Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 02
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
૧૫૬
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨ - સૂત્ર-૫૦ શરીરથી અસંખ્યગુણ છે એમ પૂર્વે (૨-૩૯ સૂત્રમાં) તથા આહારક પછીના બંને શરીરોના પ્રદેશો-સ્કંધો ક્રમશ: અનંતગુણા છે એમ પૂર્વે (૨-૪૦ સૂત્રમાં) કહ્યું છે.
(૭) અવગાહના– અવગાહનાથી જુદાપણું છે. જીવ જેટલા આકાશપ્રદેશોમાં રહે તે અવગાહના કહેવાય. પ્રમાણ દ્વારમાં અવગાહનાની વિવક્ષા કરી નથી. એથી અહીં અલગ કહી છે.
(૮) સ્થિતિ– સ્થિતિથી જુદાપણું આ પ્રમાણે છે- ઔદારિકની જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી ત્રણ પલ્યોપમ સ્થિતિ છે. વૈક્રિયની જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી ૩૩ સાગરોપમ સ્થિતિ છે. આહારકની એક અંતર્મુહૂર્ત જ સ્થિતિ છે. તૈજસ-કાશ્મણની પ્રવાહની અપેક્ષાએ અભવ્યજીવોને આશ્રયીને અનાદિ-અનંત સ્થિતિ છે. ભવ્ય જીવોની અપેક્ષાએ અનાદિ-સાંત સ્થિતિ છે.
(૯) અલ્પ-બહત્વ– અલ્પ-બહુત્વથી જુદાપણું છે. તે આ પ્રમાણેઆહારકશરીરો સર્વથી થોડાં છે. ઉત્કૃષ્ટથી હજાર પૃથકત્વ છે. ક્યારેક એક પણ ન હોય. કારણ કે આહારકશરીરના વિરહનો કાળ છ મહિના કહ્યો છે. તેનાથી વૈક્રિયશરીરો અસંખ્યગુણા છે. કારણ કે નારક-દેવોને સદા હોય છે. તેનાથી ઔદારિકશરીરો અસંખ્યગુણ છે. કેમકે (સાધારણ શરીરવાળા અને) પ્રત્યેક શરીરવાળા તિર્યંચ-મનુષ્યોને સદા ઔદારિકશરીર હોય છે. તેનાથી તૈજસ-કાશ્મણશરીરો (પ્રત્યેક) અનંતગુણા છે. કારણ કે સાધારણ શરીરવાળા જીવોને પણ પ્રત્યેકને આ તૈજસ-કાશ્મણશરીર હોય છે. આ પ્રમાણે આ કારણ આદિ નવ વિશેષતાઓથી ઔદારિક આદિ શરીરોનું જુદાપણું સિદ્ધ થયું. (ર-૫૦)
भाष्यावतरणिका- अत्राह- आसु चतसृषु संसारगतिषु को लिङ्गनियम इति । अत्रोच्यते- जीवस्यौदयिकेषु भावेषु व्याख्यायमानेषूक्तम् । त्रिविधमेव लिङ्गं स्त्रीलिङ्गं पुल्लिङ्गं नपुंसकलिङ्गमिति ॥ तथा
૧. જો કે સાધારણશરીરવાળા જીવો અનંત છે. પણ અનંત જીવોનું શરીર એક હોય છે. આથી
શરીરો તો અસંખ્ય જ થાય, અનંત ન થાય. માટે અહીં અસંખ્યગુણ એવું કથન બરોબર છે.
