________________
८४
નામના આચાર્ય ગચ્છ સહિત રહ્યા હતા. તે જ નગરમાં શિવભૂતિ નામનો એક સહગ્નમલ હતો, તેણે રાજા પાસે જઈને કહ્યું કે- “હું તમારી સેવા કરવા ઇચ્છું છું.” રાજાએ કહ્યું-“તારી પરીક્ષા કર્યા પછી હું તને સેવક બનાવીશ.” પછી એક વાર અંધારી રાત્રિએ રાજાએ તેને બોલાવી એક પશુ તથા મદિરા આપી કહ્યું કે- “અત્યારે સ્મશાનમાં એકલા જઈ ત્યાં માતૃદેવીના મંદિરમાં રહેલી દેવીને આ મદિરા અને પશુનું બલિદાન આપી આવ.” ત્યારે શિવભૂતિ તે પશુ તથા મદિરાને લઈ સ્મશાનમાં ગયો. રાજો તેની પાછળ તેને ભય પમાડવા માટે ગુપ્ત સેવકો મોકલ્યા. સહસ્મલ્લ માતૃદેવીના મંદિરે આવ્યો તે ખૂબ જ ભૂખ્યો હોવાથી તેણે પશુને મારી તેનું માંસ ખાધું અને મદિરા પીધી. તે વખતે ગુપ્ત રહેલા રાજાના સેવકોએ શિયાળ જેવા અવાજો કરી તેને ઘણા પ્રકારે બીવરાવ્યો, પણ તે જરાપણ ક્ષોભ પામ્યો નહી. પછી તે સહસ્રમલે રાજા પાસે આવીને કહ્યું કે-“મેં બલિદાન આપ્યું.” સેવકોએ પણ તેના વીરપણાની પ્રશંસા કરી, પરંતુ શિવભૂતિ માંસ-મદીરા ખાઈ-પી ગયો છે એ વાત કોઈએ કરી નહીં, રાજાએ તેને મોટી આજીવિકા આપી પોતાનો સેવક બનાવ્યો.
એક વાર રાજાએ મથુરા નગરી જીતવા માટે પોતાનું સૈન્ય મોકલ્યું, અને સાથે સહસ્રમલ્લને પણ મોકલ્યો, થોડે દૂર ગયા પછી તેઓએ પરસ્પર વિચાર કર્યો કે–“રાજાએ આપણને મથુરા નગરી જીતવા મોકલ્યા છે. પરંતુ ઉત્તર મથુરા અને દક્ષિણ મથુરા એવી બે મથુરા છે તેમાંથી કઈ જીતવાની છે ? તે આપણે પૂછ્યું નહીં. માટે હવે શું કરવું?” તે સાંભળી શિવભૂતિ બોલ્યો કે–“તે બાબત રાજાને પૂછવાની જરૂર નથી. આપણે બંને મથુરા જીતીને જઈશું.” તે સાંભળી સેનાપતિએ કહ્યું કે-“આ સૈન્યના બે ભાગ કરીને જુદા જુદા જીતવા જઈએ તો તો એક પણ મથુરા જીતી શકાય તેમ નથી. વળી એક જીતવામાં જ ઘણો કાળ લાગે તેમ છે, તેથી એક જીત્યા પછી બીજી જીતીએ તે પણ બની શકે તેવું નથી.” તે સાંભળી શિવભૂતિએ કહ્યું કે-“તે બે નગરીમાં જે દુર્જય હોય તે મને એકલાને જ જીતવા આપો, અને બીજી નગરીને જીતવા આખું સૈન્ય લઈને તમે જાઓ.” ત્યારે સેનાપતિએ કહ્યું કે-“દક્ષિણ મથુરા મોટી છે માટે ત્યાં તમે જાઓ.” તે
