________________
આજે વૈદુદ્દીનખાન આટલા વર્ષે એક સારા મૌલવી મળ્યા. અસગરઅલીભાઈ પણ ખરા, કેટલા બધા અભ્યાસથી લેખો લખે છે કે દર અઠવાડિયે એમનો સુંદર ઈગ્લિશમાં લખેલો અભ્યાસાત્મક લેખ મને મળે છે. પણ તે તેમને જાતે છાપીને મોકલવો પડે છે. કારણ કે અખબારો હવે બહુ છાપતાં નહીં હોય. અખબારો કયારેક કયારેક છાપે છે. પણ, એમની પાસે એટલું છે કે એમને જાતે છાપીને અખબારોમાં પ્રસાર કરવું પડે છે. વૈદ્દીનખાને સ્પષ્ટપણે કહ્યું કે આ ઈસ્લામ નથી. પટનામાં ઈસ્લામિક લાઈબ્રેરી છે. સારામાં સારી. એના બદર કરીને કોઈ લાઈબ્રેરિયન છે. તેમણે કહ્યું કે, ભાઈ કાફરની વ્યાખ્યા આ નથી. કાફર એટલે તમે કહો છો એ મુસ્લિમ ન હોય, એમ નહીં પણ, ઈશ્વરમાં ન માનનાર હોય, નાસ્તિક હોય, આવો હોય તેવો હોય એ કાફર. એની ઉપર મોરચા ગયા. એને બિચારાને પરેશાન કર્યો. હિન્દુસમાજમાંથી અનેક સ્વરો આવે છે. એમાંથી સર્વધર્મ આવે છે. ગાંધીવાદનો સ્વર આવે છે, સરદાર સ્મારક ટ્રસ્ટનો સ્વર આવે છે. જ્યારે મુસ્લિમ સમાજમાંથી એક જ આ ચાલ્યા કરે છે કટ્ટરતા અને પરિણામે છાપ એવી જ પડેને કે મુસ્લિમ સમાજમાં તો આ જ છે. મને મારા હિન્દુ કટાર લેખકમિત્રો ઘણીવાર પ્રશન કરે કે હવે તો યાસીનભાઈ હદ થઈ ગઈ. તમારા મુસ્લિમભાઈઓ જે કરે છે તે કોઈ દેશમાં ચાલે નહીં. હું એમને એમ જ કહું તમારી વાત બિલકુલ સાચી છે. પણ તમે મુસ્લિમોની વચ્ચે બોલો તો ખબર પડે કે આમ મુસલમાન શું વિચારે છે? મુસ્લિમોમાં પણ જ્ઞાતિઓ છે. આ કોઈ સમજતું નથી. મહેતા સાહેબે આ સૂફીવાદનું લખ્યું, હવે એક પુસ્તક એવું લખવાની જરૂર છે કે ભારતનો મુસ્લિમ સમાજ એ ખરા અર્થમાં, ઈસ્લામિક સોસાયટી નથી. ઘેટ ઈઝ એ ઈન્ડિયન સોસાયટી. એમાં થોડોક ઈસ્લામનો કટ્ટરવાદ આવ્યો પણ જ્ઞાતિવાદ એટલો જ છે, જેટલો હિન્દુ સમાજમાં નથી એટલો જડ જ્ઞાતિવાદ મુસ્લિમ સમાજમાં છે.
અમારા સૌરાષ્ટ્રમાં વોરા, ખોજા, મેમણ ત્રણેની વચ્ચે કોઈ જાતનો મેળ પડે જ નહીં. મને યાદ નથી કે હું કોઈ વોરા ફંકશનમાં ગયો હોઉં. અને કોઈ વોરા ધર્મ સંસ્થાન મેં જોયું હોય. વોરા લોકોની મસ્જિદ જ જુદી. મેમણોની પોતાની મસ્જિદ જુદી. મેમણોની કેટલીક મસ્જિદમાં પાટિયું મારી દીધું છે, અહીંયાં વહાબીઓએ આવવું નહીં. અહીંયાં શિયાઓએ આવવું નહીં. અહીંયાં ઘૂસવાનું જ નહીં. ખુદાનું ઘર-એમાં ઈસ્લામ કહે છે કે એમાં કોઈ પ્રતિબંધ નથી. પણ મુસ્લિમો કહે એક બીજાને સમજીએ
૩