Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 02
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
૧૧૮
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
સૂત્ર-૪૦
પ્રાક્ તૈખસાત્ એટલે તૈજસની મર્યાદાથી (અર્થાત્ અહીં પ્રાક્ શબ્દ મર્યાદા અર્થમાં છે.)
આ પ્રમાણે સૂત્રનો સમુદિત અર્થ છે. અવયવાર્થને તો ભાષ્યકાર તેષામ્ ઇત્યાદિથી કહે છે– તે ઔદારિક વગેરે પાંચ શરીરોમાં પછી પછીનું શરીર પ્રદેશથી અસંખ્યગણું હોય છે. અહીં ભાવાર્થ આ છે- ઔદારિકશરીર બનાવવા માટે ગ્રહણ કરવાને યોગ્ય જે સ્કંધ છે તે અનંતપ્રદેશવાળો હોય છે એ અનંતપ્રદેશવાળા એક સ્કંધને જ્યારે અન્ય અનંતા અણુવાળા અસંખ્ય સ્કંધોથી ગુણવામાં આવે ત્યારે તે સ્કંધ વૈક્રિયશરીર બનાવવા માટે ગ્રહણ કરવાને યોગ્ય બને. એ પ્રમાણે વૈક્રિયશરીર બનાવવા માટે ગ્રહણ કરવાને યોગ્ય અનંત અણુવાળો સ્કંધ જ્યારે અન્ય અનંત અણુવાળા અસંખ્ય સ્કંધોથી ગુણવામાં આવે ત્યારે તે સ્કંધ આહારકશ૨ી૨ બનાવવા માટે ગ્રહણ કરવાને યોગ્ય બને. તૈસા—તૈજસથી એવા પ્રયોગથી મર્યાદાને બતાવે છે. આ સૂત્રથી બનાવેલો નિયમ સર્વશ૨ી૨ો માટે નથી, કિંતુ તૈજસની મર્યાદાથી છે. આ જ અર્થને સ્પષ્ટ કરવા ભાષ્યકાર કહે છે- “ૌવારિ” હત્યાવિ, ઔદારિકશરીરના પ્રદેશોથી= પૂર્વોક્ત અનંત પરમાણુવાળા સ્કંધોથી વૈક્રિયશરીરના પૂર્વોક્ત સ્કંધો અસંખ્યગુણ હોય છે. અસંખ્યગુણા શબ્દના અર્થની ભાવના(=વિચારણા) પૂર્વે કરી જ છે. એ પ્રમાણે વૈક્રિયશરીરના સ્કંધોથી આહારકશરીરના પૂર્વોક્ત સ્કંધો અસંખ્યગુણા છે. (સમાન પૂર્વે=) પૂર્વના અસંખ્યગુણામાં અસંખ્યની જેટલી સંખ્યા છે તેટલી જ અસંખ્ય સંખ્યા પછીના શરીરમાં હોય છે. આમ પૂર્વની સાથે સમાનતા છે. અહીં સર્વત્ર પ્રદેશોથી એટલે તે તે શરીરને યોગ્ય સ્કંધો જ ગ્રહણ કરાય છે, પરમાણુઓ નહિ. કારણ કે પરમાણુઓને ગ્રહણ કરવામાં તાત્ત્વિક અર્થનો અસંભવ છે. વળી પરમાણુઓ શરીર બનાવવા માટે ગ્રહણ કરવાને યોગ્ય નથી. (૨-૩૯)
તૈજસ અને કાર્યણના પ્રદેશો અનંતગુણા છે— અનન્તનુને પરે ર-૪૦॥
