________________
હિન્દુ ધર્મમાં પણ મુશ્કેલી એ થઈ કે જે મુસ્લિમ સમાજનાં દૂષણો હતાં એ બધાં હવે હિન્દુ સમાજ ઉપર લાદવાના વ્યવસ્થિત પ્રયત્ન થઈ રહ્યા છે. એ લોકો કટ્ટરતાવાદી છે તો આપણેય બનો. મહાભારતના ડાયલોગ રાહીમાસુમ ઝા નામનો માણસ કેમ લખે છે ? આવાં આંદોલનો કરે. ટીપુ સુલતાનનું ચિત્રણ આવું કેમ કર્યુ છે ? હું એમને કહું છું કે તમે મુસ્લિમ કોમવાદનું અનુકરણ કરો છો. અને એ હિન્દુ સમાજમાં તો બિલકુલ નહીં ચાલે. કારણ કે હિન્દુ સમાજ તો આ પ્રકારનો બંધિયાર, આ પ્રકારનો સ્થગિત તો છે જ નહીં. કોમીએકતા વિશે જ્યારે હું વિચારું છું ત્યારે ત્યારે મને તો એમ લાગે છે કે, ભારતમાં કોમી સમસ્યા નથી. આજે પણ ભારતમાં નાના નાના ગામોમાં જુઓ મુસ્લિમો હિંદુઓ હળીમળીને રહે છે. જ્યારે બાબરી મસ્જિદનો પ્રશ્ન ચાલતો હતો ત્યારે મેં રાજકોટમાંથી ૨૫૦
મુસલમાનોની સહીઓ લીધી. શાહી ઈમામને સામે ચાલીને મોકલી કે આ
વાત
મસ્જિદ સોંપી દો. બંધ પડેલી છે. સિત્તેર વરસથી નમાઝ એમાં થતી નથી. અને ત્યાં રામ જન્મ્યા હતા કે નહીં એ પ્રશ્ન ગૌણ છે. કારણ કે, એ ધાર્મિક ખસ્થાનો પ્રશ્ન છે. ૮૦ ટકા બહુમતીનો પ્રશ્ન છે. પણ એમણે માન્યું નહીં. મારો એક લેખ વાંચીને પાંચસો હિંદુઓએ વિરોધ કરતા પત્ર લખ્યા કે તમે મસ્જિદ સોંપી દેવાની કેમ કરો છો ? આ કેમ ચાલે ? હિન્દુ કટ્ટરવાદીઓને શરણે જવાય ? હિન્દુ સમાજ આ છે. ભારતમાં જ્યાં રમખાણો થાય છે ત્યાં મોટેભાગે લોકો સ્થાનિક છે ત્યાં એક બીજા ઉ૫૨ હુમલો કરતા નથી. સિવિલ વૉરનાં કોઈ નિશાન આપણે ત્યાં જોવા મળતાં નથી. બહારનાં જ તત્ત્વો આવીને તોફાનો કરાવી જાય છે. અને એ તોફાન ડામવામાં જે સ્થાનિક લોકો હોય છે તે ઘણીવાર હળીમળીને સંયુક્ત રીતે સામનો કરે છે. અને ત્યારે મને એમ લાગે છે કે, સાચા સેકયુલારીઝમને ભલે આપણે સમજ્યા હોઈએ કે ના સમજ્યા હોઈએ, પણ સામાન્ય પ્રજા સમજી શકી છે. માનવવાદ અને બુદ્ધિવાદ આવે ત્યારે બિનસાંપ્રદાયિકતા સિદ્ધ થાય. પણ, કોમી એકતામાં તો આપણે કસોટી પાર કરી ગયા. મસ્જિદ તૂટી ,આટલો બધો દેશમાં હોબાળો થયો. આખા દેશમાં લાગણીઓ ઉશ્કેરાઈ ગઈ. એને એક વર્ષ ઉ૫૨ સમય થઈ ગયો. આજે દેશમાં તનાવ નથી, રમખાણો નથી. અમદાવાદમાં નથી, મુંબઈમાં નથી. લોકો સમજી ગયા કે હવે આપણે શાંતિ અને સ્થિરતા જોઈએ છે. હવે આ ઝઘડા નથી જોઈતા. એકબીજા એકબીજા ઉ૫૨ વેર લે, તે હવે ખત્મ કરવું છે. પરિણામે હિન્દુ સાંપ્રદાયિક તાકાતોનો પણ ચૂંટણીમાં પરાજય થયો.
૨૮
એક બીજાને સમજીએ