________________
મુનિઓ ભય પામી બોલ્યા કે- “હે રાજા ! તમે શ્રાવક થઈને અમને સાધુઓને કેમ હણો છો ?” રાજાએ કહ્યું કે-“તમે ચોર છો ? કે હેરિક–જાસુસ છો? કે સાધુ છો ? એમ કોણ જાણે છે ?” તેઓ બોલ્યા કે
હે રાજા ! અમે સાધુ જ છીએ.” રાજાએ કહ્યું–‘તમારા મતમાં સર્વ વસ્તુ અવ્યક્ત છે, તેથી અમે સાધુ છીએ એમ તમે શી રીતે કહો છો ? વળી તમારા મત પ્રમાણે હુ પણ શ્રાવક છું? કે બીજો છું? એમ નિશ્ચયથી જાણ્યા વિના તમે મને શ્રાવક કેમ કહો છો ? તેથી જો તમે ભગવાન મહાવીર પરમાત્માએ જણાવેલ વ્યવહાર નયને માનતા હો તો હું તમે શ્રમણ નિગ્રંથ છો એમ માની શકું” તે સાંભળી તેઓ અત્યંત લજ્જા પામી પ્રતિબોધ પામ્યા, તેથી તેઓ બોલ્યા કે- “હે રાજા ! અમે ચિરકાળથી ભ્રાંતિ પામ્યા હતા તે આજે તમે અમને પ્રતિબોધ આપ્યો તે બહુ સારું કર્યું.” તે સાંભળી રાજાએ તેમને કહ્યું કે-“મેં તમને પ્રતિબોધ પમાડવા માટે જે જે કાંઈ અયુક્ત કર્યું છે, તે તમે મારા અપરાધની ક્ષમા કરશો”એમ કહી બહુમાનપૂર્વક રાજાએ તેમને વંદન કર્યું. તેઓ પણ આલોચના લઈ ફરીથી બોધ પામી પ્રથમની જેમ પૃથ્વી પર વિચરવા લાગ્યા. ૩.
ચોથા નિતવ અશ્વમિત્રની કથા શ્રી વર્ધમાન સ્વામીના નિર્વાણથી બસોને વીસ વર્ષે ચોથો નિર્તવ ઉત્પન્ન થયો, તે આ પ્રમાણે–મિથિલા નગરીના લક્ષ્મીગૃહ નામના ઉદ્યાનમાં શ્રીમહાગિરિ નામના આચાર્ય સમવસર્યા. તેમને કડિગ્ન નામનો શિષ્ય હતો, અને તેને અશ્વમિત્ર નામે શિષ્ય હતો. તે અશ્વમિત્ર એક વાર વિદ્યાનુપ્રવાદ નામના દશમાં પૂર્વની નૈપુણિક નામની વસ્તુઓ ભણતો હતો. તેમાં આવો પાઠ આવ્યો કે–“વર્તમાન સમયમાં રહેલા નૈરયિકથી આરંભીને વૈમાનિક પર્યત સર્વ જીવો બીજે સમયે વિચ્છેદ પામે છે.” આવા પાઠ ઉપરથી તે વિપરીત સમજીને બોલ્યો કે–જેમ ઇંદ્રધનુષ, વીજળી અને મેઘ વગેરે વસ્તુ એક ક્ષણે ઉત્પન્ન થાય છે અને બીજે ક્ષણે નાશ પામે છે, તેમ જીવાદિક સર્વ પદાર્થો પણ ક્ષણ વિનશ્વર છે.” તે સાંભળી ગુરુએ તેને કહ્યું કે-“હે વત્સ ! ક્ષણ ક્ષણ પ્રત્યે સર્વ વસ્તુનો સર્વથા નાશ થાય છે એમ તું
