Vyutpatti Dipikabhidhan Dhundikaya Samarthitam Siddha Hem Prakrit Vyakaranam Part 01

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 422

अष्टमाध्यायस्य तृतीयः पादः ॥
ते ।। ८।३।१५६ ॥
४०९
ते परतोऽत इत्त्वं भवति ॥
हसिअं । पढिअं । नविअं । हासिअं । पाढिअं || गयं । नयमित्यादि तु सिद्धावस्थापेक्षणात् । अत इत्येव - झायं । लुअं । हूअं ॥
[क्ते ] क्त सप्तमी ङि ।
->
[ हसिअं ] 'हसे हसने' (५४५) हस् 'क्त-क्तवतू' (५/१/१७४) प्र० त० 'व्यञ्जनाददन्ते' (४।२३९) अत् । ‘लोकात्' (१।१।३) हसत । अनेन इत्त्वम् । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) त्लुक् । प्रथमा सि । 'क्लीबे० ' ( ३।२५) सि० म्० । 'मोऽनु०' (१।२३) अनुस्वार : हसिअं ।
[पढिअं ] 'पठ व्यक्तायां वाचि' (२१३) पठ् 'क्त तवतू' (५११११७४) प्र० त० 'ठो डः' (१।१९९) ठ० → ढ० । 'व्यञ्जनाददन्ते' (४।२३९) अत् । 'लोकात् ' (१।१।३) पढत । अनेन इत्त्वम् । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) त्लुक्। प्रथमा सि । 'क्लीबे० ' ( ३।२५) सि०म्० 'मोऽनु०' (१।२३) अनुस्वारः पढिअं ।
[नविअं ] 'णमं प्रहृत्वे' (३८८) णम् । 'पाठे धात्वादेर्णो नः' (२।३।९७) नम् । 'क्त-क्तवतू' (५/१/१७४) क्तप्र० → त० । 'व्यञ्जनाददन्ते' (४।२३९) अत् । 'लोकात् ' (१|१|३) नमत । अनेन इत्त्वम् । 'रुद - नमोर्व:' ( ४।२२६) मस्य व० । 'क-ग-च-ज०' (१११७७) लुक् । प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३३२५) सि०म्० 'मोऽनु०' (११२३) अनुस्वारः नविअं ।
[ हासिअं ] हस् । हसन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृ ० ' ( ३।४।२०) णिग्प्र० । 'लुगावी क्त०' (३|१५२) णिग्लुक् । 'अदेल्लुक्यादे० ' (३|१५३) ह०हा० । 'व्यञ्जनाददन्ते' (४।२३९) अत् । 'लोकात् ' (१|१|३) हास । 'क्त-क्तवतू' (५/११७४) प्र० त० अनेन इत्त्वम् । 'क-ग-च-ज०' (१११७७) लुक् । प्रथमा सि 'क्लीबे० ' ( ३।२५) सि० → म्०। 'मोऽनु०' (१।२३) अनुस्वारः हासिअं ।
[ पाढिअं ] पठ् । पठन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृ० ' ( ३।४।२०) णिग्प्र० । 'क्त-क्तवतू' (५।१।१७४) क्तप्र० त० । 'लुगावी क्त०' (३।१५२) णिग्लुक् । 'अदेल्लुक्यादे० ' (३।१५३) प० पा० । 'व्यञ्जनाददन्ते' (४।२३९) अत् । 'लोकात् ' (१।१।३) पाठत । अनेन इत्त्वम् । 'क-ग-च-ज० ' (१।१७७) त्लुक् । 'ठो ढः' (१।१९९) ठि० → ढि० । प्रथमा सि। 'क्लीवे० ' ( ३।२५) सि० म्० 'मोऽनु०' (११२३) अनुस्वारः पाढिअं ।
[ गयं ] गतम् । अत्र सिद्धावस्थापेक्षणान्न इत्त्वम् । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) त्लुक् । 'अवर्णो यश्रुतिः' (१।१८० ) अ० य० गयं ।
[ नयं ] नतम् । अत्र सिद्धावस्थापेक्षणान इत्त्वम् । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) त्लुक्। 'अवर्णो यश्रुति: ' (१।१८० ) अ० य० नयं ।
[झायं] ध्यातम् । ‘ध्या - गोर्झा - गौ' (४६) ध्या० झा० । 'क-ग-च-ज० ' (१।१७७) त्लुक् । 'अवर्णोο' (१।१८०) अ० य० झायं
[लुअं] लूनम् । 'केनाऽप्फुण्णादयः' (४।२५८) लुआं इति निपातः लुअं ।
[ हूअं ] भू । 'क्त-क्तवतू' (५/१/१७४) क्तप्र० त० । 'के हू:' (४|६४) भू० हू० । 'क-ग-च-ज० ' (१।१७७) त्लुक् । प्रथमा सि 'क्लीवे० ' ( ३।२५) सि० म्० 'मोऽनु०' (१।२३) अनुस्वारः हूअं ॥ १५६ ॥