________________
નથી. પણ સમસ્યાને આપણે એ રીતે જોતા જ નથી. બલકે કયારેક સમભાવને કારણે જોઈએ છીએ. સમભાવ સારો છે પણ, સમજ્યા વગરનો સમભાવ નુકસાન કરે છે.
મારું કોઈ સંતાન હોય, બાળક હોય અને એ નાદાનિયતથી પણ જો સાચી વાત ન સમજતો હોય તો મારે એની સાથે કઠોર થવું પડે. ભારતનો કોઈ નાગરિક એમ કહે કે મારે વંદે માતરમ્” નથી ગાવું તો એને ભારતના કાનૂન મુજબ શિક્ષા જ કરવી પડે. એ ચાલે જ કેવી રીતે? મારો અહીંયાં પરિચય કરાવતાં જ મેનમસ્તે કર્યા. આ છાપામાં આવે એટલે પચાસ મુસ્લિમો કાગળ લખશે. 'સાધના' ભાજપનું એક મુખપત્ર છે. એણે મને આમંત્રણ આપ્યું કે તમે દિવાળી અંકમાં એક લેખ લખો. મેં લેખ લખ્યો. મથાળું બાંધ્યું કે મને હિન્દુ ઈથોસ માન્ય છે. કારણ કે, કોઈપણ દેશમાં ઈથોસ હોય છે. સંપ્રદાય જુદી વસ્તુ છે. લોકાચાર જુદી વસ્તુ છે. હું કોઈ મળે ને નમસ્તે કરું એ સંપ્રદાય નથી. પણ, એ લોકાચાર છે. મારા ઘણા હિંદુ મિત્રો કાગળ લખે છે, તો મને જનાબ યાસીનભાઈ લખે છે. આ પણ લોકાચાર છે, અને મને માન્ય છે. સાંપ્રદાયિકરણ માન્ય નથી. 'સાધના'માં મેં સ્પષ્ટ લખ્યું, હિન્દુ કટ્ટરતાવાદને પણ વખોડી કાઢયું. પણ મારા મુસ્લિમ મિત્રોએ એ વાત નજર અંદાજ કરી લીધી. તમારો લેખ સાધનામાં આવે જ કઈ રીતે? તમે લોકાચારને નામે નમસ્તેને માન્ય કેમ કરી શકો? એટલે મેં એમને કહ્યું: "ઉપલેટામાં મેં એક સંસ્થા શરૂ કરેલી. એમાં જ્યારે નામો આવે કોઈનાં તો સ્વાભાવિક છે કે આપણા દેશમાં નામ આગળ શ્રી આવે. એટલે આપણે લખ્યું ખજાનચી શ્રી મહંમદભાઈને કે ફલાણાને નિયુક્ત કરીએ. એક ભાઈ ઊભા થયા. તમે “શ્રી” શબ્દ શું કામ વાપર્યો? હિન્દુ ધર્મનો શબ્દ છે. એટલે મને ઓન ધ
સ્પોટ' સૂઝી આવ્યું કે આનો જવાબ શું આપવો? મેં એમ કહ્યું કે, આપણે મિસ્ટર રાખીએ તો? કહે મિસ્ટર બરાબર છે. તો મેં કહ્યું કે જો મિસ્ટર લખવાથી ખ્રિસ્તી નથી થઈ જવાતું તો શ્રી લખવાથી હિન્દુ ક્યાંથી થઈ જવાય? તો આવી ગેરસમજોથી પ્રેરાઈને થોડી નફરત, થોડી ગેરસમજ, નાદાનિયત આપણે કાઢવી જ પડે અને એ કાઢવામાં જરૂર પડે તો કડક થવું પણ પડે. જો ભારતમાં મુસ્લિમ કોમવાદ સામે કડક થઈએ, સરકાર કડક થાય તો અંતે એ મુસ્લિમ સમાજના જ હિતમાં છે. અત્યારે જે એમને પંપાળવાનું જે એપિસમેન્ટનું જે ચાલ્યું છે તે એપિસમેન્ટથી મુસ્લિમને કશો જ લાભ થતો નથી. ઈદેમિલાદની રજા મળે છે પણ એમને નોકરી નથી મળતી. એમને શિક્ષણ મળતું નથી. મુસ્લિમોને એપિસમેન્ટમાં નુકસાન એક બીજાને સમજીએ
૩૩