Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 02
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust

View full book text
Previous | Next

Page 179
________________ ૧૫૩ સૂત્ર-૫૦ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨ આ શબ્દો એક જ અર્થને કહે છે. હવે આજ વાતને સ્પષ્ટ કરતા ભાષ્યકાર વિવિઘ યિતે ઈત્યાદિથી કહે છે- તે વૈક્રિયશરીર અનેક પ્રકારે કરાય છે. કેવી રીતે અનેક પ્રકારે કરાય છે એવા પ્રશ્નના ઉત્તરને કહે છે- તે શરીર ઈચ્છા પ્રમાણે કરવાથી( ઇચ્છા પ્રમાણે કરી શકાતું હોવાથી) એક થઈને અનેક થાય છે. પ્રતિઘાતી સુધીનું ભાષ્ય બોલતાં જ સમજાઈ જાય તેવું છે. “પ્રતિતિ મૂત્વા” કૃત્ય, સ્થૂલ હોવાના કારણે પ્રતિઘાતિ(હણવા આદિના સ્વભાવવાળા) થઈને સૂક્ષ્મ હોવાથી અપ્રતિઘાતી થાય છે. એ પ્રમાણે વિપરીત પણ જાણવું. એક કાળે જ આ ભાવોને=જેનું સ્વરૂપ (હમણાં જ) જણાવ્યું છે તે અધિકારોને અનુભવે છે. અન્ય ઔદારિક વગેરે શરીરો આવાં નથી. અન્ય ઔદારિક વગેરે શરીરો આવા નથી એનો અર્થ વિચારાઈ ગયો છે. સ્વાર્થમાં જ પ્રત્યયનું વિધાન નથી એવા નિયમાભાવને બતાવવા માટે કહે છે- “વિાિયાં મવમ” ફત્યાતિ, બોલતાં જ સમજાઈ જાય તેવું છે. કિંતુ ક્યારેક તૈત્રિયમ્ અને વૈશિવમ્ એવો પણ પ્રયોગ થાય છે. એ પ્રમાણે “આહીર, મયિતે” ફત્યાદિ, દિયતે ગાહાર્યમ્ આ બે શબ્દોથી આહારક શબ્દ વિશિષ્ટ કારકથી સાધ્ય છે. એમ ભાષ્યકાર કહે છે. કેમકે “તલુટો વહુ " એવું (પાણિનીય વ્યાકરણનું) સૂત્ર છે. વિશિષ્ટ કાર્ય માટે જે (ગાથાર્થત-ગૃહ્યા) ગ્રહણ કરાય તે આહારક અથવા આહાર્ય. કાર્ય પૂર્ણ થતાં માગી લાવેલા ઉપકરણની જેમ મૂકી દેવાય જ છે. આથી કહે છે- આહારકશરીરની સ્થિતિ અંતર્મુહૂર્ત છે. આટલા કાળમાં તેના ઇચ્છેલા કાર્યની સિદ્ધિ થઈ જાય છે. ૧. સિદ્ધહેમશબ્દાનુશાસન વ્યાકરણમાં વહુનમ (પ-૧-૨) એવું સૂત્ર છે. આ સૂત્રનો ભાવાર્થ એ છે કે કૃદન્તના પ્રકરણમાં જે અર્થ વગેરેમાં પ્રત્યયો જણાવ્યા હોય તેનાથી અન્ય અર્થ વગેરેમાં પણ આ સૂત્રથી પ્રત્યય થાય. જેમ કે ઇવ પ્રત્યય કર્તા કારકમાં વિહિત છે. આમ છતાં પલાગ્યાં fજ્યતે–પહાર. અહીં કર્મ કારકમાં જ પ્રત્યય થયો છે. પ્રસ્તુતમાં ગાદિયતેતે તિ મહારમ્ એમ પર પ્રત્યય કર્મ કારકમાં છે.

Loading...

Page Navigation
1 ... 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210