Vyutpatti Dipikabhidhan Dhundikaya Samarthitam Siddha Hem Prakrit Vyakaranam Part 01

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 415

४०२
व्युत्पत्तिदीपिकाभिधान-ढुण्ढिकया समर्थिते सिद्धहेमप्राकृतव्याकरणे ॥
[दरिसइ] 'दृशं प्रेक्षणे (४९५) दृश् । वर्त० तिव् । पश्यन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तव्यापारे णिग्' (३।४।२०) णिगप्र० । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → इ० । 'वृषादीनामरिः' (४।२३५) दृ० , दरि० । अनेन णिग्० → अत्० । 'लोकात्' (१।१।३) दरिशइ । 'श-षोः सः' (१।२६०) शस्य सः दरिसइ ।
[कारेइ ] 'डुइंग् करणे' (८८८) कृ । वर्तः तिव् । कुर्वन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' (३।४।२०) णिग्प्र० । 'ऋवर्ण०' (४।२३४) करि० । अनेन णिग्रस्थाने एत् । 'लोकात्' (१।१।३) करे । 'अदेल्लुक्यादेरत आः' (३।१५३) क० → का० । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → इ० कारेइ ।
[करावइ करावेइ] कृ (२) । वर्त० तिव् । कुर्वन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्त०' (३।४।२०) णिग्प्र० । 'ऋवर्ण०' (४।२३४) कृ० → कर० । अनेन णिग्० → आव० - आवे० । 'लोकात्' (१।१।३) कराव० - करावे० । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → इ० करावइ करावेइ ।।
[हासेइ ] 'हसे हसने' (५४५) हस् । वर्तः तिव् । हसन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृव्यापारे०' (३।४।२०) णिग्प्र० । अनेन णिग्० → एत्० । 'लोकात्' (१।१।३) हसेति । 'अदेल्लुक्यादेरत आः' (३।१५३) ह० → हा० । 'त्यादीनामाद्य०' (३३१३९) तिव्० → इ० हासेइ ।
[हसावइ हसावेइ ] हस् । वर्त० तिव् । हसन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्त०' (३।४।२०) णिगप्र० । अनेन णिग्० → आव० - आवे० । 'लोकात्' (१।१।३) हसाव-हसावे । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → इ० हसावइ हसावेइ ।
[उवसामेइ] 'शमू उपशमे' (१२३०) शम्, उपपूर्व० । वर्तः तिव् । उपशाम्यन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृव्यापारे०' (३।४।२०) णिग्प्र० । अनेन णिग्० → एत्० । 'अदेल्लु०' (३६१५३) श० → शा० । 'लोकात्' (१।१।३) उपशामेति । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → इ० । 'पो वः' (१।२३१) प० → व० । 'श-षोः सः' (१।२६०) शस्य सः उवसामेइ ।
[उवदामेइ ] शमू-'दमूच् उपशमे' (१२३१) दम्, उपपूर्व० । वर्तः तिव् । उपदाम्यन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृ०' (३।४।२०) णिग्प्र० । अनेन णिग्० → एत्० । 'अदेल्लु०' (३६१५३) द० → दा० । 'लोकात्' (१।१।३) उपदामेति । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → इ० । 'पो वः' (१।२३१) प० → व० उवदामेइ ।
[उवसमावइ उवसमावेइ ] 'शमू उपशमे' (१२३०) शम्, उपपूर्व० । वर्तः तिव् । उपशाम्यन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृव्या०' (३।४।२०) णिगप्र० । अनेन णिग्० → आव०-आवे० । 'लोकात्' (११३) उपशमावति-उपशमावेति । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → इ० । 'पो वः' (१।२३१) प० → व० । 'श-षोः सः' (१२२६०) शस्य सः उवसमावइ उवसमावेइ । _ [जाणावेइ ] 'ज्ञांश् अवबोधने' (१५४०) ज्ञा । वर्तः तिव् । जानन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृ०' (३।४।२०) णिग्प्र० । 'ज्ञो जाण-मुणौ' (४७) ज्ञा० → जाण० इति । अनेन णिग्० → आवे० । 'लोकात्' (१।१।३) जाणावेति । 'त्यादीनामाद्य०' (३१३९) तिव्० → इ० जाणावेइ ।
[पाएइ ] 'पां पाने' (२) पा । वर्त० तिव् । पिबन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृ०' (३।४।२०) णिग्प्र० । अनेन णिग्० → एत्० । 'लोकात्' (१।१।३) पाएति । 'त्यादीनामाद्य०' (३३१३९) तिव्० → इ० पाएइ ।
१. A. उवदामेइ उदाहरणम् ।