________________
૭૩
સમજીશ નહીં, પરંતુ વસ્તુના બીજા બીજા પર્યાયોની ઉત્પત્તિ અને નાશની અપેક્ષાએ વસ્તુઓનું કથંચિત્ ક્ષણવિનસ્વરપણું કહેવાય છે. કારણ કે જો સર્વથા પ્રતિક્ષણે વસ્તુનો નાશ અંગીકાર કરીએ તો તેઓ તેવો જ પદાર્થ પ્રત્યક્ષપણે જોવામાં આવે છે, તે શી રીતે દેખાય ? વળી ક્ષણ ક્ષણ પ્રત્યે વસ્તુનો સર્વથા નાશ માનીએ તો આ લોક અને પરલોક સંબધી વ્યવહાર પણ શી રીતે થઈ શકે? કારણ કે તેમ માનીએ તો એક જણ ભોજન કરવાનો આરંભ કરશે અને તૃપ્તિ બીજો પામશે, એક જણ માર્ગમાં ચાલશે અને તેનો શ્રમ બીજો પામશે, એક જણ ઘડાને જોશે અને તેનું જ્ઞાન બીજાને થશે, એક જણ કાર્યનો આરંભ કરશે અને કાર્યનો કર્તા બીજો થશે, એક જણ દુષ્કર્મ કરશે અને નરકમાં બીજો જશે, એક જણ ચારિત્ર પાળશે અને મોક્ષે બીજો જશે. એ રીતે સર્વથા ક્ષણિક વાદથી તો સર્વત્ર વિપરીતપણું આવશે. તેથી કરીને સર્વથા પ્રકારે વસ્તુનો નાશ માનવો યોગ્ય નથી, પરંતુ વસ્તુના પર્યાય ક્ષણે ક્ષણે જુદા જુદા થાય છે એમ માનવું યોગ્ય છે. સૂત્રમાં પણ નારકાદિકનો જે વિચ્છેદ કહ્યો છે, તે પર્યાયની અપેક્ષાએ કહ્યો છે. જેના સિદ્ધાંતમાં સર્વ પદાર્થો દ્રવ્યથી શાશ્વતા અને બીજા બીજા પર્યાયની અપેક્ષાએ અશાશ્વતા માનેલા છે.”
આ પ્રમાણે અનેક યુક્તિ વડે સમજાવ્યા છતાં તે અશ્વમિત્ર સાધુ પ્રતિબોધ પામ્યો નહીં, ત્યારે ગુરુએ તેને નિહ્નવ જાણી કાયોત્સર્ગપૂર્વક તેનો ત્યાગ કર્યો. ત્યારપછી તે અશ્વમિત્ર પોતે વિપરીત સમજાવેલા=ભરમાવેલા કેટલાક સાધુઓ સહિત પૃથ્વીપર વિચરવા લાગ્યો, અને ઘણા માણસોને પોતાનો મત કહી ભરમાવવા લાગ્યો. એકવેળા તે પરિવાર સહિત રાજગૃહ નગરમાં ગયો. ત્યાં શુલ્ક (દાણ)ના અધિકારીઓ ઉત્તમ શ્રાવક હતા, તેઓએ તે નિહ્નવને આવેલો જાણી વિચાર કર્યો કે-“આપણે કઠોર-નિર્દય કાર્ય કરીને પણ આ અશ્વમિત્ર અને તેના પરિવારને પ્રતિબોધ પમાડવો.” એમ વિચારી તે શ્રાવકો તેમની પાસે જઈ તેમને યષ્ટિ મુષ્ટિ વગેરે વડે અત્યંત મારવા લાગ્યા. ત્યારે તે સાધુઓ બોલ્યા કે–“અમે તમને લોકના મુખથી શ્રાવક સાંભળ્યા છે અને તમે અમને સાધુઓને કેમ મારો છો ?” તે સાંભળી શ્રાવકો બોલ્યા કે–“તમારા મત પ્રમાણે જેઓએ ચારિત્ર ગ્રહણ કર્યું
