Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 02
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
સૂત્ર-૨૦
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
૬૩
તથા શ્રોત્રાદિક્ષયોપશમરૂપ લબ્ધિ હોય તો નિવૃત્તિ, ઉપકરણ અને ઉપયોગ થાય.
કારણ કે કર્મ વિશેષથી(=નિર્માણનામકર્મ અને અંગોપાંગનામકર્મથી) સંસ્કાર કરાયેલ =વિશિષ્ટ અવયવોની રચનાથી બનાવાયેલા) પ્રદેશ (=કર્ણગોલક આદિ વિશેષ વિભાગો) હોય તો કર્ણવિવર આદિ હોય. જે જીવને ક્ષયોપશમરૂપ લબ્ધિ ન હોય તેને આ બધું ન હોય. ભાષ્યકાર તે પ્રમાણે કહે છે- નિવૃત્તિ આદિ (ચાર)માંથી કોઇ એક ન હોય તો વિષયોનું દર્શન(જ્ઞાન) થતું નથી. (નિવૃત્તિ, ઉપકરણ, લબ્ધિ અને ઉપયોગ એ ચારે ય હોય તો બોધ થાય.) (૨-૧૯)
भाष्यावतरणिका - अत्राह - उक्तं भवता पञ्चेन्द्रियाणीति । तत्कानि तानीन्द्रियाणीत्युच्यते—
ભાષ્યાવતરણિકાર્થ– પ્રશ્ન— આપે ઇન્દ્રિયો પાંચ છે એમ કહ્યું તો તે ઇન્દ્રિયો કઇ છે ?
ઉત્તર– તે ઇન્દ્રિયો કઇ છે તે કહેવાય છે
',
टीकावतरणिका - तदेवं द्रव्यभावतयेन्द्रियाणां विभागमुपदर्श्य तन्नामादर्शनायाह-'अत्राहे' त्यादि, अत्रावसरे शिष्य आह-उक्तं भवता प्राक्-' - पञ्चेन्द्रियाणि सङ्ख्यया, तत् कानि तानि नाम्ना इन्द्रियाणीत्युच्यतां, एवं पूर्वपक्षमाशङ्क्याह-उच्यते
ટીકાવતરણકાર્થ આ પ્રમાણે દ્રવ્યેન્દ્રિય અને ભાવેન્દ્રિય એવા વિભાગને બતાવીને ઇન્દ્રિયોના નામોને બતાવવા માટે કહે છે- ‘અત્રાહ ફત્યા’િ આ અવસરે શિષ્ય કહે છે કે, આપે પૂર્વે ઇન્દ્રિયોની સંખ્યા પાંચ છે એમ કહ્યું છે. તેથી તેમનાં નામો કયા છે તે કહો. આવા પૂર્વપક્ષની આશંકા કરીને સૂત્રકાર કહે છે- ઇન્દ્રિયોનાં નામોને કહીએ છીએપાંચ ઇન્દ્રિયોના નામો—
સ્વર્ગનરસનપ્રાળવક્ષ:શ્રોત્રાણિ ાર-૨૦
સૂત્રાર્થ— સ્પર્શન, રસન, પ્રાણ, ચક્ષુ, શ્રોત્ર એમ પાંચ ઇન્દ્રિયોના ક્રમશઃ નામો છે. (૨-૨૦)
