Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 02
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
૧૬૬
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
સૂત્ર-૫૩ પ્રશ્ન–જો કર્મનું અપવર્તન થાય છે તો કૃતનાશ દોષનો પ્રસંગ આવે છે. કારણ કે કર્મ (પૂર્ણ) વેદાતું નથી. હવે જો આયુષ્ય છે અને મૃત્યુ પામે છે તો તેનાથી અકૃતાગમ દોષનો પ્રસંગ આવે છે. કારણ કે આયુષ્ય હોવા છતાં મરે છે અને તેથી આયુષ્ય કર્મની નિષ્ફળતા રૂપ દોષ આવે છે. આ અનિષ્ટ છે. એક ભવની સ્થિતિવાળું આયુષ્યકર્મ અને જન્મમાં થતું નથી તેથી આયુષ્યનું અપવર્તન નથી=આયુષ્યનું અપવર્તન થાય એ યોગ્ય નથી.
ઉત્તર-કર્મના કૃતનાશ, અકૃતાગમ અને નિષ્ફળતા એ દોષો લાગતા નથી અને આયુષ્ય અન્ય જન્મમાં જતું પણ નથી, કિંતુ યથોક્ત ઉપક્રમોથી પીડિત થયેલા જીવનું ક્રમ વિના એકી સાથે ઉદયમાં આવેલું આયુષ્યકર્મ જલદી ફળ આપે છે. ક્રમ વિના એકી સાથે ઉદયમાં આવેલું આયુષ્યકર્મ જલદી અનુભવાય તેને અપવર્તન કહેવાય છે. આમાં તૃણના ઢગલાને બળવાનું દૃષ્ટાંત છે. જેમ ભેગો કરેલો સુકો પણ તૃણનો ઢગલો અવયવથી બળતો હોવાથી લાંબાકાળે બળે છે. તે જ તૃણના ઢગલાને ઢીલું અને છૂટું ભેગું કરીને બાળવામાં આવે તો બધી તરફથી એકી સાથે બળતો અને પવનના ઉપક્રમથી હણાયેલો જેમ જલ્દી બળે છે તેમ આયુષ્યકર્મ પણ ઉપક્રમના અનુભાવથી જલદી અનુભવાય છે અથવા જેવી રીતે ગણિતમાં કુશળ આચાર્ય ગણિત જલદી કરી શકાય એ માટે ગુણાકાર ભાગાકાર વડે છેદથી જ રાશિનું અપવર્તન કરે છે છતાં સંખ્યય અર્થનો અભાવ થતો નથી. તેવી રીતે ઉપક્રમથી પીડાયેલો અને મરણ સમુદ્ધાતના દુઃખથી આર્ત થયેલો જીવ કર્મ જેનું કારણ છે એવા કરણવિશેષને અનાભોગ યોગપૂર્વક ઉત્પન્ન કરીને ફળનો જલદી ઉપભોગ થાય એ માટે આયુષ્યકર્મનું અપવર્તન કરે છે છતાં આયુષ્યકર્મના ફળનો અભાવ થતો નથી.
વળી બીજું- અથવા જેવી રીતે ધોયેલું વસ્ત્ર પાણીથી ભીનું જ ભેગું કરવામાં આવે તો લાંબા કાળ સુકાય છે. તે જ (=પાણીથી ભીનું) વસ્ત્ર પહોળું કરીને સૂકવવામાં આવે તો સૂર્યના કિરણો અને વાયુથી હણાયેલું જલદી સુકાઈ જાય છે. ભેગા કરેલા તે વસ્ત્રમાં સ્નેહ (પાણી)નું આગમન
