Vyutpatti Dipikabhidhan Dhundikaya Samarthitam Siddha Hem Prakrit Vyakaranam Part 01

Book Title: Vyutpatti Dipikabhidhan Dhundikaya Samarthitam Siddha Hem Prakrit Vyakaranam Part 01
Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

View full book textPrevious | Next

Page 437
________________

व्युत्पत्तिदीपिकाभिधान- दुण्ढिकया समर्थिते सिद्धहेमप्राकृतव्याकरणे ॥
-→
[ न समणुजाणेज्जा ] समणुजाण पूर्ववत् । वर्त्त० मिव् । 'तृतीयस्य मि:' ( ३।१४१) मिव्० मि० । अनेन मि० → ज्जा० । ‘ज्जा-ज्जे' (३।१५९) ण० णे० समणुजाणेज्जा ।
४२४
[ होज्ज ] 'भू सत्तायाम् ' (१) भू । वर्त्त० तिव् । अनेन तिव्० → ज्ज० । ‘भुवेर्हो-हुव-हवा:' (४।६०) भू० → हो० होज्ज ॥ १७७॥
मध्ये च स्वरान्ताद्वा ॥ ८।३।१७८ ॥
स्वरान्ताद्धातोः प्रकृतिप्रत्ययर्योर्मध्ये चकारात् प्रत्ययानां च स्थाने ज्ज-ज्जा इत्येतौ वा भवतः, वर्तमानाभविष्यन्त्योर्विध्यादिषु च ॥
वर्तमाना - होज्जइ होज्जाइ होज्ज होज्जा । पक्षे- होइ । एवं - होज्जसि होज्जासि होज्ज होज्जा । पक्षे- होसि इत्यादि ॥ भविष्यन्ती-होज्जहिइ होज्जाहिर होज्ज होज्जा । पक्षे - होहिसि (इ) । एवं - होज्जहिसि होज्जाहिसि होज्ज होज्जा । पक्षे
होहिसि । होज्जहिमि होज्जाहिमि होज्जस्सामि होज्जहामि होज्जस्सं होज्ज होज्जा [ होहिमि] इत्यादि ॥
-
विध्यादिषु - होज्जउ होज्जाउ होज्ज होज्जा । भवतु भवेद्वेत्यर्थः । पक्षे - होउ ॥
स्वरान्तादिति किम् ? हसेज्ज हसेज्जा । तुवरेज्ज तुवरेज्जा ॥
[ मध्ये च स्वरान्ताद्वा ] मध्य सप्तमी ङि । च प्रथमा सि । स्वरान्त पञ्चमी ङसि । वा प्रथमा सि ।
[ होज्जइ होज्जाइ होज्ज होज्जा ] 'भू सत्तायाम्' (१) । भू । वर्त्त० तिव् । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → इ० । अनेन मध्ये ज्ज-ज्जा । 'भुवेर्हो हुव-हवाः' (४।६०) भू० → हो० होज्जइ होज्जाइ । एवं त्यादिस्थानेऽपि ज्ज-ज्जा होज्ज होज्जा ।
एवं यथाप्राप्तौ 'भविष्यति हिरादिः' (३।१६६) 'मि-मो-मु- मे स्सा- हा नवा' (३।१६७) इत्यादि सूत्राणि प्रापयितव्यानि । व्यावृत्तौ तु 'वर्तमाना- भविष्यन्त्योश्च ज्ज-ज्जा वा' (३।१७७) - एत्त्वमित्यादि ॥१७८॥
1
'मे: स्सं ' (३१६९ ) 'ज्जा - ज्जे' (३|१५९)
क्रियातिपत्तेः ॥ ८।३।१७९ ॥
क्रियातिपत्ते: स्थाने ज्ज - ज्जावादेशौ भवतः ॥ होज्ज होज्जा । अभविष्यदित्यर्थः । जइ होज्ज वण्णणिज्जो ॥ [क्रियातिपत्तेः] क्रियातिपत्ति षष्ठी ङस् ।
[ होज्ज होज्जा ] 'भू सत्तायाम् (१) भू (२) | क्रियातिपत्तिः स्यत् । अनेन स्यत् ० ज्जज्जा आदेशौ । 'भुवेर्हो - हुव- हवा:' ( ४।६०) भू० हो० होज्ज होज्जा ।
[ जइ होज्ज वण्णणिज्जो ] यदि । प्रथमा सि । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) लुक् । 'अव्ययस्य' ( ३।२७) सिलुप् । ‘आदेर्यो जः' (१।२४५) य० ज० जइ । होज्ज पूर्ववत् ।
वर्णनीय । प्रथमा सि । 'वोत्तरीयानीय-तीय-कृद्ये ज्ज:' (१।२४८) ईयस्य इज्ज आदेशः । 'नो णः' (१।२२८) न० → ण० । 'सर्वत्र ल व० ' (२।७९) लुक् वण्णणिज्जो । वर्णनीयोऽभविष्यदित्यर्थः ॥१७९॥
न्त - माणौ ॥ ८।३।१८० ॥
क्रियातिपत्ते: स्थाने न्त- माणौ आदेशौ भवतः ॥ होन्तो । होमाणो । अभविष्यदित्यर्थः ॥


Page Navigation
1 ... 435 436 437 438 439 440 441 442