Vyutpatti Dipikabhidhan Dhundikaya Samarthitam Siddha Hem Prakrit Vyakaranam Part 01

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 412

अष्टमाध्यायस्य तृतीयः पादः ॥
३९९
[तुवरामो तुवरामु तुवराम ] 'त्विरिष् सम्भ्रमे' (१०१०) त्वर् (३) । वर्त० महे । 'त्वरस्तुवर-जअडौ' (४।१७०) त्व० → तुवर आदेशः । अनेन महे० → मो-मु-म आदेशाः । 'इच्च मो-मु-मे वा' (३।१५५) आत्वम् तुवरामो तुवरामु तुवराम ॥१४४॥
अत एवैच से ॥ ८।३।१४५ ॥ त्यादेः स्थाने यौ एच-से इत्येतावादेशावुक्तौ तावकारान्तादेव भवतो नान्यस्मात् ॥
हसए । हससे । तुवरए । तुवरसे ॥ करए । करसे ॥ अत इति किम् ? ठाइ । ठासि । वसुआइ । वसुआसि । होइ। होसि ॥
एवकारोऽकारान्ताद् एच-से एव भवत इति विपरीतावधारणनिषेधार्थः । तेनाकारान्ताद् इच्-सि इत्येतावपि सिद्धौ हसइ । हससि ॥ वेवइ । वेवसि ॥
[अत एवैच् से] अत् पञ्चमी ङसि । एव प्रथमा सि । एच् - से प्रथमा औ ।
[हसए] 'हसे हसने' (५४५) हस् । वर्तः तिव् । 'व्यञ्जनाददन्ते' (४।२३९) अत् । 'त्यादीनामाद्यत्रय०' (३।१३९) तिव्० → ए० हसए ।
[हससे ] हस् । वर्त० सिव् । 'व्यञ्जनाददन्ते' (४।२३९) अत् । 'द्वितीयस्य सि-से' (३।१४०) सिव्० → से० हससे।
[तुवरए] 'जित्वरिष् सम्भ्रमे' (१०१०) त्वर् । वर्त० ते । 'त्वरस्तुवर-जअडौ' (४।१७०) त्वर्० → तुवर० आदेशः । 'व्यञ्जनाददन्ते' (४।२३९) अत् । 'लोकात्' (१११३) तुवरते । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) ते० → ए० तुवरए।
[तुवरसे] त्वर । वर्त० से । 'त्वरस्तुवर-जअडौ' (४।१७०) त्वर० → तुवर० । 'व्यञ्जना०' (४।२३९) अत् । 'लोकात्' (१।१।३) तुवरसे । 'द्वितीयस्य सि-से' (३।१४०) से० → से० तुवरसे ।
[करए] 'डुकंग् करणे' (८८८) कृ । वर्त० तिव् । 'ऋवर्ण०' (४।२३४) कृ० → कर० । 'व्यञ्जनाददन्ते' (४।२३९) अत् । 'लोकात्' (१।१।३) करति । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → ए० करए ।
[करसे] कृ । वर्त० सिव् । 'ऋवर्ण०' (४।२३४) कृ० → कर० । 'व्यञ्जना०' (४।२३९) अत् । 'लोकात्' (१।१।३) करसि । 'द्वितीयस्य सि-से' (३।१४०) सिव्० → से० करसे ।
[ठाइ ] 'ठां गतिनिवृत्तौ' (५) ष्ठा । 'षः सोऽष्ट्यै-ष्ठिव-ष्वष्कः' (२।३।९८) स्था । 'निमित्ताभावे०' (न्या० वक्ष० (१) - सूत्र २९) स्था। वर्त० तिव् । 'स्थष्ठा-थक्क-चिट्ठ-निरप्पाः' (४।१६) स्था० → ठा० । 'त्यादीनामाद्य०' (३३१३९) तिव्० → इ० ठाइ। __ [ठासि] स्था । वर्त० सिव् । 'स्थष्ठा०' (४।१६) स्था० → ठा० । 'द्वितीयस्य सि-से' (३६१४०) सिव्० → सि० ठासि ।
[वसुआइ] 'वांक् गति-गन्धनयोः' (१०६३) वा, उत्पूर्व० । 'उद्वाकेरोरुम्मा-वसुआ' (४।११) उद्वा० → वसुआ इति । वर्तः तिव् । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → इ० वसुआइ ।
[वसुआसि] वा, उत्पूर्व० । 'उद्वाकेरोरुम्मा-वसुआ' (४|११) उद्वा० → वसुआ इति । वर्त० सिव् । 'द्वितीयस्य सि-से' (३।१४०) सिव् → सि० वसुआसि ।