Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 02
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
સૂત્ર-૪૫ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
૧૩૩ થતો નથી.) કારણ કે તે વખતે વ્યક્તરૂપે હિંસાની પ્રવૃત્તિ ન હોવાથી વ્યક્તરૂપે કર્મબંધના કારણોનો અભાવ હોય છે.
(૩) વિશિષ્ટ અનુભવ રૂપે કર્મ વેદાય નહિ, (જેવી રીતે ઔદારિક આદિ શરીરથી સ્પષ્ટ રૂપે કર્મફળનો અનુભવ થાય છે તેમ કાર્પણ શરીરથી ન થાય.) કારણ કે કાર્મણશરીરનો(=કાર્પણ કાયયોગનો) કાળ અલ્પ હોવાથી ઉદીરણા વગેરે ન થઈ શકે.
(૪) કર્મનિર્જરા પણ ન થાય. રસહીન ન બનેલા કુસુમપુષ્પોની જેમ કર્મો રસહીન કરી શકાતા નથી.
કાર્મણશરીરથી સુખ-દુઃખનો ઉપભોગ વગેરે કેમ કરી શકાતું નથી તેનું કારણ જણાવતાં ટીકાકાર કહે છે કે- (રૂપરામાવા–ઉપકરણનો (ઔદારિકશરીર વગેરેનો) અભાવ છે. ઉપકરણનો અભાવ કેમ છે તેનું કારણ જણાવતાં કહે છે કે- (સામયિયોત્રિ) સામગ્રીનો (=મનુષ્યગતિ વગેરે કારણ સમૂહનો) યોગ નથી. (ર્વ પ્રતિવિશિષ્ટ =)અહીં ભોગ વગેરેનો અભાવ જે કહ્યો છે તે વિશિષ્ટ પ્રકારના ભોગ આદિની અપેક્ષાએ છે, પણ કોઈ પણ પ્રકારના ઉપભોગ આદિની અપેક્ષાએ નથી. અહીં ભાવાર્થ આ છે- કાર્મણશરીરથી પૂર્વે કહ્યું તેમ વિશિષ્ટ રૂપે=વ્યક્તરૂપે સુખ-દુઃખાનુભવ વગેરે ન થાય, પણ કર્મનો ઉદય હોય છે અને મિથ્યાત્વ આદિ નિમિત્તક કર્મબંધ પણ હોય છે. તેમ જ ભોગવાયેલા કર્મની અનામનિર્જરા પણ હોય છે...
શેષાળી તુ” રૂત્યાદ્રિ, કાર્મણ સિવાય બાકીના ઔદારિક વગેરે શરીરો ઉપભોગથી સહિત છે. કારણ કે જેનાથી ઉપભોગ કરી શકાય તે ઇન્દ્રિયો તેમને હોય છે. ૧. ભવિષ્યમાં ઉદયમાં આવનારાં કર્મોને જે પ્રયત્નવિશેષથી ઉદયાવલિકામાં નાખીને તેમનાં
ફળનો પહેલો અનુભવ કરી લેવો તે ઉદીરણા છે. ૨. કુસુંભવૃક્ષનાં પુષ્પો રસહીન બને એટલે એની મેળે વૃક્ષ ઉપરથી ખરી પડે છે. એ પુષ્પોમાંથી ફળો થતાં નથી. તેવી રીતે રસહીન બનેલાં કર્મો ફળ આપ્યા વિના આત્મપ્રદેશોથી છૂટા પડી જાય છે, માટે અહીં કુસુંભવૃક્ષનાં પુષ્પોનું દષ્ટાંત આપ્યું છે.
