________________
૨૦૩
મોહનીય કર્મ ખપાવવાનો અનુક્રમ આ પ્રમાણે છે–પ્રથમ એકી વખતે અનંતાનુબંધી ક્રોધાદિ ચારે કષાયને ખપાવે છે. ત્યારપછી અનુક્રમે મિથ્યાત્વ, મિશ્ર અને સમકિત મોહનીયનાં દળિયાંને ખપાવે છે. ત્યારપછી પ્રત્યાખ્યાનાવરણ અને અપ્રત્યાખ્યાનાવરણરૂપ આઠ કષાયોને ખપાવવાનો આરંભ કરે છે, તે અર્ધા ખપે ત્યાં વચ્ચે નરકગતિ ૧, નરકાનુપૂર્વી ૨, તિર્યગ્ગતિ ૩, તિર્યગાનુપૂર્વી ૪, એકેંદ્રિયાદિ ચાર જાતિ ૮, આતપ ૯, ઉદ્યોત ૧૦, સ્થાવર ૧૧, સૂક્ષ્મ ૧૨, સાધારણ ૧૩, નિદ્રાનિદ્રા ૧૪, પ્રચલાપ્રચલા ૧૫ અને સ્વાદ્ધિ ૧૬, આ સોળ પ્રકૃતિને ખપાવે છે. પછી તે આઠે કષાયોનો બાકી રહેલો અર્ધ ભાગ ખપાવે છે. ત્યારપછી પુરુષ હોય તો અનુક્રમે નપુંસકવેદ, સ્ત્રીવેદ, હાસ્યાદિ છે અને પુરુષવેદને ખપાવે છે, સ્ત્રી કે નપુંસક હોય તો પોતપોતાના વેદને છેલ્લે ખપાવે છે. ત્યારપછી અનુક્રમે સંજવલન ક્રોધ, માન, માયા અને લોભને ખપાવે છે. આ દરેક પ્રકૃતિને ખપાવવાનો કાળ અંતર્મુહૂર્તનો છે. તથા સર્વ પ્રકૃતિઓને ખપાવવાનો કાળ પણ અંતર્મુહૂર્તનો જ છે. કેમકે અંતર્મુહૂર્તના અસંખ્યાતા બ્દ છે. આ પ્રમાણે મોહનીય ક્રમને ખપાવ્યા પછી એક અંતર્મુહૂર્તમાં યથાખ્યાત ચારિત્રને પામે છે, પછી ક્ષીણમોહ ગુણસ્થાનકના છેલ્લા બે સમયમાંના પહેલા સમયે નિદ્રા અને પ્રચલા એ બેને ખપાવી પાંચ પ્રકારનું જ્ઞાનાવરણીય, નવ પ્રકારનું દર્શનાવરણીય અને પાંચ પ્રકારનું અંતરાય કર્મ, આ ત્રણે સત્કર્મો ૧૪ પ્રકૃતિઓને એકી સાથે ખપાવે છે. ત્યારપછી સર્વોત્તમ, વિનાશ નહીં હોવાથી અનંત, સમગ્ર પદાર્થોને ગ્રહણ કરનાર હોવાથી કુસ્ન–સમગ્ર, સમગ્ર સ્વપર પર્યાયો વડે પરિપૂર્ણ સર્વ આરણ રહિત, અજ્ઞાનરૂપી અંધકાર રહિત, સર્વ દોષ રહિત, લોકોલોકને પ્રકાશ કરનાર શ્રેષ્ઠ એવા કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શનને ઉત્પન્ન કરે છે.
ત્યારપછી જયાં સુધી સયોગી મન, વચન અને કાયાના વ્યાપારવાળો હોય, ત્યાં સુધી ઐયંપથિક કર્મને બાંધે છે. તે ઐયંપથિક કર્મ કેવું? તે કહે છે– આત્મપ્રદેશની સાથે સુખકારક સ્પર્શ સાતવેદનીયરૂપ બે સમયની સ્થિતિવાળું, તે કર્મ પહેલે સમયે બાંધે બીજે સમયે વેદે=ભોગવે અને ત્રીજે સમયે જીર્ણ કરે એટલે ક્ષીણ કરે–આવું તે કર્મ જીવ પ્રદેશની
