gaI. eTale emaNe pAMca-paccIsa varSe, pacAsa varSe dharma ane vijJAnanA saMpUrNapaNe chUTAcheDA karI nAMkhyA. ane popapaoNlane vekITanamAM jagyA kADhI ApI. ene alaga dezano darajjo Apyo. Aje paNa popapaoNla duniyAnI koIpaNa jagyAe jAya to ene rAjyanA vaDAnuM mAna maLe. paNa, ethI vizeSa yuropanI prajA upara AnI koI asara nathI. eTale yuropanI prajA je sekyulara banI ane dharmanI A asara dharmanA dUSaNonI nAgacUDamAMthI mukata nA thaI hota to Aje samagra mAnavajAte je ATalo badho vikAsa karyo e na thayo hota. ApaNe jyAM pahoMcI gayA e jamAnA sudhI, esa.TI.DI., pI.sI.o; je ghera ghera, zerIe AvI gayAM, e na thayuM hota. ApaNe eka miniTamAM amerikA sAthe vAta karI zakIe chIe. A badhAnA pAyAmAM sekayulArIjhama che evuM mAruM mAnavuM che. jo sekyulArIjhame AvI dharma ane vijJAna ane dharma ane bIjAM kSetronA chUTAcheTA nA karAvyA hota to A saMgharSa cAlyA ja karata. ane mAnavajAta ATalI sukhI ane samRddha thAta nahIM. paNa, je satya yuropanI prajAne samajAyuM, e eziyA, AphrikA, leTIna amerikAnI prajAne hajI samajAtuM nathI. ane pariNAme eziyAnA dezo laDatA rahe che. bhArata, pAkistAna, bAMglAdeza A badhAnI samasyAo sarakhI. badhA eka sarakhA pachAtapaNAthI pIDAya che. paNa, dhArmika kaTTaratAnA roge emane parezAna karyA che. eTale bhAratanuM haMmezA dhyAna hindu-muslima samasyAmAM hoya, pAkistAnanuM haMmezA dhyAna kAzmIra upara hoya, bAMglAdezanI aMdara kAyama, jhaghaDA. eTale A badhAmAM dhArmika kaTTaratA che. ane AmAM koIpaNa deze sekayulArIjhamane sAcA arthamAM apanAvyuM nathI. ApaNe paNa 20 eka bIjAne samajIe
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNA dezamAM thoDAka ItihAsamAM jaIe to javAharalAla naherune joIe to "hI vaoNjha ghI oNnlI sekayulara prAImamInIsTara oNpha InDiyA" bIjA ghaNA avaguNo haze paNa e pUrepUrA vaijJAnika dRSTibiMdumAM mAnatA. emanA lakhANomAM eka bilakula sAcA sekayulara tarIkenuM citra Upase che. emaNe kadI rAjyamAM dharmanI bheLaseLa karelI nahIM. emaNe kadI maMdira-masjidanI mulAkAta laIne sastI dhArmika lAgaNI jItavAno prayatna karelo nahIM. alabatta, jyAre 54-55mAM jyAre zAraDA eNkaTa Avyo tyAre apekSA e hatI ke emaNe hindu samAjamAM sudhArA-vadhArA karyA, ane bahupatnItva upara pratibaMdha mUkayo, evA sudhArA jo bIjA samAjamAM ane jo muslima samAjamAM karAvyA hota to cokkasa ghaNo phe2 tyAMthI ja paDI jAta. paNa, tyAre emaNe evo khulAso karyo ke, muslimo laghumatImAM che ane emane ema nA lAgavuM joIe ke bahumatI potAnI IcchAne lAdI rahI che. mATe emanAmAMthI A mAMgaNI AvavA do tyAre ApaNe joI laIzuM. ApaNe jANIe chIe ke ApaNA baMdhAraNamAM mArgadarzaka siddhAMto che. klama-44 spaSTapaNe kahe che ke, rAjya samAna nAgariko ghaDavAno prayatna karaze. paNa, e prayatna to thayo ja nathI. paNa enI UMdhI dizAmAM ApaNe dhIme dhIme javA mAMDayA. naheru pachI zAstrI AvyA. zAstrIne to koI lAMbo samaya maLyo nahIM. paNa, IndirAbahenanuM zAsana AvyuM. ApaNA dezanI ghaNIkharI samasyAo udbhavI ane Aje je dezanI durdazA che enA UMDANamAM jaIe to ghaNAM kharAM kAraNomAM IndirA gAMdhInI khoTI nItio jovA maLe che. emaNe sattA saMbhALIne pahelI ja vA2 kaoNMgresanI sAme paDakAra Avyo. kayAMka kayAMka saMyukta vidhAyaka daLonI sarakAro AvI. emane mATe sattA kevI rIte TakAvavI e prazna Avyo. emane javAharalAla naheru jevuM jJAna nahotuM. bahu ochA loko jANe che ke e grejyueTa paNa nahotAM thayAM. emane vijJAna, saMskRti vizenuM jJAna bilakula alpa. eTale salAhakAro u52 emane cAlavAnuM hatuM. ane salAhakAroe emanA magajamAM ghusADI dIdhuM ke A dezamAM muslimo, laghumatIo, harijano, pachAta vargo, AdivAsIo emanI bahumatI che. 60 thI 70 TakA che ane je sarvaNo che e nAnI laghumatImAM che. ane emano savarNono avAja chApAMo sudhI, zaheronA madhyamavarga sudhI sImita che. matapeTIomAM nirNaya to A loko kare che. eTale A lokone ApaNe jo jItI laIe to pachI bIjA bauddhikonI, zikSitonI ke eka bIjAne samajIe 21
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ presanI ciMtA karavAnI jarUra nathI. zrImatI IndirA gAMdhIe e nIti apanAvI lIdhI. ane maMdiramAM javAnuM zarU karyuM, masjidamAM javAnuM zarU karyuM. daragAhamAM javAnuM zarU karyuM. ane jAtajAtanAM mAdaLiyAM bAMdhyAM. yajJo karyA, dhIrendra brahmacArI Ave ne vaDApradhAnanA gharamAM paDyA rahe. emane vaDApradhAna karoDonI grAnTo Ape. eTale bilakula ApaNe jANe aDhAramI sadImAM javAnuM hoya e jAtano Akho khela zarU thaI gayo ane e dhIme dhIme zarU thato thato AjanI avasthA sudhI pahoMcyo. mane barobara yAda che ke, jyAre bAMglAdezanI racanA thaI te racanA pachI IndirA gAMdhI muslimonI sabhAmAM jaIne bolyAM ke, tamane pAkistAna tUTavAno aphasosa haze te huM samajI zakuM chuM. paNa, e karyA sivAya ApaNo chUTako nahoto. eTale emaNe garbhita rIte ema kahyuM ke, muslimo pAkistAna taraphI che. ane pAkistAna emaNe toDyuM mATe emane aphasosa che e aphasosa pAcho jasTIphAIDa che. eTale emaNe bacAvanAmuM rajU karyuM. vaDApradhAna kakSAnI vyakita jyAre AvAM vidhAno kare tyAre ane kamanasIbe jyAre jyAre emaNe AvuM kahyuM tyAre dezamAMthI koI moTo noMdhapAtra virodha na thayo. AMdhramAM jaIne kahe ke, juo tamAre tyAM virodhapakSanuM rAja che eTale ahIMyAM hinduo ane muslimonAM ramakhANo thAya che. zrInagaramAM jaIne kahe ke bhAratamAM muslimo laghumatImAM che temane surakSA joItI hoya to mArI pAse Avo, jammumAM kahe ke, kAzamIramAM to hinduo laghumatImAM che, eTale tamAruM rakSaNa huM karIza. Ama laghumatI-bahumatI harijana-savarNa A badhI lAgaNIo je dabAI gaI hatI, sapATI upara AvatI nahotI e badhAne emaNe DhaMDhoLIne jAgRta karI, badhAnI AIDanTITIne pAchI jAgRta karI, tame harijana cho, tame musalamAna cho, koMgresa ja A badhAno uddhAra kare ema che. bIjuM, hindu komavAdIo upara bhayaMkara ughADA prahAro karavAnuM zarU karyuM. ane muslima komavAdIonI sAme emaNe TIkA to nahIM karavAnI paNa emanI sAthe sattAmAM bhAgIdArI thaI. jyAre lokasabhAmAM emanI bahumatI tUTI, be muslima lIganA sabhyo hatA. koI moTo prabhAva pADe evaDI bahumatI nahotI ke, baLa nahotuM to paNa Teko lIdho. ane keralamAM muslima lIganI sAthe sattAmAM bhAgIdArI karI. ApaNI binasAMpradAyiktAmAM vikRti moTAmAM moTI AvI hoya to e divasathI AvI ke jyAre zAsakapakSe ke je rAtadivasa binasAMpradAyikatAno daMbha karatAM thAkto nathI, emaNe muslima lIga ke je pAkistAnI racanAmAM nimitta banelI, bhAgalA pahelAM jeNe pAkistAnanI 22 eka bIjAne samajIe
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ khullI mAMgaNI karelI e muslima lIga sAthe Aje paNa koMgresa sAthenuM sattAmAM gaThabaMdhana cAlu che. ane pachI bacAvamAM zuM kahe ke A muslima lIga judI che, AjhAdI pahelAMnI nathI judI che to enuM nAma muslima lIga zA mATe che. sekyulara bhAratamAM muslima lIganuM astittva ja kaI rIte hoI zake ! e Aje paNa che. ane enA banAtavAlA sAheba 'jhI" TIvI upara 'ApakI adAlatamAM AvIne pAchA kahe che ke, bhale ame amArA pakSanuM nAma muslima lIga rAkhIe, paNa ame sAcA sekayulara chIe. aDavANI he ke hindutva amAro AdhAra che. paNa, sAcA sekayulara ame ja chIe. ApaNe tyAM muslima lIganuM sekayulArIjhama che evuM vizva hindu pariSadanuM sekayulArIjhama che, koMgresanuM sekayulArIjhama che. kAMzIrAmanuM sekyulArIjhama che ane badhAnAM pAchAM sekayulArIjhama bogasa che. badhAnuM dhyAna matapeTI para che. eno eka ja hetu che ke prajAne kema ullu banAvavI. ane sekayulArIjhamanA nAme sattA hAMsala karavI. ApaNA rASTrapati sattA para Ave, paheluM kAma ApaNA saunA kharce sarakArI khAsa cArTaDa plenamAM jaI tirupatinA maMdiramAM jAya. tyAM jaIne pUjApATha kare. pAchA AvIne khvAjAsAhebanI daragAhe jAya. vaLI, pAchA eka gurudvArAnI mulAkAta leze. ekAda carcamAM jAya eTale emanuM sekayulArIjhama pUruM thaI gayuM. ApaNA vaDApradhAna ekabAjuthI ema kahe ke maMdirano prazna sekyulArIjhamamAM na cAle. tame loko ene rAjakAraNamAM bheLavo cho. paNa pote zaMkarAcAryane maLavA jAya. pachI jAhera kare ke maMdira to ame banAvI daIzuM. to pachI bhAjapamAM ane tamArAmAM zuM phera rahyo ? tame zaMkarAcAryane maLo. tame paNa maMdira mATe TrasTo banAvo. tame emanA javAba ApavA mATe judA judA TrasTo UbhA karAvo. to AmAM sekyulArIjhama rahyuM kayAM? eTale binasAMpradAyikatAno sAco artha AmAM kayAMya paNa Avato nathI. binasAMpradAyikatAnI sAthe thoDeka aMze dunyavIvAda joDAyeluM che. ghaNI vyAkhyAo ApaNA dezamAM thayelI che. blekazITse kahyuM : "sama kAInDa oNpha eDajasTaTa", gajendra gaDakare kahyuM ke bhAI A to sarvadharma samabhAva che, vAta sAcI che. bIjA badhA dharmanuM tattva ekaThuM karIe paNa kharekhara te AmAM besatuM nathI. binasAMpradAyikatA eTale dharmanI bAbatamAM rAjya nirapekSa ja rahe, bilakula ja. koIpaNa dhArmika mALakhAmAM dakhala na kare. emAM kazuM ja mAthuM mAre nahIM. dharmanA nAme koIpaNa pleTaphormamAM jAya nahIM. ApaNe tyAM pArasInI eka bIjAne samajIe 23
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ baoNrDiMga hoya che, hindudharmanI ane muslima dharmanI zALAo hoya che. udghATano karavA pradhAno jAya che. masjidanuM udghATana karavA paNa pradhAno jAya che. maMdiranuM uddaghATana karavuM hoya to paNa jAya che. ane sarakArI samAraMbhamAM sarakArI makAnanuM bhUmipUjana karavAnuM hoya ke zilAnyAsa karavAno hoya tyAM pUjApATha thAya che. mahetA sAhebanI jema eka jasTIsa siMhA sAheba hatA pahelAM yu.pI.mAM te khUba ugra virodha karatA. kahetA "dhIsa Ijha noTa sekyulArIjhama" tame sarakArI kAmomAM pUjApATha kevI rIte karAvI zako? Aje tame esa.TI. korporezanamAM jAva dareka esa.TI.nA DrAIvara mAthe koI mAtAjIno phoTo rAkhyo hoya che. koI muslima DrAIvara hoya to daragAha hoya tyAM basa UbhI rAkhe ane salAma kare. paNa A sekayulArIjhama nathI. sarakAra kema bolatI nathI? tame kAgaLa lakho to koI noMdha paNa na le. eTale have evuM thaI gayuM, ke dharmanA nAme kazuM ja bolI zako nahIM. karoDo rUpiyA kharcIne zaheranA rastA sudhAryA sudharAIe, kAle hoLI AvIne rastA toDI nAMkhyA. IlekiTrakanA vAyara toDI nAMkhaze. IlekiTrakanA vAyaramAMthI bArobAra kanekazana laI leze. garabA utsava hoya ke bIjo koI mahotsava hoya lAITanuM kanekazana levA mATe kAyadAnI koI jarUra nathI. hamaNAM chelle chelle lazkaramAM paNa vivAda thayo. namAjhanI chUTa hovI joIe. vI.pI. siMgha sAheba ApaNA keTalI keTalI apekSAo jagADanAra UMcAmAM UMcA vaDApradhAna ApaNA. emanI pAsethI ApaNane ema hatuM ke dezane sudhAraze, bilakula nonakaraNa, bilakula cokhkhA mANasa. paNa kamanasIbe rAjaramatamAM paDI gayA. pahelAM rathayAtrA kADhI aDavANIe to emaNe maMDalayAtrA kADhI. ane muslimonA saMbaMdhanI bAbatamAM e "IndirAnI puruSa AvRtti jevA hatA." IndirA gAMdhIe je karyuM balake enAthI AgaLa ra6mI jAnyuArIe lAlakillA parathI jAherAta kare che ke, IdamilAdanI rajA raheze, koI musalamAnoe rajA mAMgI na hatI. bhAratanA musalamAnono uddhAra rajA jAhera karavAthI thaI javAno che? ene zikSaNa joIe che. ene nokarI joIe che. ene e Apo. ene badale tame rajA Apo cho? have musalamAnoe mAMgI nahotI e rajA emaNe ApI. tarata hindu komavAdIone pracAranuM hathiyAra maLI gayuM ke juo sarakAra phevara kare che, musalamAnone rajA Ape che. eka kaTAra lekhake lakhyuM ke, rAmanavamInI rajA nathI. emaNe ema lakhavuM joIe ke, baMnenI na hovI joIe. pelAnI ApI to 24 eka bIjAne samajIe
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmanavamInI Apo. A valaNa to eka komavAdanI sAme bIjo komavAda, Ubho kare che jyAre vI.pI. siMghane cUMTaNI laDavAno vAro Avyo tyAre emane paNa pUchavAmAM AvyuM ke tamArI pAse ArIpha mahaMmada khAna hatA. tamAre cUMTaNI jItavI hatI to tame emane ghera besADI dIdhA. ane tame zAhI ImAmane laIne rakhaDayA. tamArAmAM ane rAjIva gAMdhImAM, tamArAmAM ane IndirA gAMdhImAM ane koMgresamAM zuM phera ? rAjakoTa AvyA. cImana mahetA sAthe hatA. emanI sAthe DAyaloga karyo ugra vivAda karyo ke tame ArIpha mahaMmadakhAnane besADI dIdhA. tamAre zAhI ImAma ja joIe che? vI.pI. siMghe javAba Apyo ke bhAI, samAja sudhAravAno Theko ame nathI lIdho. e kAma to tamAruM che. meM kahyuM, vAMdho nahIM tame samAja sudhAraka nathI e huM samajuM chuM. paNa tame samAjane bagADavAno Theko lIdho che? kama se kama samAja bagaDe evA kAunTara ekazana to nA lo. samAja sudhArakane madada thAya evuM valaNa karo ne ! kama se kama nyuTrala thaI jAva. tame ArIpha mahamaMdakhAnane sAthe na lIdhA vAMdho nahIM. to zAhI ImAmane paNa na lIdhA hota to sAruM hatuM. paNa tame to mata meLavavA mATe to game teno sAtha lo cho. ApaNe jyAre AjhAda thayA ane pAkistAnanI racanA dhArmika AdhAra upara IslAmika ripablika tarIke thaI. ane ghaNA lokone ema hatuM ke bhArata paNa hindu rAjya jAhera thaze. enAM ghaNAM kAraNo hatAM. paNa ApaNe e mArge na gayA sadbhAgye. ApaNA netAo dUradezI vALA ghaNA sArA paripakava hatA. paNa pachI pAkistAnanI racanA dharmane AdhAre thayA pachI be vastu agatyanI banatI hatI ke je muslima samAja ahIMyAM rahI gayo enI moTI pharaja banatI hatI ke have ame jyAM bhAratamAM rahIe chIe, e kharA arthamAM sekayulara chIe, evuM gAI bajAvIne purAvA ApavAnI jarUra nathI. muslimoe koI aparAdha bhAva anubhavavAnI jarUra nathI. paNa eka bAju emanuM vartana evuM paNa na hovuM joIe ke, jethI satata temanA para AMgaLI cIMdhavAmAM Ave ke, bhAI tame hajI sekyulara nathI banyA. zAhabAnu kesamAM moTAmAM moTI kasoTI thaI gaI bhAratanA muslimonI. zAhabAnuno kisso samajavA jevo che. muslima mahilAne cAlIsa varSathI bharaNapoSaNa maLatuM hatuM kAyadA mujaba. e rAtorAta thayelo kAyado nahoto. suprIma korTe acAnaka cukAdo navo Apyo nahoto. ane cAlIsa varSathI bharaNapoSaNa maLatuM hatuM emAM koI muslima lIge virodha karyo nahoto. jamiyate eka bIjAne samajIe 25
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ IslAme nahoto karyo. muslima tallAka zudA mahilA hoya to ene bharaNapoSaNa ApavuM joIe. pelo mANasa vakIla che. mahine paMdara-vIsa hajAra kamAya che. e kema bharaNa-poSaNa nA Ape ? sAthe sAthe suprIma korTe thoDI TippaNI karI. zariyatamAM lakhyuM hoya ke bIjAmAM lakhyuM hoya tethI kAyadAmAM cAle nahIM. evI TippaNI kone maLatI hatI ? varSo pahelAM mahArAja lAyabala kesa thayelo. emAM Hy sal sies go seci, What is morally wrong, can't be thelogically right dharmamAM lakhyuM hoya paNa naitika rIte khoTuM hoya to dharmanI vAta na cAle. pAyAnA mAnava mUlyo enAthI viruddha koI dharma jaI zake nahIM. koI dharmanA Adezo jatA hoya to AjanA jamAnAmAM na cAle. ene pakaDIne loko tUTI paDyA. rUDhicusta lobIe muMbaImAM ne badhe saraghaso kADhayAM. sAme udAramatavAdI lobI paNa hatI. emaNe paNa AMdolana karyuM. rAjIva gAMdhIne maLIne Avedanapatra ApyuM. paNa rAjIva gAMdhIne najhamA hepatullA ne badhA sAthI mitro hatA, emaNe ThasAvI dIdhuM ke nA nA, AmAM to ApaNe muslima mata gumAvIzuM. have juo najhamA hepatullA, salamAna khurazIda (atyAre ApaNA nAyaba videzamaMtrI) e bilakula Adhunika rIte jIve che. najhamA hepatullAne ApaNe joIe to koI rUDhicusta mahilA ApaNane lAge nahIM. ane chatAM jyAre nirNaya levAmAM Avyo tyAre emaNe atyaMta rUDhicusta nirNaya levaDAvyA. ane pariNAme emaNe kAyadA sudhArI, baMdhAraNa sudhArI ane vizvamAM kayAMya IslAmI dezomAM paNa nathI. evo kAyado karyo. AmAM muzkelInI ane karuNatAnI vAta to e che ke ApaNA dezamAM binasAMpradAyikatAnA nAme muslima rUDhicustone je paMpALavAmAM Ave che evuM IslAmI dezomAM paNa nathI. pAkistAnamAM paNa bahupatnItva para pratibaMdha che. moTAbhAganA muslimadezomAM tallAka ApaNe tyAM apAya che e rIte nathI ApatA. kayAMka korTamAM javuM paDe che. kayAMka ulemAo pAse javuM paDe che. kyAMka pahelI patnInI maMjUrI levI paDe che. jAta-jAtanA niyamano che. kurAnamAM paNa kaheluM che ke, tallAka e khudAne bilakula na gamatI, eTale nA chUTake tamane ema lAge ke AmAM vikalpa nathI, tamane ema lAge ke bIjI patnInI sAthe pahelI patnIne anyAya nahIM karo to ja tame bIjAM lagna karo paNa, e badhuM kADhI nAMkhyuM ane pelo AgaLano bhAga laI lIdho. bIjuM, krimInala prosIjara koDa che bhAratamAM je badhAne mATe sarakho che. sivila koDa judA judA che. sivila koDamAM paNa bhAratamAM je sivila koDa che, muslima koDa e muslima koDa kaMI zeriyata mujaba ke kurAna eka bIjAne samajIe 26
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ mujaba che nahIM. aMgrejonA jamAnAmAM vaoNrena hesTikajhanA jamAnAmAM ghaDAyelo, racAyelo Ave che. emAM ghaNuM evuM che ke je IslAmathI paNa juduM paDe che. prazna A che ke koIpaNa dharma khAbociyuM banIne rahI zake nahIM e vahetuM jharaNuM hoya to ja emAM tAjagI Ave. e pAyAnA mUlyo sAthe bAMdhachoDa nA kare. paNa keTalIka vAto evI che ke je mAtra je te samayanI bhaugolika ane aitihAsika jarUriyAto mujaba che. ane emAM jo ApaNe pheraphAra karIe to dharmanA hArdane kaMI nukasAna thatuM nathI. bIjuM AjanI duniyAmAM hyumana rAITsa, mAnava adhikAronuM moTu mahattva che. je dezo pahelAM phAMsInI sajA ApatA hatA temaNe punaH vicAraNA karI. to AjanA jamAnAmAM keTalIka sajAo che, IslAmamAM eka sajA saMgasAra karavAnI che. paththara mArI mArIne mArI nAMkhavo. keTalIka sajAo trAsadAyI che te AjanA jamAnA sAthe asaMgata lAge. ApaNe tyAM che paNa nahIM, bIjA keTalAka IslAmI dezomAM che. paNa, IslAmI dezomAM paNa bevaDAM dhoraNo che. rAjakartAone mATe to e eka kavara ja che, potAnI sattA TakAvavAnuM, bhArata jevA deza sAme jhera okavA mATe e upayogI che, sAcA IslAmanuM pAlana to che ja nahIM. jo ema hota to pAkistAna duniyAnuM sukhI rASTra hota, ane tyAM koI mAphiyA ToLI nA hota. tyAM khunAmarakI na hota, tyAM hiMsA nA hota. IslAmika ripablika che. paNa, tyAM to sAco IslAma che ja nahIM, tyAM IslAmanA nAme eka ADaMbara che. jema ke, benkIMga sisTama hatI ja nahIM to enI vAta kayAMthI hoya ? benkIMga sisTama to hamaNAM ja AvI. to enI sAthe kayAM virodhAbhAsa che ? chatAM nIkaLI paDayA vorA dharmaguru, Adeza Apyo ke, benkomAM thApaNa nahIM mUkavI. amArA gAmamAM eka muslima saMsthA garIbone lono Ape. vyAja levAya nahIM eTale zuM kare ? pahelethI paisA Ape, emAMthI ATha TakA, chaTakA paisA-rakama kApI le. zenA? pUcho to kahe, A to sarvisacArja che. eTale vyAjanuM bIjuM nAma zodhI kADhayuM. eTale daMbha kare paNa sAcI vAta na kahe ke AmAM kayAMya IslAma sAthe koI virodhAbhAsa nathI. IslAmanuM ullaMghana kayAMya nathI. dharmamAM AvuM kaMI che ja nahIM. je vAta hatI te jUnI hatI. eno saMdarbha jUno hato. paNa, lokone dharmanA kriyAkAMDa upa2 ovara emphasAIjha karI emane kriyAkAMDanI cuMgAlamAM rAkhI mUkavA che. ane dharmanAM je sArabhAgarUpa tattvo che, naitika mUlyo che enI najIka emane pahoMcavA ja devA nathI. eka bIjAne samajIe 27
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ hindu dharmamAM paNa muzkelI e thaI ke je muslima samAjanAM dUSaNo hatAM e badhAM have hindu samAja upara lAdavAnA vyavasthita prayatna thaI rahyA che. e loko kaTTaratAvAdI che to ApaNeya bano. mahAbhAratanA DAyaloga rAhImAsuma jhA nAmano mANasa kema lakhe che ? AvAM AMdolano kare. TIpu sulatAnanuM citraNa AvuM kema karyu che ? huM emane kahuM chuM ke tame muslima komavAdanuM anukaraNa karo cho. ane e hindu samAjamAM to bilakula nahIM cAle. kAraNa ke hindu samAja to A prakArano baMdhiyAra, A prakArano sthagita to che ja nahIM. komIekatA vize jyAre huM vicAruM chuM tyAre tyAre mane to ema lAge che ke, bhAratamAM komI samasyA nathI. Aje paNa bhAratamAM nAnA nAnA gAmomAM juo muslimo hiMduo haLImaLIne rahe che. jyAre bAbarI masjidano prazna cAlato hato tyAre meM rAjakoTamAMthI 250 musalamAnonI sahIo lIdhI. zAhI ImAmane sAme cAlIne mokalI ke A vAta masjida soMpI do. baMdha paDelI che. sittera varasathI namAjha emAM thatI nathI. ane tyAM rAma janmyA hatA ke nahIM e prazna gauNa che. kAraNa ke, e dhArmika khasthAno prazna che. 80 TakA bahumatIno prazna che. paNa emaNe mAnyuM nahIM. mAro eka lekha vAMcIne pAMcaso hiMduoe virodha karatA patra lakhyA ke tame masjida soMpI devAnI kema karo cho ? A kema cAle ? hindu kaTTaravAdIone zaraNe javAya ? hindu samAja A che. bhAratamAM jyAM ramakhANo thAya che tyAM moTebhAge loko sthAnika che tyAM eka bIjA u52 humalo karatA nathI. sivila vaoNranAM koI nizAna ApaNe tyAM jovA maLatAM nathI. bahAranAM ja tattvo AvIne tophAno karAvI jAya che. ane e tophAna DAmavAmAM je sthAnika loko hoya che te ghaNIvAra haLImaLIne saMyukta rIte sAmano kare che. ane tyAre mane ema lAge che ke, sAcA sekayulArIjhamane bhale ApaNe samajyA hoIe ke nA samajyA hoIe, paNa sAmAnya prajA samajI zakI che. mAnavavAda ane buddhivAda Ave tyAre binasAMpradAyikatA siddha thAya. paNa, komI ekatAmAM to ApaNe kasoTI pAra karI gayA. masjida tUTI ,ATalo badho dezamAM hobALo thayo. AkhA dezamAM lAgaNIo uzkerAI gaI. ene eka varSa u52 samaya thaI gayo. Aje dezamAM tanAva nathI, ramakhANo nathI. amadAvAdamAM nathI, muMbaImAM nathI. loko samajI gayA ke have ApaNe zAMti ane sthiratA joIe che. have A jhaghaDA nathI joItA. ekabIjA ekabIjA u52 vera le, te have khatma karavuM che. pariNAme hindu sAMpradAyika tAkAtono paNa cUMTaNImAM parAjaya thayo. 28 eka bIjAne samajIe
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAro mULa muddo A che ke AjhAdI pachInA bhAratamAM, chellA dAyakAmAM hindu sAMpradAyika tAkAto UbharI enAM be ja kAraNo che. eka ApaNe muslima komavAdane haMmezA haLavAzathI lIdho. muslima phanDAmenTAlIjhamanI ApaNe gaMbhIratAthI noMdha lIdhI nahIM. bhAratamAM momenInA anuyAyIo ghaNAM. dilhImAM eka jamAnAmAM ghera ghera momenInA plemphaleTa vecAtAM hatAM. mane kAyama IrAnathI pomenInuM sAhitya AvatuM hatuM urdUmAM, IglizamAM. bhAratamAM je muslima presa che, gujarAtamAM paNa nIkaLe che. emAM eka ja vAta kAyama hoya ane te muslima komavAdanuM samarthana. auraMgajheba sAro mANasa che. enuM khoTuM citraNa thAya che. hindu samAja Avo che. AvuM ja ekataraphI citra khormanInAM haMmezA emAM vakhANa AvatAM. ApaNe koIe enI sAme gaMbhIratAthI noMdha lIdhI nahIM. e khomenI jyAre IrAkanA saddAmahusena sAthe jhaghaDayo, ane IrAna ane IrAkanuM yuddha thayuM. to have zuM karavuM? momenInAM vaLatAM pANI thayAM ane sadAmahusena eka muslima kaTTaravAdI hiMsaka muslima netA tarIke bahAra Avyo. to bhAratanA muslimonA eka jUthe ene Teko ApavAnuM zarU karI dIdhuM! muMbaImAM muslimonuM saraghasa nIkaLyuM, jummAnI namAjha paDhIne, emanA hAthamAM benara hatAM, chokarAonA hAthamAM ke, saddAmahusena tame kaeNmikala bombano upayoga karo. IslAma zuM A kahe che? muMbaInA muslimoe AvuM saraghasa kADhayuM, e saraghasa upara muMbaInI polIsa tUTI paDI. polIse atyAcAra karyo. muslima yuvakone pakaDI pakaDIne zUTa karyA. dasa muslima yuvako mAryA gayA. huM Ano bacAva nathI karato paNa jo bhArata jevA sekayulara dezamAM rahIe ane ApaNe jo AvAM saraghaso kADhIe, AvAM benara kADhIe, to game tevI polIsa game tevo libarala hindu haze, ene paNa tame komavAdI banAvI dezo. "zetAnika varsIsa" para bhArate sau prathama pratibaMdha mUkayo. ane jyAM pelo rahe che tyAM IglenDe nA pADI dIdhI bhArata sarakAranI prazaMsA karavI joIe, enA badale tame briTiza hAIkamizanara upara saraghasa laI jAo ane tyAM jaIne tame dhamAla karo, A bilakula yogya lAgatuM nathI. eTale ApaNe muslima komavAdanAM keTalAMka pAsAM che enI upekSA karI. zuM kAraNa? ApaNA rAjaktaoe A ramata zarU karI, aMgrejone paNa sArI kahevaDAvI de evI bhayaMkara kharAba ramata, hinduo ane muslimonA bhAgalA paDAvavA, harijana ane savarNomAM bhAgalA paDAvavA, pahelAM masjidano prazna Ave to kahevuM ke muslimo sAcA che. pachI hindu ekatAnI yAtrA Ave ene eka bIjAne samajIe 29
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ IndirA gAMdhI AzIrvAda Ape, pachI rAjIva gAMdhI ayodhyAmAMthI cUMTaNI pracAra zarU kare, rAmarAjyanuM nAma le ane zilAnyAsanI anumati buTTAsiMgha Ape. eTale baMne pakSone paMpALI paMpALI eka paNa voTabeMka tUTe nahIM evI ramata e lokoe zarU karI. eno ApaNe lokoe, Ama prajAe to ThIka, bauddhikoe, akhabAroe joIe eTalo ugra virodha karyo nahIM. ane pariNAme prajAmAM Aje A sthiti AvI. hinduprajA ghaNI sahiSNu che, chatAM hindu samAjanA eka varga upara have dhIme dhIme evI lAgaNI ghara karatI jAya che ke A loko tophAnI che. A loko baoNmba banAve che. A loko A kare che. pAkistAna taraphI che. krikeTa mecanI vAta hoya to tALIo pADe che. have AmAM badhuM sAcuM nathI tema badhuM khoTuM paNa nathI. huM muslima hovAthI muslima samAjanI vacce rahuM chuM. mane ghaNIvAra keTalIka vastuo joIne aphasosa thAya che. mArA potAnA najIkanA eka sagA mArA ghera beThA hatA. TI.vI. para meca cAlatI hatI. pAkistAnanA koI khelADI jIte to tALIo pADe. eTale mArI dIkarIe emane kahyuM ke Ama kema karo cho? to kahe ke ApaNo deza jItyo. to mArI dIkarIe kIdhuM ke ApaNo deza jo tame pAkistAna samajatA ho to tamAre pAkistAna jatA rahevuM joIe. bahu ja phrenkalI ene kahI dIdhuM. AvA loko ochA haze. paNa, nathI ema ApaNe kahI zakIe ema nathI. ene 'ovara ejyusAIjha' karavAmAM Ave che. ene uThAvIne eno pracAra banAvavAmAM Ave che. paNa e sAcuM nathI ema nahIM karI zakIe. muslimomAM paNa have evuM ja thaI gayuM. eka varga Ama ja mAnavA mAMDyo. A dezamAM ApaNuM koI sthAna nathI. ApaNe A ja rIte sukhI thaI zakIzuM. TakI zakIzuM, bacI zakIzuM, ane hinduomAM paNa have eka varga evo Ubho thavA mAMDayo ke jenA vize muslimonI AvI vanasAIDa chApa UbhI thaI gaI. ane e chApa bhUMsavA mATe ApaNe prayatno karavAnA che. ane e prayatnomAM A che sUphIvAda. huM pharIthI e muddo bhArapUrvaka kahevA mAguM chuM ke IslAmanuM je khoTuM citra rajU thAya che te mATe muslimo ja javAbadAra che. zAhI ImAmane pUchazo to eno IslAma A ja che. kaTTara IslAma. kAphIronI sAme Ama karo, phalANuM karo, DhIkaNuM karo, maulAnA AjhAdanuM kurAna koNa vAMce che ? muslima lAIbrerImAM maulAnA AjhAdanuM kurAna tamane nahIM maLe. maulAnA AjhAdanuM citra tamane kaI muslima saMsthAmAM jovA maLe che? 30 eka bIjAne samajIe
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aje vaiduddInakhAna ATalA varSe eka sArA maulavI maLyA. asagaraalIbhAI paNa kharA, keTalA badhA abhyAsathI lekho lakhe che ke dara aThavADiye emano suMdara IglizamAM lakhelo abhyAsAtmaka lekha mane maLe che. paNa te temane jAte chApIne mokalavo paDe che. kAraNa ke akhabAro have bahu chApatAM nahIM hoya. akhabAro kayAreka kayAreka chApe che. paNa, emanI pAse eTaluM che ke emane jAte chApIne akhabAromAM prasAra karavuM paDe che. vaiddInakhAne spaSTapaNe kahyuM ke A IslAma nathI. paTanAmAM IslAmika lAIbrerI che. sArAmAM sArI. enA badara karIne koI lAIbreriyana che. temaNe kahyuM ke, bhAI kApharanI vyAkhyA A nathI. kAphara eTale tame kaho cho e muslima na hoya, ema nahIM paNa, IzvaramAM na mAnanAra hoya, nAstika hoya, Avo hoya tevo hoya e kAphara. enI upara moracA gayA. ene bicArAne parezAna karyo. hindusamAjamAMthI aneka svaro Ave che. emAMthI sarvadharma Ave che. gAMdhIvAdano svara Ave che, saradAra smAraka TrasTano svara Ave che. jyAre muslima samAjamAMthI eka ja A cAlyA kare che kaTTaratA ane pariNAme chApa evI ja paDene ke muslima samAjamAM to A ja che. mane mArA hindu kaTAra lekhakamitro ghaNIvAra prazana kare ke have to yAsInabhAI hada thaI gaI. tamArA muslimabhAIo je kare che te koI dezamAM cAle nahIM. huM emane ema ja kahuM tamArI vAta bilakula sAcI che. paNa tame muslimonI vacce bolo to khabara paDe ke Ama musalamAna zuM vicAre che? muslimomAM paNa jJAtio che. A koI samajatuM nathI. mahetA sAhebe A sUphIvAdanuM lakhyuM, have eka pustaka evuM lakhavAnI jarUra che ke bhAratano muslima samAja e kharA arthamAM, IslAmika sosAyaTI nathI. gheTa Ijha e InDiyana sosAyaTI. emAM thoDoka IslAmano kaTTaravAda Avyo paNa jJAtivAda eTalo ja che, jeTalo hindu samAjamAM nathI eTalo jaDa jJAtivAda muslima samAjamAM che. amArA saurASTramAM vorA, khojA, memaNa traNenI vacce koI jAtano meLa paDe ja nahIM. mane yAda nathI ke huM koI vorA phaMkazanamAM gayo houM. ane koI vorA dharma saMsthAna meM joyuM hoya. vorA lokonI masjida ja judI. memaNonI potAnI masjida judI. memaNonI keTalIka masjidamAM pATiyuM mArI dIdhuM che, ahIMyAM vahAbIoe AvavuM nahIM. ahIMyAM ziyAoe AvavuM nahIM. ahIMyAM ghUsavAnuM ja nahIM. khudAnuM ghara-emAM IslAma kahe che ke emAM koI pratibaMdha nathI. paNa muslimo kahe eka bIjAne samajIe 3
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ che ke pratibaMdha che. huM porabaMdara jyAre pahelIvAra gayo, zuM thayuM ? muslimomAM khatrI hoya che, muslimomAM dhobI che, muslimomAM vALaMda che. muslimomAM gAmetI che. muslimomAM vAghera che. badhI ja jJAtio muslimomAM che. bhAratamAM ane maMDalapaMcanI yAdImAM pacAsathI so jeTalI jJAtio muslima che. huM porabaMdaramAM eka khatrI muslimanA gha2mAM bhADe rahyo ane tarata ja khatrI samAjamAM hobALo thayo. porabaMdaramAM eka muslima madresA che. vikaTorIyA jyubilI muslima madresA. Ama kahevAya muslima madresA. varcasva memaNonuM. khatrIone ghUsavA ja na de. eTaluM ja nahIM teo khatrIonuM apamAna kare ke tame mIThAbhAta cho, mIThAbhAta, tamArAmAM akkala nathI. eTale khatrIe eka memaNane makAna ApyuM. eTale amArA je makAna mAlika hatA enI sAme hobALo thayo. eTale huM samajI gayo. eka divase e kAkAe AvIne kahyuM ke, dalAla mApha karajo paNa, huM muzkelImAM AvI gayo chuM, mArA samAjamAM. meM kahyuM : huM samajuM chuM. huM brAhmaNanA ghera bhADe jato rahIza. meM brAhmaNanuM ghara bhADe lIdhuM. badhI vAta thaI gaI. pachI meM emane prazna pUchayo ke tame mArI jJAti ke dharma pUchayo nahIM. to kahe ke mAre jANavAnI jarUra nathI. meM kahyuM ke huM memaNa chuM. muslima jJAti. to kahe ke tame phalANA eka hiMdu jJAti nathI ne ? tame e nA hova to makAna ApuM. "dhIsa Ijha InDiyA" A hindu samAja che. A muslima samAja che. eka muslime khatrInuM ghara hatuM eTale makAna khAlI karAvyuM. ane meM makAna khAlI karyu ane rAjakoTa Avyo tyAre chello upadeza A ja Apyo ke phalANI nAtathI cetajo. A vAta eka brAhmaNa kahe che, koI muslima nathI kahetuM. A keTalIka vastuo muslima samAjamAM che e ApaNe jANatA nathI. ane muslimomAM ekatA che, ema kahevAya che, ekatA hota to sukhI thaI gayA hota. ektA che e negeTIva ja che. salamAna razdI sAme TharAva karavo hoya to badhA bhegA thaI jaze. paNa meM eka mITIMga bolAvI, porabaMdaramAM mahilA kaoNleja karIe. koI nA AvyuM. pelA madresAnA TrasTIne huM maLyo ke mAre AvI kaoNleja karavI che, mAre muslima kanyAone bhaNAvavI che. to kahe huM to A madresA paNa baMdha karI devAno chuM. bIjI hindu jJAtiomAM nAgara ke paTelamAM jevI ekatA che evI ekatA muslimonI koI jJAtimAM nathI. balake ghaNIvAra to sahana karavuM paDe. tamAro eka muslima sArA hoddA upara hoya to bIjA muslimane IrSAbhAva hoya. AvuM paNa aneka kissAomAM che. eTale je samAja bhAratamAM che te bhAratIya che. bhAratamAM samAjanAM badhAM dUSaNo che to, sadguNo paNa che. badhAmAM kaTTaratA 32 eka bIjAne samajIne
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. paNa samasyAne ApaNe e rIte jotA ja nathI. balake kayAreka samabhAvane kAraNe joIe chIe. samabhAva sAro che paNa, samajyA vagarano samabhAva nukasAna kare che. mAruM koI saMtAna hoya, bALaka hoya ane e nAdAniyatathI paNa jo sAcI vAta na samajato hoya to mAre enI sAthe kaThora thavuM paDe. bhAratano koI nAgarika ema kahe ke mAre vaMde mAtaram" nathI gAvuM to ene bhAratanA kAnUna mujaba zikSA ja karavI paDe. e cAle ja kevI rIte? mAro ahIMyAM paricaya karAvatAM ja menamaste karyA. A chApAmAM Ave eTale pacAsa muslimo kAgaLa lakhaze. 'sAdhanA' bhAjapanuM eka mukhapatra che. eNe mane AmaMtraNa ApyuM ke tame divALI aMkamAM eka lekha lakho. meM lekha lakhyo. mathALuM bAMdhyuM ke mane hindu Ithosa mAnya che. kAraNa ke, koIpaNa dezamAM Ithosa hoya che. saMpradAya judI vastu che. lokAcAra judI vastu che. huM koI maLe ne namaste karuM e saMpradAya nathI. paNa, e lokAcAra che. mArA ghaNA hiMdu mitro kAgaLa lakhe che, to mane janAba yAsInabhAI lakhe che. A paNa lokAcAra che, ane mane mAnya che. sAMpradAyikaraNa mAnya nathI. 'sAdhanA'mAM meM spaSTa lakhyuM, hindu kaTTaratAvAdane paNa vakhoDI kADhayuM. paNa mArA muslima mitroe e vAta najara aMdAja karI lIdhI. tamAro lekha sAdhanAmAM Ave ja kaI rIte? tame lokAcArane nAme namastene mAnya kema karI zako? eTale meM emane kahyuM: "upaleTAmAM meM eka saMsthA zarU karelI. emAM jyAre nAmo Ave koInAM to svAbhAvika che ke ApaNA dezamAM nAma AgaLa zrI Ave. eTale ApaNe lakhyuM khajAnacI zrI mahaMmadabhAIne ke phalANAne niyukta karIe. eka bhAI UbhA thayA. tame "zrI" zabda zuM kAma vAparyo? hindu dharmano zabda che. eTale mane ona dha spoTa' sUjhI AvyuM ke Ano javAba zuM Apavo? meM ema kahyuM ke, ApaNe misTara rAkhIe to? kahe misTara barAbara che. to meM kahyuM ke jo misTara lakhavAthI khristI nathI thaI javAtuM to zrI lakhavAthI hindu kyAMthI thaI javAya? to AvI gerasamajothI prerAIne thoDI napharata, thoDI gerasamaja, nAdAniyata ApaNe kADhavI ja paDe ane e kADhavAmAM jarUra paDe to kaDaka thavuM paNa paDe. jo bhAratamAM muslima komavAda sAme kaDaka thaIe, sarakAra kaDaka thAya to aMte e muslima samAjanA ja hitamAM che. atyAre je emane paMpALavAnuM je episamenTanuM je cAlyuM che te episamenTathI muslimane kazo ja lAbha thato nathI. IdemilAdanI rajA maLe che paNa emane nokarI nathI maLatI. emane zikSaNa maLatuM nathI. muslimone episamenTamAM nukasAna eka bIjAne samajIe 33
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ thayuM. tuSTikaraNathI muslimone nukasAna thayuM che. A mATe huM to AjanA rAjakAraNIo upara khullo Aropa mUkuM chuM, ke emaNe paDayaMtra karI bhAratanI laghumatIone ane emAM khAsa karIne muslimone pachAta rAkhyA che. jethI e zikSita na bane. zikSita bane to emAM vyakitavAda Ave. e IslAmane samajavA mAMDe. ane e gheTAM, bakarAMnI jema mata kayAMthI Ape ? to emanI matabeMka tUTI jAya. eTale vyavasthitapaNe muslima samAja kema pAchaLa rahe, enuM dhyAna rakhAya che. eTale ApaNe jyAM sudhI sekayulArIjhamane sAcA arthamAM nahIM samajIe ane enA mULamAM jaIne nahIM samajIe ane ApaNA rAjakartAone samajavAnI pharaja nahIM pADIe tyAM sudhI sudharavAnA nathI. prajAzakita sudhArI zakaze. ane jyAM sudhI ApaNe pracaMDa lokamata dvArA rAjakartAone pharaja nahIM pADIe ke have tame A sekyulArIjhamane nAme maMdira-masjidanI ramata baMdha karo. matapeTI, voTabeMkanuM rAjakAraNa baMdha karo. ane dezanA kharekhara hitanI ciMtA karo ane jyAM sudhI rAjakartAone sudharavAnI pharaja nahIM pADIe tyAM sudhI A bakhaDajaMtara cAlaze. ane prajA to jema jIve che tema ja jIvatI raheze. meM kahyuM tema komI ekatAno prazna prajAkIya stare nathI. paNa, e to loko khAlI ekabIjA sAthe haLImaLIne rahe eTalA pUratuM ja maryAdita che. dezano vikAsa tethI thaI jato nathI. mAtra zAMtithI dezano vikAsa nahI thaI jAya. komI ekatAthI badhuM hAMsala nahIM thaI jAya. enAthI AgaLa javuM paDaze. komI ektA ghaNIvAra AbhAsI paNa hoya che. ghaNAM gAmo evAM che ke jyAM muslima ane hinduo alaga cokA bAMdhI le. alaga potapotAnA vistAranAM pATiyAM mArI dIdhAM hoya. ekabIjA sAthe saMparka ja nA hoya eTale komI ekatA tUTavAno prazna ja na hoya. A ekatA nathI. potapotAnuM grupa UbhuM karI levuM ane athaDAmaNamAM AvavuM nahIM e eka prakArano saMrakSaNavAda che paNa ApaNane upayogI nathI eTale kharekhara to ApaNe dezano sAmAjika, Arthika, sAMskRtika vikAsa IcchatA hoIe to A be kAma karavAnI jarUra che. (amadAvAda khAte tA. 2-7-94nA roja vasaMta-rajaba zahIda dine yojAyela gulAmarasUla kurezI vyAkhyAnamAM zrI TI.yu. mahetAnA pustaka IslAma(dharma)nuM rahasyaH sUphIvAda' nuM vimocana karyA bAda ApeluM vyAkhyAno 34 eka bIjAne samajIe
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ "binasAMpradAyikatAno sAco marma -pro. je. esa. baMdUkavAlA haMmezA mArI kaoNlejamAM kahevAya ke, je bahu sArI rIte bhASaNa Ape enA pachI koI vAra laeNkacara nA levuM. kAraNa ke, enA pachI je laeNkacara le enI hAlata bahu kharAba thaI jAya. mArI pahelAM A traNa mahArathIoe bhASaNo karyAM. traNenA muddAo Ama jovA jaIe to alaga alaga hatA. yAsInabhAIe komavAda upara bhAra mUkayo. asagaraalIbhAIe ItihAsa para bhAra mUkayo. ane murabbI yazavaMtabhAIe AghyAtmika valaNa tapAsyuM. mane chelle AnA upara javuM che H 'ApaNe karavuM zuM ?' asagaraalIbhAInI sAthe keTalIka vakhata mArI carcAo thAya ke A kurAnamAM che, paNa maulAnAo nA kahe che. ane pachI gADI to tyAM ne tyAM ja aTakI jAya che. to have ApaNe kaI rIte karavuM ? taMtra kaI rIte calAvavuM ? jyAre bAbarI masjidanI zahAdata thaI te vakhate amerikAnA eka prophesa2 mArI sAthe hatA. emane meM DAyarekaTa pUchyuM ke tamane oNvaraoNla zuM lAge che ke hindustAna TakI zakaze ? eNe bahu vicArIne javAba Apyo. e mANasano keTalAM varSothI InDiyA sAthe saMbaMdha. mane aMgrejImAM kahe : "yu vIla jasTa maDala chu" "tame mAMDa mAMDa nIkaLI jazo " AnA aMdarathI. paNa, tamane takalIpha bahu paDaze. have A vAta samajIne pachI enA UMDANamAM gayA. to kahevAnuM ATaluM ja hatuM ke, tame mAno cho eTalo hindustAnanI ekatAno problema sahelo nathI. "Ijha verI verI DiphIkalTa". tamArA pAse ghaNI sArI vastuo paNa che. hindustAnamAM ghaNAM sArAM pAsAMo paNa che. ApaNA pAse evA TaoNpa levalanA mANaso paNa taiyAra thayA che. kayA dezamAM gAMdhIjI jevA mahAtmA pedA thayA ? duniyAmAM 140 thI 160 dezo haze. kayA dezamAM enA rASTrapitAe potAnI jAtano bhoga Apyo tyAMnI laghumatIonA mATe ? hindustAnane bAda karatAM evo koIpaNa deza evo nathI. jhINAe kaMI potAno jAna tyAMnA hinduo mATe nahoto Apyo. jyaoNrja vaoNziMgTane potAno jAna tyAMnA nigro mATe nahoto Apyo. tyAM gAMdhI ja ekalA che. eTale huM ghaNI vakhata kahuM chuM ke bIjA badhA gAMdhIne bhUlI jaze paNa, eka bIjAne samajIe 35
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ musalamAno koI divasa gAMdhIne bhUlI jaI nahIM zake. A zakya ja nathI. je bhoga gAMdhIe musalamAnonA mATe Apyo che e bhoga musalamAno bhUlI zake ja nahIM. kAraNa ke te musalamAnonAM lohInA aMdara ja UtarI gayuM che. gAMdhI ane jhINAno je jhaghaDo hato e jhaghaDAno chello dAva gAMdhIjI dilhImAM ja ramI gayA. goDasee ene madada karI. agara goDasee A pagaluM na lIdhuM hota to gAMdhIjI ane jhINAno jhaghaDo hajI lAMbo cAlate. paNa tyAM jhaghaDo pUro thaI gayo. gAMdhIjI jItI gayA, jhINA hArI gayA. kAraNa ke e je zahAdata thaI enI aMdara jhINAnI jeTu nezana thIyarI je hatI, e ja divase bhAMgI gaI. paNa, ApaNe to gAMdhIjInuM je svapna hatuM te kaI rIte AgaLa lAvavuM e problema che. thoDA divasa pachI amadAvAdamAM rathayAtrA nIkaLaze. eka gAMDo mANasa patharo pheMke ane jotajotAMnI aMdara be-cAra lAzo paDI jaze. ame to vaDodarAmAM joyeluM che. e daza varSano gALo amAro bahu kharAba gayo. 81 thI laIne 90 sudhIno. huM mAnuM chuM tyAM sudhI vaDodarA jevA nAnA zaheramAM lagabhaga 500 mANaso mAryA gayA hatA eTalA arasAmAM, pAMcaso ema kahevuM saheluM che. paNa, jyAre tame jovA jAo to keTalI bAIo vidhavA thaI gaI, keTalAM baccAo bApa vagaranA thaI gayA. e sthiti tame juo to tamane kalpanA paNa na AvI zake. jagadIzabhAIne (bhUmiputravALA) ame badhA tyAM pharIe ane tyAMnI sthiti amArAthI jovAya evI nahotI. to enA pAchaLanAM kayAM kAraNo che ane ApaNe zuM karavuM? huM pote musalamAna chuM. mane kurAnamAM pUrepUrI zraddhA che, taslImA nasarIna uparathI mAro eka lekha lakhAyo. meM emAM lakheluM ke, taslImAM jo kurAna badalavAnI vAta karatI hoya to pachI enA sAthe ame rahI na zakIe. eka bhAIno virodha thayo tame ema kema kaho cho? to meM kahyuM : bhAI jo, huM to musalamAna chuM. ane musalamAna tarIke mane kurAnamAM pUrepUrI zraddhA che. ane jo zraddhA na hota to pachI huM musalamAna na hota. eTale e lAIna to mArI kalIyara che. paNa, tema chatAM kurAnanA ane zariyatanA amala kaI rIte thAya che ? asagaraalIbhAI kahe che te vAta bilakula sAcI paNa, loko sudhI pahoMcADavuM kaI rIte? moTA moTA AlImo kevI rIte varte che? Aje chApAMomAM ATaluM badhuM AvyuM kurAna, tallAkanuM. vaDodarAmAM eka ghaNA moTA AlIma che, maulAnA kamaraddIna emaNe enAM patnIne tallAka kevI rIte ApelI ? maulAnA kamaruddInanI mAe pANI mAMgyuM. maulAnAnI patnIthI jarAka DhIla thaI haze ke, eka bIjAne samajIe 36
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ potAnA kAmamAM haze. tenI mAe kaMIka bUma pADI, "pANI maMgatI huM detI nahIM hai." maulAnA kamaruddInane kharAba lAgI gayuM. "tuM mArI mAne pANI nathI ApatI" khalAsa, gussAmAM AvI gayA, sajA karI ane kahyuM : "tallAka tallAka tallAka." have ATalo moTo AlIma AvI rIte kare? temanuM sthAna ghaNuM UMcuM che vaDodarAmAM, to pachI sAdhAraNa koI mANasa AvI rIte gussAmAM, koI rikSAvALo bicAro Akho divasa mahenata karI ghare jAya, ghare jaIne paisA mAMDa mAMDa vIsa paccIsa rUpiyA kamAyo hoya ane baccAo paNa ghaNAM hoya, koI nAno amatho jhaghaDo thaI gayo ane enA moMmAMthI nIkaLI gayuM,"tallAka tallAka tallAka" to zuM pelI bAI ghera jAya? to jAya kyAM? enuM ghara ja nathI koI, bApane tyAM jaI zakatI nathI. enI sthiti evI nathI ke kaMIka kamANI karI zake. chelle A bAI jAya kayAM? eTale A badhI vAto ApaNe karIe chIe, saiyada zAhabuddIna kahe che ke, auratanuM dhyAna betulabAlamAMthI thaze. Aje badhA jANe che ke betulabAlamAM rakama nathI. chatAM saiyada zAhabuddIna evo dAvo kare che ke betulabAlamAMthI enuM dhyAna rAkhavAmAM Ave che. eTale A eka jAtanuM nATaka che. ane bahAra AvIne have kahevAnI jarUra che ke bhAI AvuM nATaka have baMdha karo, bahu thayuM. kAyadA barAbara sAcA; paNa enA pALanArA keTalA? Aje ApaNA dezanI aMdara, ekeeka minisTaranI spIca, gAMghIjInuM nAma lIdhA vinA pUrI nathI thatI. tame jovA jAva ke emanA vartanamAM keTaluM che? e ja rIte che mahammada sAhebanuM. musalamAno je rIte mahaMmada sAhebanuM je AcaraNa che te pramANe AcaraNa thAya che? nathI thatuM. e ja rIte vartana kare che emAM ghaNo pharaka che. prekaTikala ne bIlIpha. bIlIpha eka vastu che paNa, ekasyuala prekaTikalanI aMdara nathI thatuM. eTale huM to khAsa Apane araja e karuM ke, prekaTikala engale joIe ke, A binasAMpradAyikatAne ApaNe calAvavI kevI rIte? sauthI pahelo savAla e Ubho thAya ke binasAMpradAyikatA eTale zuM? gAMdhIjInI binasAMpradAyikatA, e naherunI nathI. naheru binasAMpradAyikatAe saradAra paTelanI nathI. tame DephInezanamAM jAva to rAdhAkiSnanuM paNa DephInezana alaga che. rAjAjInuM paNa alaga che. aDavANInuM DephInezana eka Avaze. zAhabuddInanuM DephInezana bIjuM Avaze. to levuM kaMI rIte? vAta sAcI yAsInabhAInI ke binasAMpradAyikatAno Akho vicAra e vesTarna AIDiyA che. have, e vicArane lIdhA eka bIjAne samajIe 37
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja vagara ApaNI pAse koI rasto ja nathI. AjhAdIne Avye 48 varSa thaze, AjhAdInA e je vakhate ApaNe nakkI karyu ke ApaNe binasAMpradAyikatAnA raste jaIzuM. te vakhate kadAca ApaNe vicAryu paNa nahIM hoya paNa e je DisIjhana bahu DiphikalTa hatuM ane enuM ImplImenTa karavuM e vadhAre DiphIkalTa che. huM Ara.esa.esa.nA mitrone kahuM chuM ke, saradAre pote binasAMpradAyikatAnA mATe pamizana zA mATe ApI ? naherue to hA kahyuM H kAraNa ke, naheruno to Akho uchera ja e rItano hato. gAMdhIjInI binasAMpradAyikatA AghyAtmika jeno hamaNAM yazavaMtabhAIe sArI rIte ullekha karyo. paNa, saradAra paTele zA mATe hA kahyuM, kAraNa ke, e jANatA hatA ke bIjo rasto ja nathI hindustAnamAM. pAkistAna pAse paNa koI rasto nathI. Aje je pAkistAna pIDAya che kAraNa ke enI AIDenTITI ja nathI. enI eka ja AInDaTITI che, hindustAna virodhI AMdolana calAvavuM. e tyAMno koIpaNa prAImaminIsTara Ave, presIDenTa Ave, DikaTeTara Ave, chelle ene khurazI upara TakavuM hoya to ene hindustAna virodhI valaNa levuM ja paDe, kAraNa ke, enI koIpaNa AIDanTITI nathI. ApaNo problema e che ke, ApaNI AIDanTITI ApaNA mahArathIoe ApI. paNa, ApaNe ene hajI ImplImenTa nathI karI zakayA. ene ImplImenTa karavuM paNa saheluM nathI. ApaNe sekayulArIjhama para javuM hoya to zuM zuM karavuM paDaze ? tamane tarata ja AIDiyA Avaze ke A vastu bahu DiphIkalTa che. paNa, e karyA vagara rasto paNa nathI. muslimo mAMgaNI kare ke salamAna razdInI copaDI upara pratibaMdha mUko. binasAMpradAyikatAmAM e zakaya che ? jaina bhAIo kahe ke amuka amuka divasamAM koIpaNa mAMsa nA khAya. e binasAMpradAyikatAmAM cAle ja nahIM. agara mAnI lo ke, koI AgaLa AvIne kahe ke nA mAre to gau mAMsa ja khAvuM che, to pachI binasAMpradAyikatAmAM tame nA na kahI zako. hamaNAM koI amadAvAdano mANasa kahe ke, nA mane to suvvaranuM ja gosa khAvuM che. to musalamAno nA na kahI zake. "T Ijha sekayulArIjhama". eka vakhata jo tame nakkI karo ke, A sekyulArIjhama rAkhavuM che to pachI darekane hakka che, to huM ema nA kahI zakuM ke, mane A vastu nathI gamatI, eTale tamArAthI A thAya nA. ApaNo eka moTo problema kayAM che ke, A vastu hajI ApaNe svIkAratA nathI. musalamAno evo dAvo kare ke, A ramajhAna mahinAnI aMdara hoTalo ane resToranTo cAlavI na joIe. enI vAta ApaNe sAMbhaLavI ? e kahe ke eka bIjAne samajIe 38
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAI, amArA rojA cAle che eTale bIjA loko paNa bahAra rastA upara kebInonI aMdara jamI nA zake. e nA cAle. huM musalamAna, huM mArA gharamAM game te karuM. paNa, bahAra AvuM to nAgarika thaI jAu. nAgarikanA kAyadA ane kAnUno mAre pALavA ja paDe. pachI huM ema kahuM ke, nA huM musalamAna chuM eTale A lAla lITI upara huM nahIM jAuM. grInalAITanA upara ja krosIMga karIza. e to kaI rIte cAle ? seMkaDo gAmomAM maMdiro ane majhArone sarakAra kharca Ape che enuM menTenansa ApaNe karI zakIe ? Aje huM pote musalamAna chuM. paNa, mAre kahevuM paDe ke, sarakAra hajayAtrIone rakama na ApI zake. sabasIDI nA apAya. kaI rIte apAya ? mArI paNa tamannA che ke huM haja para jAu. paNa, mAre mArA kharce javuM. sarakAra enA bajeTamAM kaI rIte mUkI zake. tirupati ke jammunA maMdirano kharca gavarnamenTanA bajeTamAM mukAya ? lokone potAne je karavuM hoya te kare tamAre je karavuM hoya te karo. koI kahe ke huM koImAM nathI mAnato. to ene chUTa che ke nA mAna. koI kahe ke mane AmAM mAnavuM che, ene paNa chUTa che. jene je karavuM hoya te chUTa che. "gheT Ijha dha mInIMga oNpha sekayulArIjhama" ane te lIdhA vagara rasto nathI. musalamAnone salamAna razdInI buka nathI gamatI. huM paNa sAme cAlIne kahuM chuM ke, buka ekadama gaMdI che. paNa, chatAM mArAthI ema nA kahevAya ke, mArA mitra prophesarane vAMcavuM che to enAthI na vaMcAya. mane to Aje khuzI e thAya che ke AvI eka mITIMga gAMdhIyana saMsthA taraphathI rAkhavAmAM AvelI che. Aje savAre mArA mitre kahyuM ke tame aMgrejImAM lakho to koNa vAMce ? vAMcanAra keTalA ? vAta bilakula sAcI. e vAta loko sudhI pahoMcatI nathI. paNa chelle A vAtane bahAra lAvavI ja paDaze. koIpaNa sarakArI udghATana thAya, maulavI kurAnanI koI AyAta paDhI jAya. A bAju kaMIka saMskRtanA zloko gavAya. paNa, jo sarakArI phaMkazana che to emAM A kaI rIte thaI zake ? sarakArI oNphisamAM A kaI rIte thAya ? amerikA e rIte bahu rilIjIyasa deza che. paNa, sAthe sAthe sauthI vadhAre sekayulara deza che. dharma ane sTeTa emAM lAIna eTalI moTI paDI gaI che ke, tamAre tyAM je karavuM hoya te karo, sarakArI kharce kaMI paNa nA thAya. sarakArI amaladAro kaMI paNa nA karI zake. sarakArI oNphisomAM paNa kaMI na thaI zake. IlekazanamAM dharmano upayoga thAya che. zA mATe ? ema kahevuM saheluM che, ke eka bIjAne samajIe 39
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjakAraNIo badhA badamAza che. Aje rAjakAraNInI phevaramAM koI bolavA jAya to mUrkhA kahevAya. paNa, rAjakAraNI zA mATe A rIte varte che ? kAraNa ke, loko evA che. tame ema kaho ke zarada pavAra badamAza ke cImanabhAI badamAza ke, A badamAza kete badamAza. paNa chelle A badhA AvyA kayAMthI ? ApaNAmAMthI ja ne? chelle lIDaro cUMTAya che to ApaNAmAMthI ja ne ? have, A badhA dharmano upayoga zuM kAma kare che ? aDavANI zuM kAma kare che ? aDavANI mohammada alI jhINA ja che hinduonA. enI parsanala lAIphamAM dharma jarA paNa nahIM hoya. paNa e A jANe che ke, A vaoNTa che. khurazI upara besavAnuM che. khurazIo upara bese eTale gADIo Ave. baMgalAo Ave, polIsavALA salAma kare, klekaTara Ubho rahI gayo hoya, paisAnuM to pUchavAnuM ja nahIM. eka nAno evo korporeTara paNa Aje lahera ja kare che. ApaNe chelle pablikane taiyAra karavI paDaze. pablika nahIM kheMcAya to rAjakAraNIo paNa nahIM kheMcAya. pablikanA upara AdhAra che. pablika e rIte kaheze ke mane A vastu gamatI nathI. tame nA karo. eTale oTomeTIklI baMdha thaI jaze. koIpaNa eDminisTrezanamAM kamplITalI ImpArNAliTI hovI ja joIe. je ApaNe tyAM nathI. ApaNe bombenI aMdara bomba blAsTanA sTeTaapo cAle che. barAbara che. je bomba pheMkAyA hoya ane jenAthI ATalA bicArA nirdoSa loko barabAda thaI gayA, e lokonA sAme kesa cAlavo ja joIe. paNa, savAla e Ave che ke A bAju kema nathI ? suratanA aMdara ATaluM bhaMyakara thaI gayuM. haju sudhI eka paNa epha. AI. Ara. phATI nathI, bombemAM aMdAje pAMcaso eka mANaso Disembara ane jAnyuArImAM mAryA gayA. emAM eka paNa epha. AI.Ara. phATI nathI. A binasAMpradAyikatA nA kahevAya. kaoNlejamAM chokarAo corI karatA pakaDAya ane emAM kolejanA prophesarano chokaro hoya to enA para hAtha pheravIne kahIe ke jA, jA, beTA tuM lakhI nAMkha, to pelo bIjo je A karato hoya, corI karatAM pakaDAya to ene bahAra kADhuM e khoTuM thaI gayuM. pagalAM levAya to baMne jaNanI sAme lo. athavA koInA paNa sAme na lo. levAM ja joIe pagalAM. Aje jo amerikA AgaLa AvyuM hoya to tenuM kAraNa e che ke bhalabhalo mANasa hoya, presiDanTa paNa hoya paNa jo koI bAI phariyAda kare ke presiDanTe mArA sAme AvuM karyu to tarata ja enA sAme kesa sTArTa thaI jAya. have e sthiti ApaNI thavI joIe. suratanA banAvonI aMdara bahenonI hAlata keTalI eka bIjAne samajIe 40
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharAba thayelI ! ATalA badhA riporTa bahAra paDayA. asagaraalIbhAI ane dhanazyAmabhAInA riporTa che, keTaluM DiTela che. haju sudhI gujarAta gavarnamenTa enA para jarA paNa kaMI kAma karyuM nathI. huM to kahuM chuM ke, surata haMmezanA mATe badasUrata thaI gayuM. bIjo muddo laIe to TADAno. TADAnI kalama vaparAya che kaI rIte? Aje gujarAtanA aMdara mArA aMdAje chellA bAra mahinAnA piriyaDamAM bAbarI masjidanA banAva pachI aMdAje 5000 kesomAM vaDA" vaparAyela che. emAMthI lagabhaga sADA traNa hajAra muslima che. mane mArA phrenDasa pAsethI A phigarsa AvyA hatA. TutharDa muslima che. ane emAM paNa kyA kyA kesIsa che, koI cauda varasano chokaro, koI eMzI varasanA DosA, enA sAme AtaMkavAdanI kalama vaparAya? e suprIma korTamAM jaI zake? garIba mANasa suprIma korTamAM kaI rIte jAya? enuM ghara bilakula tabAha thaI jAya. hinduonuM kaTTarapaMthIpaNuM nA cAle, muslimonuM paNa komyunAlIjhama nA cAle. kAla UThIne zIkho kahe ke ame A nahIM calAvIe to e paNa nA cAle. zIkho ema kahe ke amRtasaranI aMdara koI bIDI nA pI zake. e na cAle. bajaraMgadaLanI, evI mAMgaNI che ke, ayodhyAnI aMdara muslima paga na mUkI zake A vistAranA aMdara. eTalA mATe to huM khAsa kahuM chuM ke, e binasAMpradAyiktA kahevuM bahu saheluM che. paNa, eno amala karavo bahu muzkela che. paNa, enA mATe ApaNe lokonuM mAInDa badalavuM paDaze. ane e jyAM sudhI nahIM thAya tyAM sudhI ApaNe A problemono sAmano karatA ja rahIzuM. vakhatovakhata AvAM hullaDo thaze, kamanasIbe loko maryA paNa haze. ane chatAMya ApaNo deza cAle che. amerikAmAM mAnatA hatA ke, bAbarI masjida pachI hindustAna TakI nahIM zake. emanuM mAnavuM hatuM ke, yugoslAviyA tUTI gayuM. soviyeTa yuniyana tUTI gayuM. ema hindustAna paNa tUTI jaze. kAraNa ke, hindustAna paNa malTI lIMgavala, malTI kalcarala, malTI rilIjhayeza che. hindustAna nathI tUTyuM enAM kAraNo che. ApaNa lokonA aMdara, sAmAnya lokonA aMdara, sadbhAva ghaNo che. ghaNo moTo che. huM pote mAnuM chuM ke, sauthI vadhAre komavAda baMne bAju hindu hoya ke musalamAna hoya tamane prophesaramAM jovA maLaze, loyaromAM jovA maLaze, DaoNkaTaromAM maLaze. tame jema nIce jazone ema komavAda paNa ocho thAya che. tame cAvAlAnI pAse jAo ke, pAnavAlAnI pAse jAo ke, eka bIjAne samajIe 41
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI lArI pheravato hoya enAmAM nahIM maLe. e badhA sAcA arthamAM hindustAnIo che. emanAmAM kaTTarapaMthIpaNuM nathI enuM zuM kAraNa ? zuM ApaNI ejyukezana sisTamamAM kaMI kharAbI che? eka bIjo muddo laI lau presano. presano rola ghaNo moTo che AnA aMdara. kamanasIbe ApaNe tyAM be TAIpanI presa che. risponsIbIla presa Ilmonala presa amuka presano rola pojhITIva che emAM khAsa karIne IglIMza presano rola "jIvana smolara presa Ijha lAIka bhUmiputra che, nayAmArga che. paNa gujarAtI lengavejha para Avo, sarakayulezana vaoNra che. tame eDiTarone maLo, kaheze ke, huM zuM karuM, huM jarApaNa DhIla karIza to pelA sAmevALAnuM sarakayulezana vadhI jaze. amArA vaDodarAnI aMdara Takkara cAle saMdeza ane gujarAta samAcAranI amadAvAdamAM paNa evuM ja haze. have e TakkaranA aMdara chelle bhoga konA levAya che? garIba mANasanA. kAraNa ke, hullaDa to thaI jAya, lokone uzkere. nAnI vastu hoya ane ene heDalAIna ApI de. ane chatAM huM kahuM chuM ke, jo sekayulArIjhamane ApaNe jItADavI hoya to phrI presa rAkhavI ja paDaze. bhale gujarAta samAcAra kaho ke, saMdeza kaho ke, bIjAM peparo kaho. e khoTuM paNa kare. chatAM sarakArI pratibaMdha nA Avavo joIe. koI divasa nA Ave. kharo rola presa kAunsilano che. kamanasIbe, presa kAunsile je rIte ekaTIva thavuM joIe e rIte presa kAunsila ekaTIva nathI. IlekazananI aMdara dharmano upayoga thavo na joIe. je dharmanI vAta kare e tarata ja Disqualify thaI jAya. mArAthI ema nA kahevAya ke huM muslima chuM eTale mane vaoNTa Apo. Ilekazana e DemokresIno mULa pAyo che ane DemokresInI aMdara Avo dhArmika upayoga thAya emAM dezane khataro che. bIjo eka muddo Ubho thAya che ke, ApaNA dhArmika agragaNyonuM zuM karavuM. sAdhu, saMto, bAvAo, maulAnAo ene ATaluM badhuM mahattva apAya kharuM? morArIbApunI dIkarInI zAdImAM soLa lAkha rUpiyA kharcAyA e vAta lokomAM phelAvI joIe. lokoe jANavuM joIe ke AvuM paNa thAya che. eka bAju tame sAdAInI vAta karo, paNa amalanuM zuM? amArA musalamAnomAM paNa evuM che. payagaMbara sAhebe potAnI dIkarInI zAdI bilakula sAdAIthI karAvelI. paNa chatAMya A musalamAno ATalo badho kharca kaI rIte kare che? tamane navAI lAgaze ke chokarIonI phI ApavAnA paNa paisA na hoya paNa, musalamAna gharomAM tame jAva to zAdImAM ane eka bIjAne samajIe
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ muzAyarAmAM kharcavAnA paisA nIkaLe ja. musalamAnoe paNa badalAvuM paDaze. tame eka bAju kaho ke sAdAI, tame allAne yAda karo, phAtemAne yAda karo, enI zAdInA aMdara eTalI sAdAIthI thayelI to pachI tame tamArI prekaTikala lAIphamAM lo. kema nA levAya? mane Aje gaurava che ke mArI potAnI zAdInI hamaNAM ame silvara jyubilI manAvIe chIe. mArI potAnI zAdI, e vakhate paccIsa varSa pahelAM ekadama sAdAIthI thayela. huM amerikAthI Avelo ane mArAM lagna thayAM, ane mArA kAkA muMbaInA meyara. kAkA IzAkabhAIne chokarA nahIM. IzAkabhAIne to ema ke baMdUkavAlAnA gharano chokaro ane zAdI to tAjamahAla haoNTalamAM ja thavI joIe. to e vakhate huM nAno. meM kahyuM : tame zAdI rAkho, tame phazana karo, paNa huM nahIM AvuM. me nA thavA dIdhuM. ane e rakama laIne ceriTImAM ApelI. Aje mArA gharanI aMdara vAta karuM ke, badhA mane mUrkhA kahe che, ane Aje silvara jyubilInA mATe mArA gharanAM eka mahinAthI pAchaLa paDelAM che ke te vakhate nahotuM karyuM, paccIsa varSa pahelAM to A vakhate silvara jyubilInA aMdara kharca karavo ja paDaze. paNa, A badhI vastu ApaNA samAjamAMthI jatI nathI. lokone bhegA karavA, hohA thAya, benDavAjA vAge, paNa meM temane kahyuM ke e paisA chokarAone skaoNlarazipanA mATe Apo. amuka vakhate kaDavI vAta kahevI e lokone gamatI nathI. paNa, mane lAge che ke, have kahevI joIe. muslimonI madresA sisTama lo. ApaNe badhA kahIe chIe ke muslimomAM zikSaNanuM pramANa ochuM che. kabUlyuM, Aje gujarAtamAM 120 muslima klo che mAMDa traNa klone bAda karatAM koI paNa skUlanuM pariNAma esa. esa. sI.mAM ke hAyara sekanDarImAM paMdara vIsa TakAthI upara Ave to bahu thaI gayuM. bharUca jillAnI aMdara to keTalI skUlo evI che ke tenuM jhIro TakA rijhalTa satata Ave che. badhA phela thayA. to chokarAonA bhaviSyanuM zuM? muslima bALakone be thI aDhI klAka madresAmAM javuM paDe. kamplasarI. madresAnI aMdara sAcuM Ilama ApatA hoya to vAta barAbara che. huM paNa kabUla karuM ke javuM ja joIe. paNa Aje 99% madresAonA aMdara Ilama evI rIte apAya che ke, eka ustAda beselA hoya, ThaMDI hoya, lAkaDI hoya "beTha, paDha jaldI, paDha jaldI, paDha paDha" have A kaMI ejyukezana nA thAya enA aMdara. to chokarAo gokhaNapaTTI kare. be aDhI kalAka sudhI chokaro tyAM bese. pachI ghare jAya thoDo nAsto kare, ane sIdhA skUle jAya. eka bIjAne samajIe 43
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ skUle cha-sAta kalAka bese. pAchI garIbI, chokarIo hoya to gharanuM kAma karavuM paDe. chokarAo hoya to garIbInA lIdhe nokarI karavI paDe. cAnI lArI hoya. AvA vAtAvaraNamAM A garIba chokaro bhaNe kaI rIte? ATalA vakhatathI huM hyA karuM chuM. madrasA sisTama badalavI paDaze. tarata ja tyAM to uhApoha thaI gayo mArA sAme. "ame to mAnatA hatA ke baMdUkavAlA muslima lIDara che, A to kAphIra nIkaLyo." mArA sAme eka vaMToLa Ubho thayo. mArA eka lekhamAM meM ATaluM ja lakhyuM ke, jo tamArA pAse coIsa hoya udRno ane vijJAna ne gaNitano to tame tamArA chokarAne kayo sabajekaTa Apazo? to kahe "urdU to apanI bhASA hai, vahAM to jAnA hI paDegA". barAbara che urdU bhaNAvo paNa, chokarAnI levala thayA pachI. paNa tame sAthe kaho ke urdU bhI paDhanA paDegA arabI bhI paDhanA paDegA ane pachI chelve lAIna Ave megsa ane sAyansanI to chokarAnI dAMDI gaI! moTAbhAganA muslima baccAo myunisipala skUlomAM jAya che. kema ke, paisA nathI. garIbI ghaNI che. ane muslima prAImarI skUlo zahere zahera calAvanArA muslima korporeTaro ja hoya che. grAunDa sAruM hoya che, tyAM phesiliTI paNa sArI hoya che. chatAMya cAlatI nathI ane chokarAo choDI de che. pAyAnI vAta karIe to masA sisTama badalavI paDaze. Aje tame tripala tallAkanI vAta karo. tripala tallAka khoTuM ja che. tripala tallAka kurAnamAM nathI. hadIsamAM ullekha che ke mohammada sAhebane jyAre khabara paDI ke eka bhAIe AvI rIte tallAka ApelI to te roSe bharAI gayelA ke, A vastu khoTI thaI rahI che. meM ATaluM ja kahyuM ke "A khoTuM che." tame nahIM mAno, mArA traNa aMgata mitroe mArA sAthe lagabhaga saMbaMdho toDI nAkhyA. eka mitre kahyuM ke, hajarata sAhebane A vAta gamI nahotI. paNa ema nahotuM kahyuM ke "huM A tallAkane mAnya rAkhato nathI." basa, e nahotuM kahyuM to tamArAthI ema nA kahevAya ke "tallAka na apAya; e to puruSano hakka che. meM kahyuM ke A puruSano hakka che, paNa strInI hAlatanuM zuM? tallAka ApelI strI jAya kyAM? chokarAo ghaNAM hoya, ekabAju maulavI kahe ke, "kuTuMba niyojana karanA to harAma hai" bApanA pAse jaI nA zake. chokarAo ghaNAM hoya, chelle potAnuM zarIra ja vece ne! bIjuM zuM kare ? muslimoe phemilI plAnIMga karavuM ja paDaze. muslimomAM Ane protsAhana ApavuM ja paDaze. paNa, A vAta karo to virodha thAya. ame je kAma karI rahyA eka bIjAne samajIe 44
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ chIe e bahu kaThina che. Aje sudhArAvAdI muslima banavuM e to amAruM mana jANe ke kaI rIte thAya che. Aje jyAre loko sudhArAvAdI thAyane eTale salamAna razmInuM nAma AvI jAya. taslImAnuM nAma AvI jAya. hAthamAM pachI peluM bIjuM pAsuM AvI jAya sikaMdara bapta. muslima samAjane choDIne sAmane cAlyA gayA. ApaNe jenA mATe bhegA thayA chIe gulAmarasUla kurezIcAcA. emanuM sthAna ghaNuM UMcuM, paNa muslimomAM pUcho to Aje emane keTalA oLakhatA haze? zA mATe nahIM ? ATalA mahAna jenI lagna kaMkotrI gAMdhIjIe potAnA nAme ApelI. have ATaluM badhuM UMcuM sthAna chatAM Aje tame jaIne jamAlapuramAM pUcho ke,gulAma rasUla kurezI cAcA ko koI jAnate ho ? javAba nA maLaze. kAraNa e che ke, muslima pablika lAIphanI aMdara jyAre sudhArAnI vAta kare che to tarata ja enA sAme cArja Ave che ke A mANasa to kAphIra nIkaLyo. emane besADI devA bahu saheluM che. huM to bahu nAno kahevAu. mArA u52 vAjhIbula katalano cArja AvI gayo che. vAjhIbula katala eTale zuM? tame ene mArI zako cho. khatama karI zako cho. have AvI vAta thAyane to amArA jevA mUrkhAo to AgaLa vadhIne jAya ane sAmano karI le paNa gharavALAonuM zuM thAya ? Aje mArA aMgata mitro jANe che ke mArI vAIphanI jo tabiyata bagaDI gaI to AnA lIdhe. vakhatovakhata phona AvyA kare ke ame Ane mArI nAMkhIzuM. yahAMthI jaze to mArI nAMkhIzuM. huM to javAba ApuM ja : mArI mota tArA hAthe lakhelI haze to tArA hAthe marI jaIza. eTale huM kaMI motathI gabharAto nathI. paNa, pelA gharavALAo to gabharAya ne ? have AvA vAtAvaraNamAM e sudhArAvAdI vAta karavI bahu kaThina che. tame vicAra karo ke AvI tallAkanI vAta maulAnA kamaruddInane ghyAnamAM rAkhIne meM kahI. meM kahyuM : ATalA moTA loko samajatA nathI eTale tallAkano geraupayoga thAya che. Ama to baroDAnA sauthI moTA AlIma che. ane AlIme enI vahune tallAka eTalA mATe ApI ke enI mAne pANI ApavAmAM jarA DhIla thaI gaI. to pachI A AvuM kare to garIba mANasa kare to khoTuM zuM che ? meM kahyuM ke, pAkistAnanI aMdara A prathA nathI. to kahe nahIM, "pAkistAna to sAcA muslima deza nahIM hai." mArA sAme A bacAva thayo che. meM kahyuM ke, InDoneziyAmAM che, maleziyAmAM che ? to kahe e badhA sAcA muslima dezo nathI. to tamAre ekalA ja hindustAnanA aMda2 sAcA muslima deza tarIke bahAra AvavuM che ? be mahinA upara vaDodarAmAM, amadAvAdamAM, muMbaImAM sarve karavAmAM Avyo. muslima bahenone pUchavAmAM eka bIjAne samajIe 45
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvyuM ke, tame AnA phevaramAM cho? to "ena bloka" ame eno virodha karIe chIe. paNa emAM takalIpha kayAM che ke teo bahAra AvI zakatI nathI. pUchavAmAM AvyuM tamAro zuM abhiprAya che? "ageInTsa tripala tallAka" A baheno bhaNelI nathI. pachI ene pUchavAmAM Ave ke maulAnA kahe che ke, A barAbara che." to kahe, 'to to pachI amArAthI kaMI kahevAya nA. barAbara haze." sudhAravAdI muslimone sAcA problema upara bolavuM ja paDe. ame jo muslima problemsamAM nA bolIe ne to muslimomAM amAro kreDibilITI jhIro thaI jAya. ane mArI hAlata sikaMdara bakhta jevI ja thavAnI. mAre sikaMdara bapta nathI thavuM. eTale jo muslima samAjamAM parivartana lAvavuM hoya to muslimono mArAmAM thoDo bharoso to hovo joIe ke A mANasa ApaNane vecI nahIM de. huM muslima vistAromAM pharuM chuM. barAbara chAtI ThokIne bahAra jAuM chuM. mAro allA to che ne ! bahu thaI gayuM. huM tamAro sAmano karI laIza. vinaMtI karuM ke, tame emane samajo. tame amAruM eka sTeTamenTa Ave ne ke, A TADAnI vastu khoTI che to tame ema nA kahI do ke A baMdUkavAlA to komavAdI nIkaLyA ke muslima prazana para kema bole che? paNa je sAcI vAta hoya e ame jo nahIM bolIe to amArI kreDibiliTI muslimomAM jhIro thaI jaze. ane ame kaMI paNa nahIM karI zakIe. yAsInabhAI paNa na karI zake ane asagaraalIbhAI paNa nahIM karI zake. musalamAna komanAM chokarA-chokarIo zikSaNamAM AgaLa vadhe, koma potAnA vepAra dhaMdhA vadhArIne hiMdubhAIo joDe vadhAre saMbaMdho vadhAre, sAmAjika rIte pragati kare, ane amerikAmAM je rIte yahUdIo bhaLI gayA che tema muslimo A samAjamAM eka rasa thaI jAya to temAM rASTrane, samAjane ane musalamAna komane paNa vadhAre phAyado ja thavAno che. (2-79e amadAvAdamAM maLela komI ekatAnA saMmelanamAM Apela vyAkhyAna) J.S. BANDUKWALA 46 eka bIjAne samajIe
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ rASTrIya ekatA ane akhaMDitatAnAM poSaka paribaLo zrI asagaraalI enjiniyara niyAmaka, InsTiTayUTa oNpha IslAmika sTaDIjha, muMbaI hamaNAM tame yAsInabhAInuM suMdara vakatavya sAMbhaLyuM. joke emanI ghaNI vAto sAthe huM sahamata nathI. paraMtu A ja rIte saMvAda cAlato rahevo joIe. hamaNAM ahIM zrI TI.yu. mahetAsAhebanI pustikA 'IslAmanuM rahasya : sUphIvAda'nuM vimocana thayuM. zarUAtamAM huM e vize ja vAta karIza. sUphIvAda e IslAmanI suMdara bheTa che. e sarvavidita che ke dareka dharmanA alaga alaga saMdarbho, bhinna bhinna hito ane judI judI vicAradhArAone dRSTi samakSa rAkhIne te mujabanA arthaghaTana thaI zake che ane duniyAno koI dharma A bAbatathI bacI zakyo nathI. kadAca aneka lokone khyAla nathI ke IslAmamAM paNa eka-be nahi, seMkaDo saMpradAya che. emAM paNa hiMdu dharma jeTalI ja vividhatA che. jo abhyAsa karIe to khyAla Ave ke IslAmanA dvitIya saikAmAM ja tenA seMkaDo saMpradAya astitvamAM AvI cUkayA hatA. emAMnA keTalAya to evA hatA ke je ekabIjAnA lohInA tarasyA hatA ! e loko binamuslimane 'kAphira' nahotA mAnatA paNa anya saMpradAyanA IslAmanA anuyAyIne 'kAphi2' mAnatA hatA ane emanI katala karavAno phatavo bahAra pADatA hatA. sUphI IslAmanI carcA karuM te agAu eka anya bAbata pratye aMgulinirdeza karavA mAguM chuM. e bAbata azcaryajanaka che ke IslAmamAM atyAcAronI zarUAta kaTTa2paMthIoe nathI karI paraMtu rezanAlisTo (buddhivAdIo) dvArA thaI che. IslAmanA prathama sAmrAjya gaNAtA umanavI khAnadAnanI hakUmata khatama thaI ane emaNe je kaMI pagalAM bharyAM te IslAma virodhI hatAM. IslAmanA udaya agAu ArabomAM je rItarivAja pravartatA hatA tene punarjIvana ApavAnI koziza manavIoe karI. emAM eka mAtra khalIphA abdula ajhIjha evA hatA ke je IslAmanA pAyAnA siddhAMtono amala karavA mAgatA hatA. tyArabAda abbAsI sattAmAM AvyA tyAre emane mutajekoe sAtha Apyo, je IslAmanA eka bIjAne samajIe 47
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ ItihAsamAM motejalA kahevAya che. motejalA 'rezanala' vAto karatA hatA. paraMtu emaNe jyAre abbAsIne sAtha Apyo tyAre jeo TTarapaMthI gaNAtA hatA temanA 52 bhayaMkara atyAcAra karyo. emane jelamAM pUryA, da22oja ko2DA phaTakAratA. AnI pAchaLanuM eka mAtra kAraNa e hatuM ke kaTTa25thI 'rezanala' nahotA. Aje muslima paMthomAM je citra ApaNA hiMdustAnamAM najare paDe che evuM IslAmanA prAraMbhe nahotuM paraMtu e aMge huM pachI thoDI vAta karIza. IslAmamAM je kaTTaravAda jhaDapabhera UbharI rahyo che tenA kAraNonuM vizleSaNa karavuM joIe. huM evuM mAnuM chuM ke jagatano koIpaNa dharma hoya - IslAma, hiMdu, jaina, bauddha e tamAmamAM mAtra kriyAkAMDanuM ja mahattva rahI jatuM jovA maLe che ane dharmanuM hArda visAre pADI devAmAM Ave che. meM thAIlenDa, dakSiNa koriyA ke zrIlaMkA jevA dezomAM joyuM che ke buddha dharmanA je rItarivAjo tyAM apanAvAyA che, tene mahAtmA buddha sAthe kazI ja levAdevA nathI. AvuM badhA dharmo aMge thatuM ja rahe che. zarUAtamAM jaina ke buddha dharmamAM mUrtipUjA, pUjApATha ke koIne bhagavAna mAnavAno kazo savAla ja nahoto. Aje e badhA vagara jANe ke dharmanuM astitva ja nathI evuM banI gayuM che. have eno doSa dharmane apAya ke pAmara InsAnane? dareka dharmanI zarUAta je tatkAlIna sthApita hito hatAM tenI sAmenA vidrohamAMthI thaI che. bahu ochA loko jANe che ke IslAmano janma kharekhara to AvA ja eka vidrohamAMthI thayo hato. makkAmAM moTA vepArIoe lAkho rUpiyA jamA karyA hatA, anya loko 52 teo atyAcAra karatA hatA, temanA viruddha baLavo thayo. kurAnamAM evI ghaNI badhI bAbato che ke jemAM dhana-dolata bhegI karavAnI kaDaka AlocanA karavAmAM AvI che. dhana bheguM karavAnuM kRtya eTaluM badhuM niMdanIya gaNAyuM che ke je muslima arabI bhASA jANe che, niyamita namAja paDhe che te kayAreya paisA pAchaLa doTa na mUke. paraMtu Aje samagra IslAmI duniyAmAM pAkistAna, sAudI arebiyA, kuvaita vagere sthaLe muThThIbhera loko atyaMta dhanavAna che. temanA hAthamAM badhI saMpatti che. kurAna to tyAM sudhI kahe che ke A paiso je jamA karo cho, vAraMvAra gaNyA karo cho te ja narakanI Aga thaIne tamane bALI mUkaze. jeo dhana ekaThuM karyA kare che, garIbo vacce nathI vaheMcatA tene allAha AkarI sajA karaze. Ama hovA chatAM payagambaranA nidhana pachI mAtra 30 varSamAM ja dhana-dolatanuM mahattva vadhavA lAgyuM ! 48 eka bIjAne samajIe
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aje ApaNI sAme dharmanI vikRta svarUpe rajUAto thAya che. IslAma have atyAracArIo viruddha vidroha rUpe nathI rahyo. IslAmanA udaya veLA traNa dharmo tenI sAme hatA : khristI dharma, yahUdI dharma ane sabAI dharma. A traNeya dharmanI koI niMdA karAnamAM jovA nahi maLe. baLe, evuM kahyuM che ke, agara allAha cAhata to AkhI duniyAne eka ja dharmamAM mAnanAra banAvata. allAhe ja evuM nathI karyuM ane tamane bhinna bhinna dharmamAM mAnavAvALA banAvyA. AvI bhinnatA chatAM tame badhAM zAMtipUrvaka rahI zako cho ke nahi, ekabIjAnA sArA kAmamAM sAtha Apo cho ke nahi' vagere bAbato kurAnamAM jaNAvI che. alabatta, anya dharmonA pUjArIo, paMDito, guruo khudAe ja mokalelA sAcA dharmomAM vikRti ANIne tene hAni pahoMcADI che evuM kurAna zarIphamAM jaNAvyuM che. kayAMya evuM nathI AvatuM ke amuka dharma ayogya che ane IralAma ja sAco dharma che. ApaNe virodha karavo hoya to mAtra karmakAMDamAM mAnatA ane anyadharmIo para atyAcAro karatA kaTTarapaMthIono karIe. dharmanI sArapano pracAra sUphI saMtoe karyo che. hamaNAM je pustikAnuM vimocana thayuM temAM eka khUba mahAna sUphI saMta hajharata nijhAmudina oliyAno ullekha nathI. emanI majhAra dilhImAM che. gAMdhIjIe je saMdezo vIsamI sadImAM Apyo te vAta 15mI sadImAM hajharata nijhAmudine karI hatI. emanI dinacaryAnI zarUAta ja bhajanathI thatI hatI ane divasa pUro thato kavAlIthI. ekavAra teo khusaro sAthe savAre jamunA nadI tarapha pharavA gayA. keTalIka hiMdu strIo snAna karIne sUrya-namaskAra karI rahI hatI. tarata teo bolI UThayA: "khusaro, A strIo paNa khudAnI IbAdata karI rahI che. IzvaranI upAsanA karavAnI temanI rIta alaga che eTaluM ja. allAhanI IbAdatanA eTalA badhA rastA che, jeTalA retInA kaNo.... eTale eka mArgane bIjA karatAM uttama na gaNavo joIe!" ane pachI emaNe kurAna zarIphanI AyAta saMbhaLAvI : allAhe dareka mATe alaga dizA batAvI che. e dizA bhaNI karIne te mArI IbAdata karI le che. eTale e mudde jhaghaDo na karo allAhanI IbAdata kevI rIte karavI joIe?" have khusaro to mahAna kavi hatA, temaNe to tarata ja A vAtane kAvyadeha ApI dIdho ! hajharata nijhAmudina oliyAnuM meM UMDANathI adhyayana karyuM che. emane tyAM roja hajAro TAkA(rUpiyA) AvatA. temAMthI te darekane jamADatA, garIbone dAna ApatA, dararoja rojA eka bIjAne samajIe 49
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAkhatA ane sAMja paDaye rUmAla jhATakIne UbhA thaI jatA. Ama eka paNa TAko potAnI pAse saMgharatA nahi. pote bhUkhyA rahetA, sAMje sUkI roTI pANImAM palALIne khAI letA. vaLI, teo sattAthI dUra bhAgatA. ekavAra bAdazAhe kahevaDAvyuM ke, khusaro sAthe nijhAmudinane darabAramAM lAvo. AvI vAta nijhAmudinane kahetAMya khusaro gabharAya. eTale ekavAra saheja DaratAM DaratAM vAta mUkI : 'hujUra mane darabAramAMthI kADhI mUkaze eTale kAM to Apa mArI sAthe darabAramAM Avo athavA bAdazAha hujUra khuda ahIM AvavA Icche che temane Apane tyAM AvavA do." nijhAmudine khusarone uttara vALyo: "khusaro tane to khabara che ke mArI daragAhane be daravAjA che. eka daravAjethI bAdazAha aMdara pravezaze to bIjA daravAjethI A phakIra bahAra bhAgI jaze." nijhAmudina sattAthI eTalA mATe dUra bhAgatA ke sattAdhIzo dharmano durupayoga na kare. phakata khudAnI ja IbAdata karatA. tamAma sUphI saMto AvI ja vicArasaraNI dharAvatA hatA. hamaNAM yAsInabhAIe ullekha karyo ke keTalAka muslima dostone namaskAra sAMbhaLIne gusso caDe che. paMdaramI sadImAM IrAnamAM eka kavi thaI gayA temanuM nAma hAphijha. emano phArasImAM eka mazahUra zera che. jenI eka paMkita mane yAda Ave che : bA musalamAna allA allA, bA bahamana rAma rAma... eTale ke musalamAnane maLo to allA kaho, brAhmaNane maLo to rAma rAma karo. yAda rahe ke hAphijha IrAnanA hatA, bhAratanA nahi chatAM temaNe AvI suMdara vAta karI che. e sAcA muslima hatA. namaskAra, namaste, salAma, AdAba e zabdo AdarasUcaka che, koI eka dharmanA nathI. koI zabda saMskRta bhASAno che ke arabI bhASAno tethI pharaka paDato nathI. evuM ja zrI ke janAbanuM che. huM maleziyA gayo hato tyAM jovA maLyuM ke dareka nAma AgaLa zrI zrI lakhAya che, eka vakhata nahi be vakhata mane jijJAsA thaI eTale pUchayuM to jANavA maLyuM ke A saMskRta zabda emanI bhASAmAM paNa che. InDoneziyAthI maleziyA zabda Avyo ane dareka musalamAna bevAra nAma AgaLa te lakhe che. A badhI kSullaka bAbato che jene dharma sAthe snAnasUtakano saMbaMdha nathI ane chatAM kaTTarapaMthIo rAjakIya kAraNosara AvI bAbato cagAvyA kare che. moyudina arabI eka mahAna sUphI saMta thaI gayA. tamAma sUphIone mana te guru gaNAya che. emaNe arabImAM eka siddhAMta Apyo: asala astitva eka 50 eka bIjAne samajIe
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtra allAhanuM che, ApaNe sahu mAnavone eNe ja pedA karyA che eTale sahu samAna chIe. ApaNI vacce koI bhedabhAva na hovA joIe. (vahAdatula vajada = Unity of Being) A eka krAMtikArI vicAra che jenAthI tamAma bhedabhAva naSTa thaI jAya che. pachI koI hiMdu, musalamAna, khristI, zIkha vacce kazuM ja aMtara ja nathI rahetuM. tamAma sUphI A vicArasaraNIne anusare che eTale temane mana bheda nathI raheto ke A hiMdu che ke A musalamAna che, A upAsanA kare che ke A IbAdata kare che.. nijhAmudina oliyA paNa kahI gayA hatA ke, merA dila jo hai yaha eka masjida bhI hai, yaha eka girijAghara bhI hai, yaha eka maMdira bhI hai, yaha eka yahUdIyoM kI IbAdata kA ghara bhI hai.' sUphIoe sadAya sattAthI dUra rahevAnuM pasaMda karyuM che paraMtu sattAdhIzo ane ulemAoe (maulavIoe) sattA hAMsala karavA mATe dharmano upayoga karyo che. A pAyAno bheda ApaNe khAsa dhyAnamAM rAkhavo joIe. keTalAka ulemA kharekhara prAmANika hatA paraMtu potAnA hito sAru, sattA jALavI rAkhavA mATe dharmano upayoga karatAM acakAyA nahIM. gujarAtanA sUphI saMta ImAma zAhanI majAra mArA khyAlathI navasArImAM che. emaNe eka mazahUra kavitA gujarAtImAM lakhI che. sUphI kayAreya arabI ke phArasImAM nahotA lakhatA. bAbA pharIda paMjAbI bhASAmAM lakhatA. kharekhara to paMjAbI kavitAno AraMbha bAbA pharIdathI thAya che, eTale ja guru nAnake bAbA pharIdanI kavitA avAranavAra gurugraMthasAhebamAM TAMkI che. ImAma zAhanI kavitAno artha evo che ke, kRSNa satayugamAM avataryA, mahaMmada kaliyugamAM thayA, kRSNa coTI rAkhatA, mahaMmada dADhI rAkhatA.. kRNa dhotI paheratA, mahaMmada akA paheratA... A kavitAmAM emaNe kRSNane payagaMbara nathI kahyA, avatAra ja kahyA che, kAraNa ke bhAratIya bhASAmAM avatAra zabda ja vaparAya che. payagaMbara arabI zabda nathI, phArasI che. paigaMbara eTale payagAma lAvanAra, allAhano saMdezavAhaka. arabImAM ene nabI kahe che. yA rasula, rasula allA eTale allAhano saMdeza lAvanAra. Ama zabdAvali bhinna bhinna che, vAta to eka ja che. aDhAramI sadImAM eka mahAna sUphI saMta majaharajAnajAnA thaI gayA. ene koI ziSya pUchayuM ke ApanI hiMduo aMge zI mAnyatA che ? temane kAphira' gaNavA joIe? e loko mUrtipUjA kare che. majaharajAnajAnAe lekhita pratyuttara vALyo, je vAMcatAM khyAla Ave che ke temanuM hiMdu dharmanuM adhyayana keTaluM UMDuM hatuM! eka bIjAne samajIe 51
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ emaNe kahyuM: 'pahelI vAta to e sarAsara jUTha che ke hiMdune kAphira kahevAya. bIjuM, hiMdu je mUrtipUjA kare che te Arabo IslAmanA Agamana agAu karatA hatA. evI mUrtipUjA nathI. e pharaka sUkSma che paNa badhAe samajavA jevo che. Arabo je mUrtipUjA karatA temAM mUrtine ja khudA mAnIne cAlatA hatA. hiMduo je mUrtipUjA kare che temAM tene IzvaranI chabi mAnIne kare che; aneka chabio, aneka mUrtio hoya che. vaLI, kurAna zarIphanI eka AyAtamAM kahyuM che ke 'likullI komIna hAda' eTale ke dareka kAma mATe ame eka paigaMbara mokalyo che je enI bhASAmAM ja saMdezo phelAve. eTale hiMdustAna jevo vizALa deza khudAnI rahemanajarathI vaMcita kema rahI zake?" A badhI vAto sUcave che ke IslAma kaTTarapaMthI che ja nahIM. IslAmane sattAdhIzoe kaTTaravAdanA vAghA paherAvyA. kharekhara to IslAma anya dharmonI jema suleha, zAMti, samAnatA ane dayAno ja saMdeza phelAve che. dareka sUphI saMta A bAbata para ja khAsa bhAra mUke che. dArA zikohanuM nAma to badhAe sAMbhaLyuM ja haze, te hiMdustAnanA bAdazAha na banI zakyA e eka durbhAgyapUrNa ghaTanA che. emaNe eka pustaka lakhyuM che - 'majamahala beharena" (be mahAsAgaronuM milana). eTale ke IslAma ane hiMdu dharmanuM milana. e pustaka aMgrejImAM prasiddha thaI gayuM che. eno khUba pracAra thavo joIe, aneka bhASAmAM teno tarajUmo thavo joIe. A baMne dharmo vacce koI virodhAbhAsa nathI, eka ja che evuM emAM puravAra karyuM che. miyAM mIra emanA guru hatA. jyAre golDana Tempalano zilAnyAsa thato hato tyAre zIkha dharmagurue Agraha sevyo hato ke zilAropaNa vidhi miyAM mIranA haste ja thaze. e sUcave che ke zIkha temaja hiMduomAM miyAM mIranI keTalI UMcI pratiSThA hatI ! mArI daSTie AvI badhI hakIktono vadhumAM vadhu pracAra-prasAra thAya te Aje atyaMta jarUrI che. koIne kAphira ke koIne maleccha gaNavAmAM Ave tevI bAbata aTakAvavI temaja ekabIjA dharma vize je gerasamajo pravarte che tene dUra karavI anivArya che. tamAma muslimo kaTTarapaMthI kayAreya nahotA, Ajeya nathI. evA ja muslima kaTTarapaMthI rahyA che jemanuM aMgata hita dharma sAthe saMkaLAyeluM che. AvuM na hoya to urdU ane phArasI bhASAmAM rAmAyaNanAM 60thI vadhu ane mahAbhAratanAM 75 jeTalAM bhASAMtara jovA maLe kharAM? A pustako saMgrahAlayomAM mojUda che, me joyAM che. rAmAyaNa, mahAbhArata tamAma loko vAMce che. mArA vaDavAo gujarAtanA eka bIjAne samajIe
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, amArI mAtRbhASA gujarAtI che, amArA samAjamAM evAM nAmo che ke te jANavAthI khabara na paDe ke e vyakita hiMdu che ke muslima. saurASTramAM mArA voharA mitrane tyAM huM gayo hato. teNe kahyuM ke mArAM patnI ane mAtA AvyAM che tene maLo. be strIo hatI chatAM huM AjubAju jovA lAgyo. temaNe kahyuM A sAme UbhAM che te ja... e baMnee saurASTranA anya loko pahere che evo ja pozAka pahe ryo hato. AvuM meM anyatra joyuM nahotuM tethI mane navAI lAgI ane sAthe AnaMda thayo. e hakIkata jANIne Azcarya thaze ke 19mI sadI sudhI baMgALI bhASAmAM IslAma vize allAhanI jagyAe "Izvara' zabda vaparAto hato ! baMgALI phakIro IslAmanuM je sAhitya gAmegAma pahoMcADatA temAM arabI bhASA javalle ja jovA maLe, baMgALI ke saMskRta zabdo ja hoya ! tyArabAda aMgrejoe myunisipala cUMTaNInI zarUAta karI. matadAnano savAla Ubho thayo. kalakattAmAM beThelA bhadravarganA muslimone lAgyuM ke cUMTaNI jItavA, mata meLavavA ane muslimonuM pratinidhitva karavA mATe IslAmIkaraNa karavuM jarUrI che. Ama karavAthI ja sattAnI bhAgabaTAImAM moTo hisso maLaze. baMgALamAM hiMdusamAja sudhArAnA paMthe vaLyo tyAre ja musalamAno mATe IslAmIkaraNanuM AMdolana zarU thayuM. bharatapura (rAjasthAna) vistAranA miyo muslimono aneka lokoe abhyAsa kyuM che. e loko aDadhA muslima hatA ane aDadhA hiMdu. teo hiMdu tahevAra ujavatA ane muslima tahevAra paNa manAvatA. emanI bhASA, raheNIkaraNI parathI nakkI karavuM muzkela hatuM ke temane hiMdu gaNavA ke muslima. cheka dezanA bhAgalA vakhate nakkI karavuM paDayuM ke e loko muslima che. eTale samajavAnuM e che ke A rAjakAraNa ApaNane aMdaroaMdara laDAve che. asala hiMdu dharma ke mULa IslAma dharma ApaNane laDAvato nathI. huM jarA judI rIte A vAta mUke. rAjakIya netAo to kAyama jUThI vAto kare che e vize kazo ja matabheda nathI, paNa tenuM nirAkaraNa kaI rIte lAvavuM? zuM ApaNe kAyama rAjakAraNa ane netAonI majAka karyA karIzuM ane samagra doSano Topalo emanA para DhoLI daIzuM? e loko maMdira ke masjidamAM javAno dekhAva e kAraNosara kare che ke ApaNe e vartanane anulakSIne emane mata ApIe chIe. AvA kAraNosara mata ApavAnuM ja baMdha karIe to kayo rAjakAraNI dhArmika sthAnomAM javAnuM cAlu eka bIjAne samajIe 53
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAkhaze? ApaNo paNa AmAM doSa jovo joIe. ApaNe koI Dara, koI lAlaca, koI hitane kAraNe to A badhuM pasaMda nathI karatAne? amArA dAudI vahorA samudAyamAM keTalAya loko sudhArAvAdI saMgharSa karI rahyA che te jANItuM che. saiyyadanAsAhebanI johukamI viruddha A saMgharSa cAlI rahyo che. ame amArA samAjane evuM samajAvavAnI koziza karIe chIe ke saiyadanAnI ApakhudI IslAma mATe nathI, temanA hitonI hiphAjata mATe che. e kAraNe to te ezaArAmabharyuM, phAIvasTAra lakajharI jevuM jIvana gALe che. emanA khAnadAnanA 200-300 loko AkhI duniyAmAM ghUmyA kare che, mojamajA kare che ane A badhuM dharmane nAme thaI rahyuM che. huM ghaNA netAone maLyo. emano sAtha mAgyo. e loko hamadardI batAve che, paNa pachI sAtha ApavAno InkAra kare che. huM A virodhAbhAsI vartaNUkanuM kAraNa pUchuM chuM, to evo khulAso kare che ke, bhAI, ame to rAjakAraNI chIe. je cIjathI amane netAgIrI maLaze, mato maLaze tevA kAmo ame karIzuM. Apa samAjane sudhArI do to ameya sudharI jaIzuM. ane sudharelA samAjanI netAgIrI karIzuM. Aje to e jhanUna phelAvI lAkho lokone amArI sAme karI deze." mane eka jamAnAmAM khUba jANItA agraNI zazibhUSaNa yAda Ave che. emaNe ekavAra bhASaNamAM kahI nAkhyuM ke, A dezamAM je dolata pAchaLa doTa mUke che te zetAna gaNAya che ane sattAne dolatano tyAga kare che te saMta kahevAya che. huM saiyyadanAsAhebane salAha ApuM chuM ke teo saMtanA mArge cAle.' A vidhAnathI zazibhUSaNanI evI mAThI dazA thaI che ke have pachI jiMdagIbhara te AvuM kayAreya nahi bole. eTale savAla ApaNA sahuno che. jyAM sudhI ApaNe badhA samAjamAM sudhAro ANavAnuM kAma nahi karIe tyAM sudhI keTalAka loko gharmano durupayoga karatA ja raheze. samAja sudhArA mATe aneka yAtanA, kaThinAIono sAmano karavo paDe che. e mArga kaMTakachAyo che. varSothI zAhabuddinasAheba sAthe mAro vivAda cAlI rahyo che. huM emane kahuM chuM ke bAbarI masjida bacI jAya to paNa temAM musalamAnone zuM phAyado thaze te samajAvo. Apa muslimonI pragati mATe, zikSaNa mATe, temanuM Arthika pachAtapaNuM dUra karavA mATe kAma karIne sara saiyada jevA kema nathI banatA? tame mAtra netA ja kema banavA mAgo cho ? laghumatIo mATe eka suMdara hevAla gopAlasiMgha hAI kamizanare taiyAra karI suparata karyo che. sarakAre te saMsada samakSa 54 eka bIjIne samajIe
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajI rajU nathI karyo. Apa tenI bhalAmaNo amalamAM mukAya te mATe AMdolana calAvo. jyAM sudhI zikSaNano phelAvo nahi thAya tyAM sudhI muslima yuvakane nokarI nahi maLe, te AgaLa nahi vadhe. zAhabudina to muslimonA dezaagraNI thavA mAge che eTale kaTTaravAdI vAto kare che. paraMtu tene pariNAme anya loko paNa IslAma ane musalamAnanI khoTI chApa UbhI thaI rahI che. e pote nAmanA kamAya che paraMtu IslAma dharma badanAma thAya che. mULa vAta ja e che ke jyAM sudhI AvA aMgata hitathI upara UThIne nahi vicArIe tyAM sudhI ApaNe samAjane kayAreya na sudhArI zakIe. ApaNe buddhijIvIo - je badhuM samaje che, sAMpradAyika sadabhAvanA phelAvavA cAhe che, e badhAe sattAnI lAlacano tyAga karIne kAma karavA AgaLa AvavuM paDaze. AtmatyAga vagara samAsudhAraNA thavI azakaya che. jyAM sudhI samagra janatA sAMpradAyiktA viruddha avAja nahi uThAve tyAM sudhI kazuM vaLavAnuM nathI. zAhabAno kesa vakhate meM keTalAka maulavIo sAthe aMgata vAtacIta karI to temano abhiprAya evo hato ke, zariyatamAM evuM nathI ke talAkadA strIne traNa mahinAthI vadhu bharaNapoSaNa cUkavavuM e gaMbhIra aparAdha che. kurAna zarIphamAM to evuM che ke talAkazUdA mahilA mATe kaMIka jogavAI karo. emAM samayamaryAdA ke keTalI rakama evo kazo ullekha nathI. A AkhI bAbata saMjogo para AdhArita che. kayAreka traNa mahinA hoya, traNa varasa ke trIsa varasa paNa hoI zake; e ja rIte rakama paNa alaga alaga hoI zake. tatkAlina saMdarbhane anulakSIne ja kurAnanuM arthaghaTana karavuM ghaTe. kurAne jaNAvyuM ke AvI strIne sahAro Apo, paraMtu strI nabaLI che eTale enA hitanI viruddha vartavAnuM? AmAM to IslAmanI badanAmI ja thaI ne? paraMtu rAjakAraNI eTale saphaLa thAya che ke ApaNe keTalIka bAbatamAM pachAta chIe. AvA prazno para jabaradasta AMdolana thAya to rAjakAraNIe tene Teko Apavo ja paDe. janatA bhraSTAcArathI taMga AvI gaI che eTale Aje bairanArane Teko Ape che, te mahAnAyaka thaI gayA che. komI hullaDono bhoga koNa bane che? berojagAra majUro, garIbo teno bhoga bane che. aDavANI ke zAhabudinanA nAmo roja akhabAromAM camake che ane eTale teo hoya che enA karatAM moTA netA banI jAya che. jeTalo jhUMpaDAvAsIno bhoga levAya che, enI tulanAmAM ApaNe kaMI bhoga nathI ApatA. peTrola chAMTIne eka bIjAne samajIe 55
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ jhUMpaDAM saLagAvAya che, nAnA gallA lUMTAya che, e loko beghara banI jAya che. ApaNe dharmanirapekSatA'no artha kADhavAnuM ke pazcimI khyAla che tevI vAto karavAnuM choDI daIe. dharmamAM mAnavuM ke nahi tenI carcAmAMthI buddhijIvI kyAreya bahAra nahi nIkaLe. mULa vAta e che ke ApaNe dezahita zemAM che? gAMdhIjI A vAta samajyA hatA. teo dezanI nADa pArakhatA hatA, kAraNa ke lokonI vacce ghUmatA hatA. loko zuM Icche che te jANatA hatA. gAMdhIjIe garvabhera kahyuM hatuM ke huM sanAtanI hiMdu chuM. paraMtu sanAtanI hiMdu kayAreya kharA arthamAM koI musalamAnano duzmana hoI zake ja nahi. eTale ja gAMdhIjI potAnI sabhAmAM gItA jeTaluM ja mahattva kurAna, bAIbala vagere dharmagraMthonA TAMcaNo ApIne karatA. meM je kurAna zarIphanI AyAto rajU karI che te tamAma bAbato maulAnA Ajhade avAranavAra kahI che. dharmonI ektA para emaNe abhyAsa pUrNa pustako lakhyAM che. maulAnA AjhAda suMdara vivecana karI zaktA, IslAmanuM UMDuM adhyayana karyuM hatuM. A ja kAraNasara kaTTarapaMthIo maulAnA AjhAdano virodha karatA hatA. maulAnA AjhAde pAkistAna saMdarbhe kahyuM ke pAkistAna zabda ja IslAma dharma viruddhano che. allAhe A samagra sRSTi racI, dharatI racI to teno eka ja hisso pAka (pavitra) hoya ane bAkIno vizALa hisso nApAkaevuM banI ja kaI rIte zake? IslAmanA prakAMDa paMDita ane jamiyate ulemAe hiMdanA adhyakSa maulAnA husena ahamada madanIe paNa pAkistAnano joradAra virodha karyo hato. bIjI bAju Adhunika ane pAzcAtya keLavaNI pAmelA mahaMmadaalI jhINAe pAkistAnanI mAgaNI karI hatI. eTale ke hakIkta spaSTa thaI jAya che ke emAM laDAI aMgata-rAjakIya hitonI ja hatI, dharmanI nahiM. hiMdu dharma ke IslAma dharmamAM bhAgalA vakhateya Takkara nahotI Aje paNa nathI, sthApita hitonI TakarAmaNa hatI. jeo bhaNelA che, vakIla che, dhaMdhAdArI che teo rAjakAraNamAM AgaLa AvavA Icche che. Aje sAMpradAyikatA jeTalI zikSitomAM che eTalI abhaNa lokomAM nathI. AmajanatAmAM napharata nathI phelAI e cokhkhuM dekhAya evuM che. jhINA kayAreya masjidamAM jatA nahi, kurAna zarIpha vAMcatA nahi, arabI bhASA to choDo mAtRbhASA gujarAtI paNa nahotA jANatA, emaNe IslAmamAM keTalI badhI vikRti phelAvI ! jasTisa cAgalAe temanI AtmakathA 'rojhIsa Ina DisembaramAM eka kisso noMdhyo che. pAkistAnanI mAgaNI pUrajozathI cAlatI 5 eka bIjAne samajIe
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatI, tyAre muMbaInA kAlAghoDA najIkanI eka hoTalamAM jhINA jamavA gayA. temaNe suvvaranA mAMsano orDara Apyo, jeno IslAma dharmamAM saMpUrNa niSedha karavAmAM Avyo che. dArU pInAra muslima paNa A mAMsane hAtha nahi lagADe. jhINA khAI rahyA hatA tyAre ja eka muslima tenA putra sAthe AvI caDayo. jhINAne pasIno chUTI gayo ke jo ene huM zuM khAI rahyo tenI khabara paDI jaze to mArI badanAmI thaI jaze. jhINAno A IslAma dharma hato ! emaNe mAtra sattA hAMsala karavA TTaravAdI IslAmano sahAro lIdho. vaLI, muslima lIganuM hita tenI sAthe saMkaLAyeluM hatuM. maulAnA AjhAda vagere te udAharaNa ApatA ke jyAre paigaMbarasAheba makkAthI madInA gayA to tyAM anekadharmI samAja hato. muslimo laghumatImAM hatA. paigaMbarasAhebe anyadharmIo sAthe samajUtI karI ane saune potapotAnA dharma mujaba vartavAnI AjhAdI maLI gaI. maulAnA AjhAda mAnatA hatA ke ApaNe hiMdu bhAI-baheno sAthe samajUtI sAdhavI joIe. ApaNe A dezamAM haLImaLIne sAthe ja rahevuM joIe. bhArata dezane muslimo mATe 'dArUla amana' eTale ke potAno dharma pALIne paNa zAMti ane salAmatIthI jIvI zake evo deza banAvIe. vaLI, hiMduoe IslAmanI rakSA karavA batAvelI khuzIno e agraNIone saMtoSa hato. A bAbata ja sAcI dharmanirapekSatA che. huM to spaSTa mAnuM chuM ke je vyakita sAcA arthamAM dhArmika che te kayAreya komavAdI hoI zake nahi ane komavAdI kadApi dhArmika hoI zake nahi. AnuM jvalaMta udAharaNa mahAtmA gAMdhI ane maulAnA AjhAda hatA. eka hiMdu hatA. bIjA hatA musalamAna. eka garvathI kahetA huM sanAtanI hiMdu chuM, bIjA garvathI kahetA ke huM musalamAna chuM... paNa baMne kayAreya komavAdI nahotA. eka bIjAne samajIe 17
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ N IslAma dharma je saMsAranA tamAma dharmo karatAM vadhumAM vadhu A aparivartanIya dharma gaNAya che temAM paNa parivartananA pravAho cAlyA che, 5 S ane sUphI saMto tenA parivartananA eka bhAga rUpe ja hatA. IslAmI 5 E dharmanA anuyAyIo mATe A hakIkata ghaNI ja agatyanI che kema ke bhAratamAM je IslAmI anuyAyIo che, temanA upara majabUta pakaDa S temanA rUDhicusta mullA-maulavI ane rAjakAraNI- onI che je temanA E ghArmika premano tathA zraddhAno geralAbha thaI temane saMkucitatAnI jaMjIromAM N jakaDI rahela che. S hiMdudharmanA anuyAyIo mATe paNa uparanI hakIkato teTalI ja S S agatyanI che. kema ke hiMduomAM paNa AmajanatAnA pyAlo evA che ke SIslAmanI dhArmika mAnyatAo, temanI dhArmika mAnyatAothI sarvAze N A viparIta che. hakIkate baMne komamAM je viparItatA dekhAya che, te to baMne A S komonA rUDhicustoe UbhI karela che, je dharmanuM hArda pakaDavAne badale tenA S bAhyAcArone vadhu mahattva Ape che. S samasta jagatanA je vividha dharmo che tenA phalasvarUpa je AcAradharma che S jevA ke, satya, prema, ahiMsA, sadAcAra - temAM teo vacce koI visaMvAda N ke virodhAbhAsa nathI, ane je kAMI virodhAbhAsa jaNAya che te vaicArika S N pravAhomAM, temaja rUDhigata praNAlikAomAM che, teTaluM jo ApaNane sarvane S sAcI rIte samajAya to ApaNI sahiSNutA vadhaze ane rASTranI pragati N S thaze. moTA bhAganA sUphI saMtono mArga A sahiSNutAno ane premano S hato ane tethI ja bhAratanA aneka sUphI saMtonA anuyAyIo hiMdu tathA S S muslima baMne komomAMthI hatA. TI. yu. mahetA S S (IslAmanuM rahasya: sUphIvAda'mAMthI) rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrld 58 eka bIjAne samajIe
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra sAhitya prakAzana maMdire munizrI saMtabAlajInAM pragaTa karela sarvopacogI pustake che. uttarAdhyayanasUtra # sAdhaka sahacarI # dazavaikAlikasUtra vizvavatsala mahAvIra 0 AcArAMgasUtra + siddhinAM saMpAna * tavAthasUtra ja sarvadharma prArthanA pIyUSa jaina daSTie gItA dazana (navI AvRtti) ki. 125-00 ja abhinava rAmAyaNa (navajIvana prakAzana maMdira) * abhinava mahAbhArata ( , ). maka abhinava bhAgavata bhAga-1 tathA 2 ja Adarza gRhasthAzrama e sukhano sAkSAtkAra maraNuzakti ja dhArmika daSTi ane samAjavAda ka praznottarI ane prAsaMgika ja naLakAMThAnuM nidarzana munizrInA jIvana ane kAryane viSada rIte rajU karatA be anupama smRtigraMtha : satabAla smRtigraMtha bhAga 1, 2 ja sAdhutAnI pagadaMDI (be graMtha pragaTa thaI cUkyA che) zrI maNibhAI paTele taiyAra karelI pravAsanI noMdha uparathI rojerojanI sAmAjika pravRttio ane vizALa janasaMparka mAraphate mArgadarzana pAmatI A graMthazreNI munizrIe rASTra kSetro Apela yogadAnano kiMmatI dastAveja banI rahe che. : prakAzaka : mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda-380 004, vipula prinTa, 14-15, aDavANI mArakeTa, zAhIbAga roDa, ama-4