________________
૪૦
ધન ઉપાર્જન કરવા માટે ધાતુવાદ વગેરે ઉપાયો કરવા લાગ્યો.
અહીં મયૂર ગ્રામમાં પેલી મયૂરપાલકની પુત્રીને પુત્ર જન્મ્યો. તેનું નામ ચંદ્રગુપ્ત પાડ્યું. તે આઠ વર્ષ પછી ચાણક્ય ફરતો ફરતો ત્યાં આવ્યો. તે વખતે ગામની બહાર ચંદ્રગુપ્તને ગામના છોકરાઓ સાથે રાજનીતિની ક્રિીડા કરતો જોયો. ચાણક્ય તેની પાસે આવી યાચના કરી ત્યારે ચંદ્રગુપ્ત બોલ્યો કે “તમને હું આ ગાય આપું છું.” તેણે કહ્યું-“ગાયનો માલિક તને મારશે તો તું શું કરીશ ?” તે બોલ્યો-“તમે ભય ન પામો, આ પૃથ્વી વીર પુરુષને જ ભોગવવા લાયક છે.” તે સાંભળી ચાણકયે વિચાર્યું કે “આનું ચરિત્ર આજથી જ મહા ઉદાર છે.” એમ જાણી તેણે કોઈને પૂછ્યું કે-“આ કોનો પુત્ર છે ?” ત્યારે તેણે દોહદનો વૃત્તાંત કહી કહ્યું કે “ચાણક્ય નામના પરિવ્રાજકનો પુત્ર છે.” તે સાંભળી હર્ષિત થઈ ચાણકયે ચંદ્રગુપ્તને કહ્યું કે
હે વત્સ ! મારી સાથે ચાલ. હું તને રાજા બનાવું.” તે સાંભળી તે બાળક તેની સાથે ગયો.
પછી ચાણક્ય ધાતુવાદના બળથી ઘણું ધન મેળવી તે ધનથી ઘણા સૈનિકો ભેગા કર્યા. પછી તે સૈન્ય સહિત જઈને પાટલીપુત્ર નગરને તેણે ઘેરી લીધું. નંદરાજાએ સૈન્ય સહિત બહાર આવી, તેની સાથે યુદ્ધ કરી, તેનો પરાભવ કર્યો. તેનું સર્વ સૈન્ય નાસી ગયું. ત્યારે ચંદ્રગુપ્તને લઈ ચાણક્ય પણ નાઠો. નંદરાજાના ઘોડેસવારો તેની પાછળ પડ્યાં. તેમને પાછળ પાછળ આવતા જોઈ ચાણક્ય વિચાર્યું કે–“નંદના સૈનિકો આવી પહોંચ્યા, મારી સાથે આ બાળક છે અને વળી અમે બંને પગે ચાલીએ છીએ, તો અશ્વ ઉપર, ચઢીને આવતા તેઓની સામે મારું શું બળ ચાલશે ?' એમ વિચારી પાસે એક તળાવમાં એક ધોબી કપડાં ધોતો હતો, તેની પાસે જઈ ચાણક્ય કહ્યું કે– “હે ધોબી ! નંદ રાજાના સુભટો મારવા આવે છે માટે નાસો.” તે સાંભળી ધોબી કપડાં મૂકીને નાઠો. પછી ચંદ્રગુપ્તને તે સરોવરમાં સંતાડી ચાણક્ય પોતે ધોબી બની ગયો. તેટલામાં નંદનો એક ઘોડે સવાર સૈનિક ત્યાં આવ્યો. તેણે પૂછ્યું કે–“હે ધોબી ! ચંદ્રગુપ્ત ક્યાં ગયો?” ધોબીએ કહ્યું“આ સરોવરમાં પેઠો છે.” તે સાંભળી તે સવાર અશ્વ પરથી ઉતરીને ધોબીને જ અશ્વ તથા ખડ્ઝ સોંપી તે સરોવરમાં પ્રવેશ કરવા તૈયારી કરવા
