Trishashtishalakapurushcharitammahakavyam Parva 10

Author(s): Hemchandracharya, Shilchandrasuri
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 174

१५०
कलिकालसर्वज्ञश्रीहेमचन्द्राचार्यगुम्फितं
[दशमं पर्व कार्यस्तत्र कलिजैश्च वने सत्य इव द्विपः । कुर्वन् यन्त्रप्रयोगेण क्रिया गत्यासनादिकाः ॥१९४|| कलिञ्जहस्तिमध्ये च भटाः स्थास्यन्ति शस्त्रिणः । ते गजं चलयिष्यन्ति भत्स्यन्ति च त एव तम् ॥१९५।। बद्ध्वा चैवं वत्सराज इहाऽऽनीतस्तवाऽऽज्ञया । कन्यां वासवदत्तां ते गान्धर्वं शिक्षयिष्यति ॥१९६।। पासाधु साध्विति राज्ञाऽनुमतो मन्त्र्यपि तं तथा । अकारयद् गजं सत्यगजादप्यधिकं गुणैः ॥१९७||
दन्तघात-करोत्क्षेप-बृंहितप्रसरादिभिः । तं कुञ्जरं वनचरा विदाञ्चक्रुरकृत्रिमम् ॥१९८|| पावनेचरास्तं करिणमाख्यन्नुदयनाय ते । तद्बन्धार्थं वने तस्मिन् ययावुदयनोऽपि हि ॥१९९।। दूरे मुक्त्वा परीवारं परिक्रामञ्च्छनैः शनैः । शकुनान्वेषक इव वनान्तः प्रविवेश सः ॥२००|| मायाकरटिनस्तस्य समीपमुपसृत्य च । जगावुदयनस्तारमधरीकृतकिन्नरः ॥२०१।। जगावुदयनो गीतं सुधास्वादु यथा यथा । तथा तथाऽन्तःपुरुषाः स्तिमिताङ्गं गजं व्यधुः ॥२०२।। कौशाम्बीशोऽपि तं नागं मन्वानो गीतमोहितम । शनैः शनैरभ्यसर्पत्तिमिरे संचरन्निव ॥२०॥ मूढोऽयं मम गीतेनेत्युपसृत्य स पार्थिवः । उत्प्लुत्येभं तमारोहद्विहङ्ग इव पादपम् ॥२०४।। प्रद्योताऽऽयुक्तसुभटा निःसृत्य द्विरदोदरात् । पातयित्वा गजस्कन्धाद् वत्सराजमबन्धयन् ॥२०५।। एकाकी च निरस्त्रश्च विश्वस्तश्च शतैर्भटैः । नाऽकार्षीत् पौरुषं रुद्धः कुक्कुरैरिव सूकरः ॥२०६।। पाऊचे च चण्डप्रद्योतो वत्सराजं भटार्पितम् । मत्पुत्रीं शिक्षयैकाक्षीं त्वं गान्धर्वकलां निजाम् ॥२०७।। मत्कन्याऽध्यापनेन त्वं सुखं तिष्ठ मदोकसि । अन्यथा तव बद्धस्य मदधीनं हि जीवितम् ॥२०८।। दध्यावुदयनोऽप्येवं कन्यामध्यापयन्नहम् । कालं क्षिपामि जीवन् हि नरो भद्राणि पश्यति ॥२०९।। इति चेतसि निश्चित्य तत् प्रद्योतस्य शासनम् । अनुमेने वत्सराजः स पुमान् यो हि कालवित् ॥२१०।। पाऊचे च चण्डप्रद्योतः काणा हि दुहिता मम । मा जातु तां निरीक्षेथाः सा हि लज्जिष्यतेऽन्यथा ॥२११।।
इत्युक्त्वाऽन्तःपुरे गत्वा तनयामप्युवाच सः । गान्धर्वगुरुरायातो न वीक्ष्यः कुष्ठ्ययं यतः ॥२१२।। पावत्सराजोऽपि गान्धर्वं तां तथैवाऽध्यजीगपत् । प्रद्योतवञ्चितौ तौ तु मिथो ददृशतुर्न तु ॥२१३।। पश्याम्यमुमिति ध्यायन्त्यन्यदाऽवन्तिनाथसूः । मनःशून्याऽन्यथाऽपाठीन्मनोऽधीनं हि चेष्टितम् ॥२१४|| वत्सराजस्तदाऽवन्तिराजपुत्रीमतर्जयत् । विनाशयसि किं शास्त्रं काणे ! दु:शिक्षिताऽसि किम् ? ॥२१५।। सा तिरस्कारकुपिता वत्सराजमदोऽवदत् । किं काणामभिधत्से मां ? कुष्ठिनं स्वं न पश्यसि ? ॥२१६।। दध्यौ चैवं वत्सराजः कुष्ठभाग् यादृगस्म्यहम् । काणापि तागेवैषा पश्यामि तदिमां खलु ॥२१७|| इत्यपासारयत् काण्डपटं स धिषणापटुः । ददर्श मेघनिर्मुक्तामिन्दुलेखामिवाऽथ ताम् ॥२१८॥ तं च वासवदत्ताऽपि सद्यः स्फारितलोचना । सर्वाङ्गसुभगं साक्षादिवाऽद्राक्षीन्मनोभुवम् ॥२१९।। दृष्ट्वा वासवदत्तां तं वत्सराजोऽपि तां तदा । परस्परानुरागर्द्धिसूचकं चक्रतुः स्मितम् ॥२२०॥ प्रद्योतपुत्री प्रोवाच धिग्धिक् ! पित्राऽस्मि वञ्चिता । कू हूतमिलेन्दुमिव याऽपश्यं त्वां न सुन्दर ! ॥२२१॥
१. काष्ठैः । २. बन्धनं करिष्यन्ति । भत्स्यन्ते खं. १ । ३. पक्षिव्याध इव । ४. ०सर्प तिमिरे खं. १ । ५. स्तब्धो० नू. मु.। ६. तां मु. । ७. शून्यचित्ता । ८. जवनिकाम् । ९. कामदेवम् । १०. अमावस्योपरि प्रतिपत् कुहूः, तस्यास्तमिस्र स्थितं चन्द्रमिव।