________________
૩૪
વૃત્તિજ સેવવી તે અહિંસા કહેવાય છે. આવી સાચી અહિંસાજ સર્વ ભયહરી-અભયકરી અને કલ્યાણકારી કહી શકાય.
ચારિત્ર–ખરેખર ઉક્ત સ્વરૂપવાળી અહિંસાજ સર્વ દુઃખ હરનારી હોવાથી પરમ સુખદાયી અને સર્વ કલ્યાણ કરનારી હવાથી ઉત્કૃષ્ટ મંગળરૂપ છે. આવી અઘહર અહિંસાજ જગત માત્રને સેવન કરવા ગ્યા છે. હવે ઉક્ત અહિંસાને ઉપષ્ટભકારી સંયમનું કંઈક સ્વરૂપ સમજાવશે.
સુમતિ–“ સંયમન સંયમઃ * સ્વછંદપણે ચાલતા આત્માને નિગ્રહ કરે, તેને ખોટા માર્ગથી નિવર્તાવી, સાચા માર્ગમાં જે તે સંયમ કહેવાય છે. હિંસા, અસત્ય, અદત્ત, અબ્રહ્મ તથા મૂછ ( પરિગ્રહ ) ને સર્વથા કે દેશથી (એટલે અશે બને તેટલે અંશે ) ત્યાગ કરી અહિંસાદિ પાંચ મહાવતેને અને તથા પ્રકારની શક્તિ ન હોય તે પાંચ અણુવ્રતને સ્વીકાર કરી તેમને યથાર્થ આદર-નિર્વાહ કર, સ્વેચ્છા મુજબ વર્તતી સ્પર્શનેંદ્રિય વિગેરે પાચે ઇન્દ્રિયને નિગ્રહ કરે, કેધાદિક કજાય ચતુષ્કને જય કરે અને મન, વચન, કાયારૂપ ગત્રયની પાપ પ્રવૃત્તિને ત્યાગ કરીને તેમની ગેપના-ગુપ્તિ કરવી. એ પ્રમાણે સંયમના ૧૭ ભેદ કહ્યા છે. એ સર્વને ઉડે આંતર આશય અહિંસાની પુષ્ટિ કરવાનેજ હોય છે, તેથી સત્યાદિક સર્વે મહાવતે, ઈંદ્રય નિગ્રહ, કષાય જ્ય, વિગેરે તે અહિંસાનાજ સહાયક યા ઉપસહાયક કહેવા ગ્ય છે.
ચારિત્ર–ઉક્ત સંયમના અધિકારી કે કેણ છે? તે કંઈક સમજાવે.
