________________
આજે આપણી સામે ધર્મની વિકૃત સ્વરૂપે રજૂઆતો થાય છે. ઈસ્લામ હવે અત્યારચારીઓ વિરુદ્ધ વિદ્રોહ રૂપે નથી રહ્યો. ઈસ્લામના ઉદય વેળા ત્રણ ધર્મો તેની સામે હતા : ખ્રિસ્તી ધર્મ, યહૂદી ધર્મ અને સબાઈ ધર્મ. આ ત્રણેય ધર્મની કોઈ નિંદા કરાનમાં જોવા નહિ મળે. બળે, એવું કહ્યું છે કે, અગર અલ્લાહ ચાહત તો આખી દુનિયાને એક જ ધર્મમાં માનનાર બનાવત. અલ્લાહે જ એવું નથી કર્યું અને તમને ભિન્ન ભિન્ન ધર્મમાં માનવાવાળા બનાવ્યા. આવી ભિન્નતા છતાં તમે બધાં શાંતિપૂર્વક રહી શકો છો કે નહિ, એકબીજાના સારા કામમાં સાથ આપો છો કે નહિ' વગેરે બાબતો કુરાનમાં જણાવી છે. અલબત્ત, અન્ય ધર્મોના પૂજારીઓ, પંડિતો, ગુરુઓ ખુદાએ જ મોકલેલા સાચા ધર્મોમાં વિકૃતિ આણીને તેને હાનિ પહોંચાડી છે એવું કુરાન શરીફમાં જણાવ્યું છે. કયાંય એવું નથી આવતું કે અમુક ધર્મ અયોગ્ય છે અને ઈરલામ જ સાચો ધર્મ છે. આપણે વિરોધ કરવો હોય તો માત્ર કર્મકાંડમાં માનતા અને અન્યધર્મીઓ પર અત્યાચારો કરતા કટ્ટરપંથીઓનો કરીએ.
ધર્મની સારપનો પ્રચાર સૂફી સંતોએ કર્યો છે. હમણાં જે પુસ્તિકાનું વિમોચન થયું તેમાં એક ખૂબ મહાન સૂફી સંત હઝરત નિઝામુદિન ઓલિયાનો ઉલ્લેખ નથી. એમની મઝાર દિલ્હીમાં છે. ગાંધીજીએ જે સંદેશો વીસમી સદીમાં આપ્યો તે વાત ૧૫મી સદીમાં હઝરત નિઝામુદિને કરી હતી. એમની દિનચર્યાની શરૂઆત જ ભજનથી થતી હતી અને દિવસ પૂરો થતો કવાલીથી. એકવાર તેઓ ખુસરો સાથે સવારે જમુના નદી તરફ ફરવા ગયા. કેટલીક હિંદુ સ્ત્રીઓ સ્નાન કરીને સૂર્ય-નમસ્કાર કરી રહી હતી. તરત તેઓ બોલી ઊઠયા: “ખુસરો, આ સ્ત્રીઓ પણ ખુદાની ઈબાદત કરી રહી છે. ઈશ્વરની ઉપાસના કરવાની તેમની રીત અલગ છે એટલું જ. અલ્લાહની ઈબાદતના એટલા બધા રસ્તા છે, જેટલા રેતીના કણો.... એટલે એક માર્ગને બીજા કરતાં ઉત્તમ ન ગણવો જોઈએ!” અને પછી એમણે કુરાન શરીફની આયાત સંભળાવી : અલ્લાહે દરેક માટે અલગ દિશા બતાવી છે. એ દિશા ભણી કરીને તે મારી ઈબાદત કરી લે છે. એટલે એ મુદ્દે ઝઘડો ન કરો અલ્લાહની ઈબાદત કેવી રીતે કરવી જોઈએ?” હવે ખુસરો તો મહાન કવિ હતા, તેમણે તો તરત જ આ વાતને કાવ્યદેહ આપી દીધો ! હઝરત નિઝામુદિન ઓલિયાનું મેં ઊંડાણથી અધ્યયન કર્યું છે. એમને ત્યાં રોજ હજારો ટાકા(રૂપિયા) આવતા. તેમાંથી તે દરેકને જમાડતા, ગરીબોને દાન આપતા, દરરોજ રોજા એક બીજાને સમજીએ
૪૯