Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 02
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
સૂત્ર-૩૫
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
૧૦૯
પોતજ— પોતમાં જ થયેલા પ્રાણીઓ પોતજ છે. જેમની પ્રસુતિ શુદ્ધ છે, એટલે કે જરાયુ(=ઓળુ) આદિથી વીંટળાયેલી નથી, તે જીવો પોતજ છે. (જે પ્રાણીઓ યોનિમાંથી નીકળતાં જ ચાલવાની આદતવાળા હોય અને ગર્ભાશયમાં કોઇ પણ પ્રકારના આવરણથી રહિત હોય તે પોતજ છે.) શલ્લક(=શાહુડી), હાથી, શ્વાવિલ્લાપક(=પ્રાણી વિશેષ), સસલું, શારિકા, નોળીયો, ઉંદર વગેરે તથા ચામડીની પાંખવાળા જલૂકા, વલ્ગુલિ, ભારંડપક્ષી, વિરાલ આદિ જીવોનો જન્મ પોતજ છે.
ગમ્યું નન્મ=જેમનું લક્ષણ કહ્યું તે. આ બધા જ જીવોનો ગર્ભ રૂપ જન્મ છે, અર્થાત્ આ બધા જ જીવો ગર્ભમાં ઉત્પન્ન થનારા છે. (૨-૩૪)
નારક-દેવોને ઉપપાત જન્મ હોય—
नारकदेवानामुपपातः ॥२- ३५॥
સૂત્રાર્થ– નારક અને દેવોને ઉપપાત રૂપ જન્મ હોય છે. (૨-૩૫) भाष्यं - नारकाणां देवानां चोपपातो जन्मेति ॥२- ३५॥ ભાષ્યાર્થ નારક અને દેવોને ઉપપાત જન્મ હોય છે. (૨-૩૫) टीका - प्रकटार्थमेव नारकाणां देवानां चोपपातो जन्मेत्येतावदस्य भाष्यं, एतदपि निगदसिद्धमेव, नवरं नारकदेवानामिति गत्यपेक्षो निर्देश अर्थप्रधानव्यवहारज्ञापनार्थ इति ॥२-३५॥
ટીકાર્થ— આ સૂત્રનો અર્થ સ્પષ્ટ જ છે. આ સૂત્રનું નારાળાં લેવાનાં ચોપવાતો ખન્મ આટલું ભાષ્ય છે. ભાષ્ય પણ બોલતાં જ અર્થ સમજાઇ જાય તેવું છે. પણ વિશેષતા છે-નાર-ફેવાનાં એ પ્રમાણે નારક શબ્દનો પ્રથમ ઉલ્લેખ ગતિની અપેક્ષાએ છે. એ ઉલ્લેખ વ્યવહારમાં અર્થની પ્રધાનતા છે એમ જણાવવા માટે છે. (તે આ પ્રમાણે- જન્મ દુઃખનું કારણ છે તેમાં પણ નરકગતિમાં સૌથી અધિક દુઃખ હોય છે એ જણાવવા માટે નારક શબ્દનો ઉલ્લેખ પ્રથમ કર્યો છે. જન્મ દુઃખનું જ કારણ હોવાથી જ્ઞાનીઓ કહે છે કે જન્મ જ ન થાય તેવું કરવું જોઇએ.) (૨-૩૫)
१. सम्यग्दर्शनशुद्धं यो ज्ञानं विरतिमेव चाप्नोति ।
ટુઃદ્ધનિમિત્તમપીટું તેન સુન્નત્યં મવતિ નન્મ ॥ (સંબંધ કારિકા-૧)
